Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)
Τέχνη και κοινωνική δέσμευση δεν αποτελούν αντίφαση. Η Στέλλα Χριστοδουλοπούλου, που τον καιρό αυτό είναι υπότροφος της Ακαδημίας Τεχνών του Βερολίνου, μιλά με το diablog.eu όχι μόνο για πρότζεκτ φωτογραφικής τέχνης και περφόρμανς, αλλά και για το σχεδιαζόμενο 3ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών που θα πραγματοποιηθεί τον Μάρτιο του 2015 στην Αθήνα.
Είσαι ηθοποιός και φωτογράφος. Αυτά τα ενδιαφέροντα αναπτύχθηκαν παράλληλα; Ποιό ήταν πρώτο;
Πρώτα ήρθε το θέατρο. Ήμουν έφηβη κι αναζητούσα να κάνω κάτι που θα μου επέτρεπε να είμαι ανήσυχη δια βίου, το θέατρο ήταν από τα λίγα πράγματα που αγαπούσα στο σχολείο και μόνο εκεί μπόρεσα να φανταστώ τον εαυτό μου. Αργότερα στα 17, ξετρύπωσα μια μηχανή Yashica του ‘70 που είχε χαρίσει ο πατέρας μου στην μητέρα μου, ένα ερωτικό δώρο. Άρχισα να βγαίνω μόνο για να φωτογραφίσω, πέρασα από επαρχιακές πόλεις μέχρι βουνά, έβλεπα κάτι ενώ ο φακός της μηχανής αποτύπωνε κάτι άλλο, έναν παράλληλο κόσμο αλλιώτικο. Ποτέ δεν σκέφτηκα ότι εγώ τραβάω τις φωτογραφίες, είχαν πάντα δική τους ζωή. Το θέατρο έγινε η κύρια ενασχόληση, το σπούδασα, τρίφτηκα μαζί του κι έχω πια ανεξίτηλα σημάδια, με έχει διαμορφώσει. Το δούλεψα και φιλοδοξώ να συνεχίζω να το δουλεύω σαν έκθαμβος πρωτάρης.
Είσαι υπότροφος της Junge Akademie. Το Βερολίνο θα αντανακλάται στα έργα σου;
Οι πόλεις πάντα σε ακολουθούν. Κάθε πόλη που έζησα κι αγάπησα είναι πόλη μου κι αναγκαστικά αλλάζω για να την χωρέσω. Το Βερολίνο άνοιξε μπροστά μου γεμάτο ιστορικότητα, αντιθέσεις, νεανικό παλμό, έρωτα, ποδήλατα, μοναδικά πάρκα, τέχνη κι ανθρώπους από όλες τις φυλές του κόσμου. Η πόλη προσφέρει μια πολυφωνία που επιβεβαιώνει ότι οι ανάγκες μας είναι κοινές. Ο άνθρωπος είναι ένα πράγμα, πονάμε, γελάμε, ποθούμε, πενθούμε και σωπαίνουμε με τον ίδιο τρόπο σε κάθε γωνιά του πλανήτη – αυτό μ ενδιαφέρει να αντανακλάται στα έργα μου. Αυτό που μας σπρώχνει πέρα από τους φόβους και τον διχασμό.
Ποιές προοπτικές βλέπεις εσύ για τη διαμονή σου εδώ, στην καθεαυτού ευρωπαϊκή πρωτεύουσα της νέας τέχνης;
Βρίσκω αυτή την νέα τέχνη λίγο ανησυχητική. Μια είναι η τέχνη, παλιά και νέα και μόνο να την πλησιάσουμε μπορούμε, άλλοτε όπως εξημερώνεις ένα θηρίο, άλλοτε όπως πλαγιάζεις μ έναν εραστή κι άλλοτε με προσευχή. Είναι αλήθεια ότι στο Βερολίνο κυοφορείται ένας οργασμός τέχνης αλλά δεν κορυφώνει πάντα. Καιροφυλακτούν η εξιδανίκευση, η πολυτέλεια και η αρρώστια της τέχνης για την τέχνη. Η νέα γενιά μεγαλώνει με αχνές τις μνήμες του πολέμου κι απομακρύνεται από το πλήγμα που ανάγκασε γενιές να εμβαθύνουν και ταπεινά να εστιάσουν στην χρησιμότητα της τέχνης.
Αυτό σήμερα αντανακλάται σε ένα υπερφίαλο πάρτυ τέχνης που πιο πολύ θυμίζει εμπορική επιχείρηση. Οι ισορροπίες ακόμα βαστούν αλλά τις βλέπει κανείς να κλυδωνίζονται άγρια. Πέρα απ’ αυτό όμως στο Βερολίνο επικρατεί μια αξιοκρατία που σπάνια έχω συναντήσει και που σαφώς είναι σήμερα δείγμα πολιτισμού, εξαιρετικής παιδείας κι ευρείας καλλιέργειας. Είναι πολύ ανακουφιστικό να ξέρεις πως αν είσαι άξιος και δουλέψεις, θα στο αναγνωρίσουν και θα σε βοηθήσουν να φτάσεις εκεί που θες. Όταν ανοίγουν οι προοπτικές ανοίγεις κι εσύ και είμαι ευγνώμων γιατί ο σεβασμός και το ενδιαφέρον με τον οποίο με αντιμετώπισε η Ακαδημία των Τεχνών, μου έχει προσφέρει πολλά.
Με τί είδους έργο ασχολείσαι συγκεκριμένα στο Βερολίνο;
Δύο είναι τα projects για το Βερολίνο. Πρώτον ετοιμάζω μια performance που θα παρουσιαστεί τον Μαιο του 2015 στην Ακαδημία των Τεχνών και είναι η πρώτη μου σκηνοθετική απόπειρα. Επί του παρόντος δουλεύω πάνω στην ιδέα και τα κείμενα της παράστασης, το θέμα της οποίας περιστρέφεται γύρω από την Νεότερη Ιστορία της Ελλάδος. Είναι απαραίτητο να ξετυλίξω το νήμα του παρελθόντος, νιώθω ότι η μοναδική ελπίδα βρίσκεται στην συνειδητοποίηση της σειράς των πολιτικών γεγονότων που μας έφεραν εδώ και στην θέληση αφενός να σταματήσουν να επαναλαμβάνονται κι αφετέρου να χαραχθούν νέοι δρόμοι. Για να γίνει αυτό δεν αρκεί μια γενικευμένη επιθυμία να αλλάξουμε καταστάσεις, είναι σωστό η θέληση μας να συνοδεύεται από γνώση. Η θέληση και η γνώση δημιουργούν αυτό που λέμε συνείδηση.
Ό,τι χρειαζόμαστε για να προχωρήσουμε μπροστά βρίσκεται πίσω μας, στους Βαλκανικούς πολέμους, στην Κατοχή, στον Εμφύλιο, στον Γράμμο, στην Δικτατορία και στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Αυτοί που υπήρξαν πριν από μας, μας κοιτούν κατάματα κι εμείς βρισκόμαστε τόσο εκτός πραγματικότητας που στρέφουμε το κεφάλι αλλού. Όλοι ξεχνάμε το αίμα μπροστά στην χαρά της ζωής, αφελώς ξεχνώντας ότι η ζωή πάντα περνάει μέσα από το αίμα και ότι το αίμα πάντα ζητάει τις τιμές του για να σωπάσει.
Το δεύτερο project είναι μια ατομική έκθεση φωτογραφίας που επίσης θα κάνει εγκαίνια τον Μάιο του 2015 στην Ακαδημία των Τεχνών. Είναι η παρουσίαση μιας σειράς φωτογραφιών που τραβήχτηκαν αποκλειστικά στο Βερολίνο κατά την διάρκεια της διαμονής μου στην Ακαδημία. Είναι όλες πορτρέτα μέσω αντανάκλασης σε μια επιφάνεια. Και μοιάζουν κάπως με μορφές άχρονες κι αρχετυπικές.
Εξελίχθηκες από ηθοποιός σε performer, πέρασες δηλαδή από την εικαστική «μίμησ笻 στην επιτέλεση τού δικού σου έργου. Πώς κρίνεις εσύ την πορεία αυτή;
Το θέατρο, εν τη γενέσει του πλατύ, εγκολπώνει πολλές διαφορετικές μορφές τέχνης που όλες ανεξαιρέτως απαιτούν αφοσίωση και τριβή, συνεπώς και δυνατό χαρακτήρα. Ο ηθοποιός δουλεύει με το θεατρικό κείμενο ενώ ο performer βασίζεται περισσότερο και σε άλλες μορφές τέχνης όπως η κίνηση, το βίντεο, τα εικαστικά κλπ. Μετά από μια μικρή θητεία στο Αρχαίο Δράμα το πέρασμα στην Performance ήταν κάτι φρέσκο κι αναζωογονητικό γιατί ήταν ένας καινούργιος τρόπος.
Το θέατρο όμως, εμπεριέχοντας και την performance, είναι ένα, είτε πραγματώνεται σε πλατεία, είτε στην Επίδαυρο, είτε στον δρόμο. Και η ανάγκη να δημιουργήσεις κόσμους, να μεταφέρεις ιστορίες, να μεταμορφώσεις, να υπηρετήσεις κάτι που σε ξεπερνά και μέσω αυτού να ανακαλύψεις μια χρησιμότητα, μου ασκεί τεράστια έλξη και ταυτογχρόνως με αφήνει απογυμνωμένη.
Έχεις αναπτύξει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για αντικατοπτρισμούς και εικαστικές αντανακλάσεις. Οι φωτογραφίες σου έχουν πάντα μια συγκαλυμμένη, έμμεση θεώρηση μέσα από τζάμια και κουρτίνες. Τί θέλεις να εκφράσεις;
Δεν ξέρω ακριβώς, αυτή η τάση είναι πηγαία. Παρατηρώ ότι με ενδιαφέρει ένα ενδιάμεσο σημείο. Σαν ένα κλεισμένο παράθυρο με το χερούλι του να περιμένει μια κίνηση μόνο να το γυρίσει, η στιγμή λίγο πριν και λίγο μετά να συντελεστεί αυτό, για κάποιο λόγο, με αιχμαλωτίζει. Αυτή η στιγμή μου φαίνεται μια ολόκληρη ζωή. Συν ότι τον περισσότερο χρόνο μας τον διανύουμε ανάμεσα των αποφάσεων μας.
Επίσης παρατήρησα ότι μέσω της αντανάκλασης διεγείρεται περισσότερο η φαντασία ξεφεύγοντας από το γνώριμο της άμεσης απεικόνισης. Ξεγελάω το μυαλό μέσω των ματιών να σκεφτεί διαφορετικά, πιο πολύπλευρα κι εμπεριέχοντας περιφερειακά στοιχεία σαν κύρια. Σαν μια τομή σε μια εικόνα που αποκαλύπτει τον αλληλοσυσχετισμό της φύσης των πραγμάτων που την δημιούργησαν. Συχνά έχω την αίσθηση ότι είμαι μόνον μια προβολή σε έναν κόσμο πολλών επιπέδων, ίσως γι αυτό.
Υποστηρίζεις έντονα το αντιρατσιστικό φεστιβάλ στην Αθήνα. Πόσα φεστιβάλ έχουν πραγματοποιηθεί και ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια;
Το πρώτο Αντιφασιστικό Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών έλαβε χώρα τον Μάρτιο του 2014 στο θέατρο Εμπρός. Μέσα στις 10 μέρες που διήρκησε έγιναν 45 παραστάσεις, 25 συναυλίες , 6 συζητήσεις και 1 πορεία προς το Σύνταγμα. Το στήναμε 2 μήνες, το εγχείρημα ήταν τεράστιο, οι καλλιτεχνικές συμμετοχές περισσότερες από όσες χωρούσαν και τελικά εξίσου μεγάλη ήταν και η προσέλευση του κόσμου.
Αυτό που συνέβη εκείνες τις μέρες του Μαρτίου μας ξεπέρασε όλους, υπήρχε κόσμος παντού , μέσα στο θέατρο, στους δρόμους γύρω απ’ το θέατρο, λες μια καινούργια γειτονιά στήθηκε στου Ψυρρή από ανθρώπους που έψαχναν έναν κοινό τόπο να υψώσουν φωνή κατά του φασισμού και του ρατσισμού. Το φεστιβάλ απέκτησε σώμα από τον κόσμο που το στήριξε, κι όπως συμβαίνει με όλα τα σημαντικά, μας υπερέβη.
Το δεύτερο φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε τέλη Ιουνίου του 2014 στα Προσφυγικά της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Διήρκησε 3 μέρες και ήταν μια μεγάλη γιορτή. Δεν έχω ξαναδεί τόσο χρώμα στη ζωή μου, άνθρωποι από όλο τον κόσμο, άνθρωποι σαν βουνά, άνθρωποι μνημεία, άνθρωποι ξεχασμένοι, όλα εκεί, έδιναν ζωή και παλμό στα ιστορικά αυτά κτήρια και τα κρατούσαν ζεστά. Δεν έχω ξαναδεί πιο γεμάτα χαμόγελα στα πρόσωπα των παιδιών – ήταν οι απόλυτοι πρωταγωνιστές του τριημέρου- παιδιά στην πρώτη σειρά κάθε παράστασης , παιδιά να παίζουν ασταμάτητα. Επίσης η συνεργασία με την συνέλευση των Προσφυγικών ήταν εμπειρία , άνθρωποι αφιερωμένοι σε σκοπό που δεν φοβούνται να μοχθήσουν, που ξεπερνούν τις ιδεολογικές διαφορές και τα πολλά λόγια και στήνονται στην πρώτη γραμμή. Ό,τι και να πω γι αυτές τις μέρες των Φεστιβάλ είναι λίγο, μετά από αυτές είμαι άλλος άνθρωπος.
Περισσότερο από ποτέ μου είναι ξεκάθαρο ότι αυτό που πιστεύουμε έχει νόημα μόνον όταν μετουσιώνεται σε δράση. Επίσης περισσότερο από ποτέ μου είναι ξεκάθαρο ότι το «όχι» στον φασισμό πρέπει να ηχήσει τόσο δυνατά ώστε να ταρακουνήσει όλη την πόλη από τα ίδια της τα θεμέλια. Ο φασισμός δεν ονοματίζεται, δανείζεται φορεσιές για να καλύψει το κτήνος και είναι χρέος να τον απογυμνώσουμε και να τον εκθέσουμε σε όλη του την αγριότητα. Όσο θεωρητικολογούμε για την ύπαρξη του φασισμού μέσα μας, παραμένουμε νωθροί -οι μετανάστες, οι πρόσφυγες , οι πολιτικοί ακτιβιστές, τα ΑΜΕΑ και οι ομοφυλόφιλοι, αυτοί μπορούν να μας πουν αμέσως τι είναι ο φασισμός. Δεν χρειάζονται αναζητήσεις αλλά δράσεις.
Στα σχέδια του Αντιφασιστικού Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών είναι να επαναληφθεί το δεκαήμερο στο Θέατρο Εμπρός τον Μάρτιο του 2015.
Οι προσφυγικές πολυκατοικίες της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, ακριβώς απέναντι από το γήπεδο του Παναθηναϊκού, κτίστηκαν για τους εκτοπισμένους Έλληνες μετά την Μικρασιατική εκστρατεία του 1922 (την «Μικρασιατική καταστροφή»). Για την εποχή εκείνη ήταν αρχιτεκτονικά πολύ προοδευτικές. Η παρακμή τους άρχισε κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας, πολλά διαμερίσματα εγκαταλείφτηκαν και κατοικούνται τώρα από άστεγους, που αντιτίθενται στην επίσημη απόφαση κατεδάφισής τους: https://popaganda.gr/ti-simveni-sta-prosfigika/.
Teaser-Φωτό: ©Χριστέλα Γκιζέλη. https://www.facebook.com/antifaperformingarts και βλ.και το μπλογκ του φεστιβάλ. Πβλ. και την εικονογράφηση του διηγήματος της Λένας Κιτσοπούλου “Ο σταθμός του Μονάχου”. Φωτό: www.lukasvasilikos.com.
Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)