Ναυαγίων πλάσματα

Απόσπασμα από διήγημα του Δημήτρη Νόλλα

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

«Ναυαγίων πλάσματα» είναι ένα διήγημα του Δημήτρη Νόλλα, που προείδε το 2007 με προφητικό τρόπο το σημερινό κύμα των προσφύγων. Μια γυναίκα γαντζώνεται μια ολόκληρη νύχτα σε μια ακυβέρνητη πόρτα  που επιπλέει στη θάλασσα για να σωθεί με το παιδί της. Στα πλαίσια του προγράμματος επαγγελματικής κατάρτισης ξένων μεταφραστών της ελληνικής λογοτεχνίας του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη μεταφράστηκε το απόσπασμα αυτό από την Anessa Androbik. Το κείμενο του Δημήτρη Νόλλα συνοδεύεται από φωτογραφίες του γιου του Καμίλο Νόλλα, στον οποίο χρωστάμε τη συλλογή φωτογραφιών «Οδός Ηπείρου» του 2012 με εντυπώσεις από ένα εγκαταλειμμένο διαμέρισμα με ίχνη και κληροδοτήματα προσφύγων.

Paar Flipflops in Pink auf altem Parket
Ipeirou Street 2012, ©Kamilo Nollas

Η μοίρα ενός ανθρώπου, ο οποίος ξεκινάει από την άλλη άκρη του κόσμου προσπαθώντας να ξεφύγει απ’ την πείνα και την δυστυχία, και επιβιώνει απ’ τις κακουχίες της διαδρομής και από το ναυάγιο του δουλεμπορικού σαπιοκάραβου, που τον μεταφέρει στην γη της επαγγελίας. Εκεί όπου τον υποδέχονται και τον περιθάλπουν άλλα, περιπλέοντα ναυάγια. Εκεί όπου, εντέλει, τον περιμένει ο θάνατός του, σαν σε προκαθορισμένο ραντεβού.

Το 2007 οι εκδόσεις Κέδρος ζήτησαν από τον Δημήτρη Νόλλα ένα κείμενο για να ενταχθεί στην σειρά «Εμείς και οι άλλοι». Εκείνη την εποχή τα πρώτα σημάδια της επερχόμενης κρίσης ήταν ορατά σε όποιον ήθελε να αφουγκραστεί «την βοή των πλησιαζόντων γεγονότων», όπως έχει πει κι ο Καβάφης.

Teile einer alten Schalfcouch liegen auf Parkett
Ipeirou Street 2012, ©Kamilo Nollas

Ένα επιπλέον κίνητρό του – ενδολογοτεχνικής μορφής – υπήρξε το διήγημα του Παπαδιαμάντη «Ναυαγίων ναυάγια», όπου αναδεικνύεται η τραγωδία απέναντι στη δύναμη της φύσης και η αναπόδραστη μοίρα του ανθρώπου μπροστά σ’ αυτήν. Σε μια συνέντευξη του Δ. Νόλλα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Tο Βήμα» (22.03.2015), ο ίδιος ο συγγραφέας εξηγεί: «Δοξάζω τον Θεό που από μικρό με διαπαιδαγώγησαν, και το χρωστώ αυτό στους γονείς μου, πως η ζωή δεν είναι μια ομαλή ευθεία ούτε και δεδομένη. Έχει γυρίσματα, κι έτσι εκεί που είσαι εσύ, αύριο μπορεί να βρίσκομαι εγώ. Και μόνον αυτή η σκέψη κάνει τους ανθρώπους αλληλέγγυους. Δεν υπάρχει ο ένας χωρίς τον άλλον. Ο ένας μόνος του, αυτάρκης και ασφαλής, είναι μια αυταπάτη, είναι ένας νεκρός που δεν το ξέρει.»

Zwei Passfotos sw - ein Kind und eine Frau
Ipeirou Street 2012, ©Kamilo Nollas

Η πόρτα της σωτηρίας

Γαντζωμένη πάνω σε μια πόρτα, ποιος ξέρει από πού ξεβρασμένη, της οποίας το μπρούντζινο πόμολο μπέρδευε την μουντή λάμψη του με τις ασημένιες βελόνες της γαληνεμένης τώρα θάλασσας, κρατιόταν η γυναίκα με το παιδί ολόκληρη την νύχτα.

Νύχτα γεμάτη οδύνη και θάνατο, που έδειξαν το πρόσωπό τους, όταν πλέοντας στην επιφάνεια εκείνο το ξημέρωμα, τους περιτριγύρισαν τα πνιγμένα σώματα, σαν ψάρια χτυπημένα από μόλυνση ή δυναμίτη που ανεβαίνουν στον αφρό κοπαδιαστά και σε τυφλώνουν με τις κοιλιές τους γυρισμένες στο φως.

Μια θάλασσα, κομματάκια σπασμένος καθρέφτης, αντανακλούσε μάσκες νεκρών γύρω απ’ την γυναίκα, που νόμισε θα τρελαθεί ή θα πνιγεί στον πόνο, ακολουθώντας την ίδια μοίρα των άλλων, όταν οι πνιγμένοι, ενώ μέχρις εκείνη την στιγμή την περικύκλωναν, σπρωγμένοι από τα ρεύματα άρχισαν να απομακρύνονται από κοντά της.

Schalfsack liegt in Badewannde
Ipeirou Street 2012, ©Kamilo Nollas

Μια πομπή πνιγμένων έβλεπε να πλέουν μπροστά της, ο ένας μετά τον άλλον, άνθρωποι άγνωστοι μέχρι πριν λίγες μέρες, που γίνανε δικοί της στην διάρκεια εκείνου του ταξιδιού, όπως έβλεπε τώρα και την αδερφή της να ξεμακραίνει και ήταν τότε που νόμισε θα τρελαθεί, γιατί φαντάστηκε πως ήταν το σπίτι, του καθενός ο δικός του τόπος, που τους καλούσε όλους αυτούς τους κακορίζικους να επιστρέψουν πίσω κι αναρωτήθηκε, κι εγώ;

Όταν αρπάχτηκε από εκείνη την πόρτα που σαν από θαύμα την είχε πλησιάσει, μια στιγμή πριν αρχίσει να γλιστράει το μωρό της αδερφής της απ’ τα χέρια της και να χάνει κάθε ελπίδα, το θεώρησε σημάδι και βάλθηκε να κάνει τα πάντα για να ζήσει.

Είχε καταφέρει να δέσει μια μαντίλα γύρω απ’ το χερούλι της αυτοσχέδιας σχεδίας και είχε περάσει την άλλη άκρη της κάτω από τις μασχάλες του παιδιού που έκλαιγε και ήταν έτοιμο να γλιστρήσει στο νερό, καθώς η αντοχή του έδειχνε να σβήνει.

Mehrere Kopien eines Passfotos auf Holzplatte
Ipeirou Street 2012, ©Kamilo Nollas

Ήταν πάνω σ’ εκείνη την πόρτα της σωτηρίας που τους βρήκε το περιπολικό του Λιμενικού.

«Πάνω ή πίσω από την πόρτα τους βρήκαμε», είχε περάσει σαν αστραπή η όχι και τόσο παράλογη απορία απ’ το κεφάλι του Ρήγα, καθώς εκείνη η γυναίκα, έτσι όπως ήταν πλαγιασμένη, έμοιαζε να κρυφακούει πίσω από την πόρτα, και υπό μία έννοια ήταν σωστή η εικόνα, ενώ από κάτω της απλωνόταν ο άπατος βυθός, την ώρα που υπό την καθοδήγηση του Badman ανέβαζαν την γυναίκα και το ετοιμοθάνατο παιδί στο κατάστρωμα του ταχύπλοου.

alter Polstersessel
Ipeirou Street 2012, ©Kamilo Nollas

Ο Δημήτρης Νόλλας γεννήθηκε το 1940 στην Αδριανή Δράμας από γονείς Ηπειρώτες. Σπούδασε στην Αθήνα και στην Φρανκφούρτη νομικά και κοινωνιολογία χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του καθώς η οικογενειακή επιχείρηση από την οποία αντλούσε το εισόδημά του, χρεοκόπησε. Αργότερα σπούδασε στις Βρυξέλλες κινηματογράφο στη Σχολή INSAS (Institut National Supérieur des Arts du Spectacle). Πίσω στην Ελλάδα έγραψε και σκηνοθέτησε παιδικές εκπομπές για το ραδιόφωνο και σκηνοθέτησε για την κρατική τηλεόραση ενημερωτικές εκπομπές. Δίδαξε τεχνική σεναρίου στο Τμήμα Επικοινωνίας του Παντείου Πανεπιστημίου ενώ τη δεκαετία του ’80 συνεργάστηκε σε σενάρια κινηματογραφικών και τηλεοπτικών παραγωγών με τους σκηνοθέτες Χατζή, Παναγιωτόπουλο, Αγγελόπουλο, Σμαραγδή, Λαμπρινό και Βούλγαρη. Διετέλεσε πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) από τον 2004 έως το 2007. Σήμερα ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως ελεύθερος συγγραφέας. Διακρίθηκε πολλές φορές, πρόσφατα με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 2014 για το βιβλίο του «Ταξίδι στην Ελλάδα».

Κείμενο: Δημήτρης Νόλλας. Απόσπασμα από το βιβλίο του Δημήτρη Νόλλα: Ναυαγίων πλάσματα, Εκδ. Κέδρος 2009. Φωτό: Καμίλο Νόλλας.

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε