Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)
Η Κάτια Έρχαρντ, συντονίστρια πολιτιστικών δρώμενων από την Αθήνα, ασχολείται με την κατάσταση-θέση των αυτοχθόνων εικαστικών καλλιτεχνών και με τις νέες δημιουργικές προσεγγίσεις στην ελληνική πρωτεύουσα – η οποία προσελκύει όλο και περισσότερους εργαζομένους στον πολιτιστικό τομέα απ’ όλο τον κόσμο. Μαζί με τον Σωτήρη Μπαχτσετζή ίδρυσε την πρωτοβουλία AthenSYN.
Στις 6 και 7 Νοεμβρίου η θεατροποιός Έλλη Παπακωνσταντίνου θα παρουσιάσει στο Βερολίνο την performance „Re-Volt Athens“.
Αθήνα – μια πόλη σε μεταβατικό στάδιο. Η Αθήνα είναι το νέο Βερολίνο, η φράση αυτή ακούγεται συχνά τον τελευταίο καιρό. Η κρίση φαίνεται να λειτούργησε ως εγερτήριο κάλεσμα. Η Αθήνα μοιάζει με ένα αναστατωμένο σμήνος μέλισσες, οι άνθρωποι συναθροίζονται για να δημιουργήσουν με ζέση κάτι το νέο και για να διαφυλάξουν το σπίτι τους από την κατάρρευση. Ανάγκα και θεοί πείθονται. Για τα πολιτιστικά κόπηκαν όλες οι επιδοτήσεις και οι καλλιτέχνες πρέπει να βρουν εναλλακτικές λύσεις. Δημιουργείται το ερώτημα: πώς μπορούμε να συνεχίσουμε;
Οι σκληρές συνθήκες που επικρατούν στη χώρα δημιούργησαν μια νέα αυτο-οργάνωση, που δεν υπήρχε μέχρι τώρα στην Ελλάδα. Στους ανθρώπους δεν έμεινε άλλο παρά να υποστηρίξουν ο ένας τον άλλον και να βρουν μορφές συνεργασίας που να μην βασίζονται σε κυρίως οικονομικές ανταλλαγές, μια και λείπουν τα επαρκή μέσα. Σύμπτυξη για να έχουν όλοι – η μοίρα είναι κοινή.
Ακριβώς αυτό έγινε και με το Contemporary Art Showcase Athens: μια ομάδα άρτι αποφοίτων από τη Σχολή Καλών Τεχνών –καλλιτέχνες και επιμελητές– ένωσε πρόσφατα υπό το όνομα αυτό τις δυνάμεις της στην Αθήνα, προκειμένου να προσφέρει σε νέους σύγχρονους Έλληνες καλλιτέχνες μια πλατφόρμα για την παρουσίαση των έργων τους. Δημιούργησε επαφές με εκθεσιακούς χώρους που δεν είναι συμβατικές γκαλερί και που διαθέτουν δωρεάν στην πρωτοβουλία τούς χώρους και τις εγκαταστάσεις τους για εκθέσεις και παρουσιάσεις.
Στους επιμελητές δίνεται με μια «ανοιχτή πρόσκληση» διαρκείας η δυνατότητα πρακτικής άσκησης στον δημόσιο χώρο. Η πλατφόρμα είναι πλέον πολύ γνωστή και θέμα συζήτησης. Δημιουργείται έτσι μια αμοιβαία επωφελής κατάσταση: οι νέοι καλλιτέχνες γίνονται γνωστοί, οι επιμελητές μαζεύουν εμπειρία στον τομέα τους, οι μη συμβατικοί εκθεσιακοί χώροι έκθεσης και η τέχνη που παρουσιάζουν γίνονται προσιτοί σε ένα ευρύτερο κοινό, μια και συνενώνουν τους θαμώνες τους. Τα πάντα –ακόμη και η ιστοσελίδα– οργανώνονται ως επί το πλείστον χωρίς προϋπολογισμό.
Στην κρίση οι κάτοικοι της Αθήνας επιστρέφουν στα χωριά και στα νησιά απ’ όπου κατάγονται ή μεταναστεύουν στο εξωτερικό. Έτσι υπάρχουν πολλοί χώροι σε χαμηλές τιμές, όπου βρίσκουν στέγη οι εικαστικοί. Πρόκειται για άδεια εργοστάσια και διαμερίσματα σε περιοχές που, λόγω της πληθώρας των μεταναστών, θεωρούνται κοινωνικά μειονεκτούσες και έχουν ως εκ τούτου φτηνά ενοίκια. Περιοχές όπως η Κυψέλη ή η Ομόνοια, περιφρονημένες κάποτε από τους Αθηναίους, αποτελούν όλο και περισσότερο γόνιμο έδαφος για καλλιτεχνικά έργα, γκαλερί τέχνης, πρωτοβουλίες καλλιτεχνών.
Συνοικίες όπως η πρώην βιομηχανική περιοχή του Βοτανικού είναι γεμάτη με φεστιβάλ, κέντρα τέχνης, σημεία παρουσίασης έργων, γκαλερί. Οι λεγόμενοι πολυχώροι, που συγκεντρώνουν σε ένα σημείο θέατρο, χορό, συνέδρια, εργαστήρια, εκθέσεις και καφεζαχαροπλαστεία ή εστιατόρια ξεφυτρώνουν παντού. Η Αθήνα είναι σαν τη χώρα των θαυμάτων – πίσω από φαινομενικά κλειστές πόρτες κρύβονται γερές εκπλήξεις.
Σε περιόδους ανακατατάξεων όλα είναι ευέλικτα. Οι κανονισμοί υλοποίησης για τα έργα των εικαστικών είναι πιο ελαστικά από ποτέ άλλοτε. Η σκηνοθέτιδα Έλλη Παπακωνσταντίνου ίδρυσε το κέντρο τέχνης Βυρσοδεψείο σε πρώην βιομηχανικό χώρο του Βοτανικού. Για την παράσταση «Μετά» γέμισε το φουαγιέ με νερό και το κοινό μεταφερόταν με πλοιάρια στις θέσεις του στις μεγάλες πλατφόρμες του χώρου. Για τον φωτισμό της παράστασης «Ριχάρδος Β’» χρησιμοποίησε σχεδόν αποκλειστικά φωτιές.
Στον γυμνό σκελετό ενός παλιού εργοστασίου όλα αυτά δεν αποτελούν πρόβλημα – και το κοινό είναι ενθουσιασμένο. Η Έλλη Παπακωνσταντίνου ζούσε και εργαζόταν στο εξωτερικό, αλλά επέστρεψε στην Αθήνα και ίδρυσε το Βυρσοδεψείο: «Τι κάνω στο εξωτερικό, ενώ η χώρα μου βρίσκεται σε κρίση;» Το παροπλισμένο, αλλοτινά ξέχειλο με σκουπίδια εργοστάσιο έγινε μέσα σε δύο μόλις χρόνια ένα από τα γνωστότερα θεατρικά στέκια της Αθήνας. Το Βυρσοδεψείο συνεργάζεται σε πολλές παραγωγές με ξένα θέατρα, καλλιτέχνες και πρωτοβουλίες.
Pop-up events βρίσκονται σχεδόν στην ημερήσια διάταξη, όπως η καινούργια εικαστική πρωτοβουλία Ύλη: αυθόρμητα πραγματοποιήθηκε μια συναυλία του παγκοσμίως γνωστού μουσικού Charles Curtis στον δεύτερο όροφο κάποιου άδειου διαμερίσματος στην περιοχή της Ομόνοιας – σε μια σκοτεινή στοά με μικρά καταστήματα της φτήνιας. Δεν θα υπέθετε ποτέ κανείς να γίνει εκεί συναυλία με έναν καλλιτέχνη διεθνούς βεληνεκούς. Μέσα σε λίγες μέρες έγινε δημιουργία και επεξεργασία εκδήλωσης στο facebook, στάλθηκαν μερικές προσκλήσεις –και έτσι βρέθηκαν το βράδυ πλήθη ακροατών σε ένα εντελώς παροπλισμένο διαμέρισμα για να ακούσουν βιολοντσέλο unplugged– όρθιοι, ακουμπισμένοι στην πόρτα, καθισμένοι ή ξαπλωμένοι στο πάτωμα, με έναν γυμνό γλόμπο ως μοναδική πηγή φωτός, χωρίς κλιματισμό στη λάβρα των σχεδόν 40 βαθμών. Χωρίς εισιτήριο, αυτό εννοείται.
Η Ρωσίδα καλλιτέχνιδα πολυμέσων Joulia Strauss, που ζούσε στο Βερολίνο και μετακόμισε πρόσφατα στην Αθήνα –βραβευμένη απόφοιτος της master class του Γερμανού ζωγράφου Georg Baselitz– ξεκίνησε τη δική της πρωτοβουλία, την Αυτόνομη Ακαδημία στον χώρο της αρχαίας Ακαδημίας Πλάτωνος στην Αθήνα, για να αναβιώσει ο αρχικός της σκοπός στο σημερινό πάρκο που την περιβάλλει. Προσκάλεσε διεθνώς γνωστές προσωπικότητες από τους τομείς της τέχνης, της επιστήμης και της φιλοσοφίας από το Βερολίνο να έρθουν στην Αθήνα για να κάνουν μαζί με Έλληνες καλλιτέχνες και επιστήμονες σεμινάρια, εργαστήρια και συζητήσεις.
Οι επισκέπτες δέχτηκαν την πρόσκληση χωρίς αμοιβή, γνωρίζοντας τη σημασία της Ελλάδας γενικά και την ανάπτυξή της ειδικά στην περίοδο αυτή, πλήρωσαν οι ίδιοι την πτήση τους, ενώ το διαμέρισμα της εικαστικού στο κέντρο της πόλης λειτούργησε ως ξενώνας. Για έναν μήνα η Ακαδημία Πλάτωνος και διάφορα άλλα σημεία της Αθήνας παρουσίασαν καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Στο project αυτό δόθηκε εκτεταμένη δημοσιότητα και αυτό αποδείχτηκε πολύ εξυπηρετικό όσον αφορά τον «άξονα» Βερολίνου–Αθήνας, την πολιτιστική ανταλλαγή μεταξύ Ελλάδας και Γερμανίας και τη συζήτηση θεμάτων πολιτιστικής πολιτικής ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της Ευρώπης.
Το ιστορικό αναψυκτήριο του Green Park που ερείπωνε ολοένα και περισσότερο σε ένα από τα κεντρικά πάρκα της Αθήνας, το Πεδίον του Άρεως, καταλήφθηκε μετά από χρόνια εγκατάλειψης. Από τότε μια πρωτοβουλία καλλιτεχνών πραγματοποιεί εκεί εκδηλώσεις. Στις ζεστές καλοκαιρινές νύχτες οργανώνονται μεταμεσονύκτιες παρουσιάσεις και προβολές βίντεο, όπως αυτές της νεαρής εικαστικής ομάδας Arbit City Group, η οποία αποσκοπεί στη συμμετοχή των κατοίκων της πόλης στη διαμόρφωση του δημόσιου χώρου και στην όξυνση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά τη γεωπολιτική στρατηγική. Για την ώρα τρέχει ένα πλούσιο πρόγραμμα με τίτλο «Institutions, Politics, Performance» με θεματικές αστικές ξεναγήσεις, εργαστήρια, συζητήσεις πάνελ, διαλέξεις, παρουσιάσεις, συναυλίες και πολλά άλλα. Στους κεντρικούς ομιλητές ανήκει και η πολιτικός επιστήμονας Isabell Lorey, καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της γερμανικής πόλης Kassel.
Στο θέατρο Εμπρός στη συνοικία Ψυρρή ήταν κάποτε ένα από τα σημαντικότερα θέατρα της Αθήνας και είχε χαρακτηριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως ιστορικό μνημείο. Εκεί στεγαζόταν 1988-2007 ο Θεατρικός Οργανισμός Μορφές του σκηνοθέτη Τάσου Μπαντή. Μετά τον θάνατό του το κτήριο έμεινε άδειο και άρχισε να φθείρεται, μέχρις ότου καταλήφθηκε το 2011 από την Κίνηση Μαβίλη, μιαν ομάδα καλλιτεχνών και θεωρητικών της τέχνης. Σε συνεργασία με την τοπικό πληθυσμό δημιουργήθηκε ένα πλούσιο πρόγραμμα με περισσότερους από 500 Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες, ακαδημαϊκούς, ακτιβιστές και θεωρητικούς. Όταν το 2012 η ανώνυμη Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου ανακοίνωσε την αναδοχή των χώρων και την έξωση του Εμπρός, βρέθηκε αντιμέτωπη με ντόπια και διεθνή αντίσταση.
Μαζεύτηκαν υπογραφές προκειμένου να εξασφαλιστεί η διατήρηση του πολιτιστικού κέντρου, σε μια εποχή στην οποία η επιβίωση της τέχνης στα πλαίσια της κρίσης οδηγείται στο χείλος του γκρεμού, λόγω άρνησης εκ μέρους του ελληνικού κράτους της υποστήριξης. Τον Σεπτέμβριο του 2013 στο Εμπρός μπήκε και πάλι λουκέτο, αυτή τη φορά από το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου. Οι ηθοποιοί που έκαναν εκείνη την εποχή πρόβες, συνελήφθηκαν. Όμως το θέατρο συνεχίζει να λειτουργεί και υπό κατάληψη, το πρόγραμμά του ήταν και συνεχίζει να είναι ελεύθερο για το κοινό. Η σκηνή παραχωρείται (χωρίς κριτήρια απόρριψης) σε θεατρικές ομάδες σύμφωνα με τη σειρά προσέλευσης και χωρίς μίσθωση. Το πρόγραμμα είναι εντελώς δωρεάν και λειτουργεί σε εθελοντική βάση, όπως και το μπαρ στο φουαγιέ. Το θέατρο είναι σχεδόν πάντα γεμάτο – ακόμα και κατάμεστο.
Φυσικά υπάρχουν και εκείνοι που βρίσκονται σε απόγνωση. Έχει αυξηθεί δραματικά ο αριθμός των αυτοκτονιών στην Ελλάδα. Παλιά οι αυτοκτονίες ήταν σχεδόν άγνωστες, αυτό έχει πια αλλάξει και δεν μπορεί να υποτιμηθεί ως πρόβλημα. Αλλά ανέκαθεν με εντυπωσίαζε ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται εδώ η κρίση. Παρά τις αντίξοες συνθήκες υπάρχει ζωτικότητα, δημιουργικό πνεύμα και μια ευχάριστη κοινή αντιμετώπιση – όλα αυτά είναι σαν να βροντοφωνάζουν οι άνθρωποι ένα μεγάλο «παρ΄ όλ΄ αυτά!» στον υπόλοιπο κόσμο.
Μετάφραση: Α. Τσίγκας. Φωτό: Iliana Natsou, Joulia Strauss, GreenParkAthens, Empros, ΎΛΗ[matter]HYLE, Elli Papakonstantinou, Alex Kat
Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)