Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)
Το diablog.eu συναντήθηκε με τον Αγάθωνα Ιακωβίδη επ΄ ευκαιρία της συναυλίας του στο Βερολίνο. Ο Αγάθωνας, που στο παρελθόν ήταν γνωστός ως ρεμπέτης, εξέπληξε τους θαυμαστές του με τη συνεργασία του με τη «λοξή» μπάντα μπάλκαν μπιτ «Koza Mostra», που εκπροσώπησε το 2013 την Ελλάδα στον Ευρωπαϊκό Διαγωνισμό Τραγουδιού. Ο Αγάθωνας έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με το ρεμπέτικο. Αυτό το «ελληνικό μπλουζ» εμφανίστηκε στη δεκαετία του είκοσι του περασμένου αιώνα μετά την εκδίωξη του ελληνικού πληθυσμού από τη Μικρά Ασία. Οι πρόσφυγες έφεραν μαζί με τη θλίψη τους για τις χαμένες πατρίδες και τη μουσική τους παράδοση στην τότε ελληνική επικράτεια. Τα ρεμπέτικα έχουν παρόμοια θέματα και ιστορίες με αυτές των τάγκο και των φάντο.
Μπορείτε να μας δώσετε σε συντομία μερικά βιογραφικά σας στοιχεία; Τι σας έκανε να ασχοληθείτε τόσο έντονα με το ρεμπέτικο;
Κατάγομαι από το χωριό Ευαγγελισμός του Λαγκαδά κοντά στη Θεσσαλονίκη. Οι γονείς μου ήρθαν από τη Μικρά Ασία, όπως και ολόκληρο το χωριό μας. Έφτασαν εκεί το 1923 και έχτισαν ένα νέο χωριό.
Από πού ακριβώς ήρθαν;
Από την περιοχή μεταξύ του Ιζμίτ (Νικομήδεια) και της Προύσας. Έψαξαν να βρουν ένα σημείο που να μοιάζει με το παλιό τους χωριό. Έπρεπε να έχει λόφους και να είναι κοντά σε λίμνη, γιατί ήταν γεωργοί και ψαράδες. Ανέκαθεν τους άρεσε να πίνουν ρακί και κρασί, και αυτή η παράδοση συνεχίζεται. Ήταν οι πρώτοι που έκαναν απόσταξη στην περιοχή.
Αυτές τις γνώσεις τις είχαν φέρει από την παλιά τους πατρίδα;
Μάλλον γιατί ήταν οι πρώτοι που το ξεκίνησαν. Εγώ μεγάλωσα ανάμεσα στους αποστακτήρες. Μόλις πριν από μία εβδομάδα αποστάξαμε πάλι ρακί με τραγούδι και χορό, αλλά υπήρξαν βέβαια και προστριβές. Όπως στο γαλατικό χωριό του Αστερίξ. (γελάει)
Μεγαλώσατε με την αίσθηση των χαμένων πατρίδων;
Όχι, γιατί γεννήθηκα στον Ευαγγελισμό, μόνη μου πατρίδα είναι το χωριό μου, η Θεσσαλονίκη, η Ελλάδα. Οι παππούδες μου όμως μιλούσαν πάντα για την παλιά πατρίδα. Οι γονείς μου γεννήθηκαν κι αυτοί στο χωριό, για μας δεν υπήρχε χαμένη πατρίδα. Οι παππούδες μου ωστόσο δεν το ξεπέρασαν ποτέ, μέχρι να κλείσουν τα μάτια τους έλεγαν: Εκεί ήταν όλα καλύτερα.
Πήγατε ποτέ στο χωριό των παππούδων σας;
Στο ίδιο το χωριό δεν πήγα. Από τη Μυτιλήνη πήγα στην Προύσα, τη Σμύρνη και το Αϊβαλί. Στην Κωνσταντινούπολη δεν πήγα μέχρι τώρα, αλλά μπορεί να έρθει η στιγμή να την επισκεφτώ. Είμαι κυρίως επαγγελματικά καθ΄ οδόν όταν ταξιδεύω. Στη Μυτιλήνη, έχουν περάσει 27 ή 28 χρόνια από τότε που πήγα τελευταία φορά, όπου και πέρασα απέναντι στην Τουρκία για μια εβδομάδα. Πήγα στην Προύσα, αλλά δεν ήξερα που ακριβώς ήταν το χωριό των παππούδων μου. Δεν με ενδιέφερε και τόσο πολύ, γιατί πατρίδα είναι εκεί που ζεις, όπου έχεις την οικογένεια και τους φίλους σου.
Αλλά τη μουσική παράδοση της πατρίδας τους την είχαν μέσα τους;
Τη μουσική ναι. Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας έφεραν μια μουσική κουλτούρα στην Ελλάδα που αναμείχθηκε με την ντόπια, παραδοσιακή μουσική. Με το ρεμπέτικο ωστόσο μπορεί να ταυτιστεί ο καθένας, είναι κάτι το διαφορετικό από τη μουσική της Κρήτης ή της Ηπείρου.
Αλλά η μουσική της Μακεδονίας δεν διαφέρει πολύ από το ρεμπέτικο;
Όλες οι λαϊκές μουσικές των διαφόρων περιοχών της Ελλάδας διαφέρουν από το ρεμπέτικο, όπως το αντιλαμβάνομαι εγώ, δηλαδή από το ύφος του ρεμπέτικου του Πειραιά, όπως το έπλασαν ο Μάρκος Βαμβακάρης και ο Βασίλης Τσιτσάνης. Το παλιότερο ρεμπέτικο της Σμύρνης ήταν πολύ πιο ετερογενές, υπήρχαν περισσότερα κοινά στοιχεία με τα τραγούδια από την Κρήτη, την Ήπειρο, τη Μακεδονία, τη Κύπρο ή τη Θράκη. Οι ρυθμός του άλλαζε συνεχώς, μιας και η ελληνική μουσική είναι πολύ πλούσια σε ρυθμούς. Σε μας μπορεί να συμβεί δύο γειτονικά χωριά να παίζουν και να τραγουδούν το ίδιο τραγούδι σε εντελώς διαφορετικούς ρυθμούς. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι μια τόσο μικρή χώρα διαθέτει ένα τόσο μεγάλο φάσμα. Το ρεμπέτικο αντίθετα λειτουργεί ευρύτερα και ακολουθεί έναν πολύ συγκεκριμένο, δικό του ρυθμό, τον οποίο ακολουθούν όλα τα άλλα.
Αγάθωνα, έχετε μια πολύ μεγάλη συλλογή από γνωστά και άγνωστα ρεμπέτικα.
Όχι μόνο ρεμπέτικα. Συλλέγω όλα τα τραγούδια που έχουν εκδοθεί σε δίσκους shellac μετά το 1885 και παίζονταν στο γραμμόφωνο, μέχρι και τη δεκαετία του εξήντα. Ανεξάρτητα του αν ήταν επιτυχίες, οπερέτα, όπερα, λαϊκό ή δημοτικό τραγούδι ή ρεμπέτικο. Πρέπει να υπάρχουν περίπου 25.000 δίσκοι και τους έχω σχεδόν όλους. Υπάρχουν πολλοί συλλέκτες και ανταλλάσσουμε μεταξύ μας. Όταν μου λείπει ένα τραγούδι, θα το βρω μέσα από αυτό το δίκτυο. Δεν με ενδιαφέρουν όμως οι δίσκοι αυτοί καθ΄ αυτοί, αλλά αρχειοθετώ τα τραγούδια σε ψηφιακή μορφή στον υπολογιστή μου.
Με ποιό σύστημα αρχειοθετείτε;
Τόσο σύμφωνα με συνθέτες όσο και σύμφωνα με τραγουδιστές και ημερομηνία εγγραφής.
Ποια είναι τα κριτήρια επιλογής των τραγουδιών που θέλετε να ερμηνεύσετε εσείς ο ίδιος;
Πρέπει να μου αρέσουν προσωπικά και να είμαι σε θέση να τα τραγουδήσω. Δεν είναι κάθε τραγούδι κατάλληλο για κάθε τραγουδιστή.
Είσαστε αυτοδίδακτος, το ρεμπέτικο μαθαίνεται με το αυτί και όχι με τις νότες. Μπορεί ένας ξένος μουσικός να νοιώσει το ρεμπέτικο σαν τον Έλληνα;
Ναι, γίνεται. Έχω έναν φίλο στη Σουηδία που παίζει μπουζούκι στην κομπανία μου στη Θεσσαλονίκη. Μόνο όταν τραγουδάει καταλαβαίνεις ότι δεν είναι Έλληνας. Νοιώθει αυτό το συγκεκριμένο είδος της μουσικής όσο κι εμείς οι Έλληνες. Τον αποκαλούσαμε «σουηδόμαγκα”, σύμφωνα με τον κλασικό τύπο του άντρα που ενσαρκώνει το ρεμπέτικο. Πήγα συχνά στην Ολλανδία και στο Βέλγιο, όπου υπάρχουν πολλοί ρεμπέτες, ακόμα και στην Αυστραλία. Στη Μελβούρνη, για παράδειγμα, ξέρω έναν κιθαρίστα που δεν τον ξεχωρίζεις από τους Έλληνες μουσικούς. Μόνο στο τραγούδι, όπως είπα, μπορείς να ξεχωρίσεις μια μικρή προφορά. Υποθέτω ότι και στη Γερμανία υπάρχουν τέτοιοι μουσικοί…
Ποιο έγχορδο, απ΄ αυτά που παίζονται στο ρεμπέτικο, σας αρέσει περισσότερο;
Το μπουζούκι, δίχως άλλο. Δυστυχώς, δεν έγινα μάστορας του μπουζουκιού, γιατί έπρεπε από μικρός να παίζω όλων των ειδών τα έγχορδα. Όλα όσα συνηθίζονται στα ρεμπέτικα: κιθάρα, μπαγλαμά, ούτι, μαντολίνο και μαντόλα. Αλλά απ΄ όλ΄ αυτά θα ήθελα να είμαι μάστορας του μπουζουκιού. Ίσως να έγινα καλός τραγουδιστής, αλλά στο μπουζούκι είμαι απλώς μέτριος.
Συλλέγετε και δημοτικά τραγούδια;
Φυσικά, δεν κάνω διαφορές. Παίζω και δημοτικά, στα κέντρα, σε γιορτές, στην τηλεόραση και στο ραδιόφωνο. Τα 25.000 τραγούδια, για τα οποία μίλησα, είναι ως επί το πλείστον δημοτικά τραγούδια, το ρεπερτόριο του ρεμπέτικου αποτελεί μόνο το ένα τρίτο.
Θυμάστε όλους τους στίχους;
Αυτή είναι η δουλειά μου. Είναι ακριβώς όπως οι ηθοποιοί που μαθαίνουν τα κείμενά τους. Αλλά μερικές φορές θυμάμαι περισσότερο τη μουσική και όχι τους στίχους. Τότε κάνω σκονάκι με κεφαλαία. Προσπαθώ πάντως να απομνημονεύω τους στίχους γιατί δεν θέλω να έχω τις σημειώσεις πάντα μαζί μου.
Τέλος θα ήθελα να μάθω πώς έγινε η συνεργασία σας με τους Koza Mostra, με τους οποίους εμφανιστήκατε στον Ευρωπαϊκό Διαγωνισμό Τραγουδιού το 2013.
Συνεργάζομαι γενικά με μουσικούς όλων των ειδών, όχι μόνο με ρεμπέτες. Έχω συνεργαστεί και με ροκάδες.
Με ποιούς, για παράδειγμα;
Με τον Αντώνη Τουρκογιώργη, έναν από τους καλύτερους ροκάδες της Ευρώπης. Ήταν ο τραγουδιστής του ροκ συγκροτήματος «Socrates drank the Conium». Θα μπορούσαν να είχαν κάνει καριέρα, αλλά δεν άντεξαν μακριά από την Ελλάδα και επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Όλα αυτά έγιναν στα τέλη της δεκαετίας του εξήντα. Ήταν για ένα διάστημα μάλιστα στη Γερμανία, στην Ολλανδία και στη Γαλλία. Αν είχαν μείνει στο εξωτερικό, μπορεί να είχαν γίνει κάτι σαν τους «Scorpions». Ακόμα και σήμερα είναι από τους καλύτερους μουσικούς του κόσμου. Σκέφτομαι για παράδειγμα τον κιθαρίστα Γιάννη Σπάθα. Μου είχε προτείνει ο Αντώνης Τουρκογιώργης να ηχογραφήσουμε μαζί ένα τραγούδι – και το κάναμε. Το τραγούδι λέγεται «Ροκάς, ρεμάλι και ρεμπέτης» από το άλμπουμ «Ουφ!». Αν συνέχιζε, θα είχε γίνει δεύτερος Mick Jagger. Θα είχε την επιτυχία τού Ντέμη Ρούσσου ή του Βαγγέλη, αλλά στον τομέα της ροκ.
Το βρίσκω ιδιαίτερα συναρπαστικό να συνδυάζεται η παραδοσιακή μουσική με τις νέες τάσεις.
Σωστά, και για να επιστρέψουμε στους Koza Mostra: ηχογράφησα ένα τραγούδι μαζί τους για τον δίσκο τους και λίγους μήνες αργότερα μου τηλεφώνησαν και μου μίλησαν για τη διαδικασία συμμετοχής για τον Διαγωνισμό Τραγουδιού. Οπότε λοιπόν συμμετείχα, γιατί… χωρίς εμένα δεν θα πήγαιναν. Ο Ευρωπαϊκός Διαγωνισμός Τραγουδιού είναι ένα ωραίο μουσικό πανηγύρι όπου συμμετέχουν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες.
Φτάσατε στην αξιοσέβαστη 6η θέση.
Ναι, σωστά. Θα μπορούσαμε να είχαμε πάει και πιο ψηλά. Πετύχαμε όμως καλύτερο αποτέλεσμα από μερικά μεγάλα ονόματα που είχαν συμμετάσχει σε προηγούμενους διαγωνισμούς.
Εικονογράφηση: Αποσπάσματα από τη Graphic Novel του David Prudhomme: Rembetiko. Reprodukt Verlag 2010. Φωτό: M. Prinzinger. Δείτε το σχόλιο της εφημ. Bild.
Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)