Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)
Μέχρι τις 11 Ιανουαρίου 2015 θα διαρκέσει η έκθεση «Tempus Ritualis» στο Βερολίνο. Πρόκειται για ένα ελληνογερμανικό art project σχετικά με τα νέα κοινωνικά τελετουργικά. Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στο έργο παίρνουν την κρίση στην Ελλάδα ως σημείο αφετηρίας για να εξετάσουν νέες κοινωνικές εξελίξεις και πολιτιστικά πρότυπα: Τι είδους τελετουργικά, που καλλιεργούν συλλογικότητα, μπορεί να προκύψουν σε περιόδους κρίσης; Ποιές πρωτοβουλίες, μορφές αλληλεγγύης και συλλογικότητες εμφανίζονται στην κρίση; Παρατηρείται, για παράδειγμα, στο καλλιτεχνικό περιβάλλον μια εντονότερη συνοχή και ένας συνεχής διάλογος; Ο συντάκτης μας Πασχάλης Τούνας συναντήθηκε με την ντοκιμαντερίστρια Εύα Στεφανή, της οποίας η ταινία «Οι λουόμενοι» προβάλλεται στα πλαίσια της έκθεσης αυτής.
Κυρία Στεφανή, οι «Λουόμενοι» ανήκουν σε κάποιο συγκεκριμένο είδος ντοκιμαντέρ; Ποιό είναι το θέμα του και πότε γυρίστηκε;
Οι «Λουόμενοι» είναι ένα ντοκιμαντέρ που γύρισα το 2006 και τελείωσα το 2008. Θέμα του είναι οι άνθρωποι που συχνάζουν στις ελληνικές λουτροπόλεις. Ταξιδεύοντας από τα Μέθανα και την Αιδηψό μέχρι την Ικαρία και τους Φιλίππους προσπάθησα να αποτυπώσω πτυχές από την ζωή των λουόμενων. Η ταινία είναι βασισμένη στον κινηματογράφο της παρατήρησης, μία προσέγγιση στο ντοκιμαντέρ που απαιτεί πολύ χρόνο παραμονής με τους ανθρώπους που κινηματογραφείς πριν ακόμα αρχίσεις το γύρισμα. Ο στόχος είναι να αφομοιωθείς από το περιβάλλον έτσι, ώστε να αποκτήσεις μία οπτική των πραγμάτων από μέσα.
Θεωρείτε πως η λουτροθεραπεία, μια πολιτιστική πρακτική του παρελθόντος μπορεί μέσα από νέα στοιχεία να εξελιχθεί στον παρόντα βιωμένο χρόνο μας, στο «Tempus» μας, σε κάτι τελετουργικό, σε «Tempus Ritualis»;
Η λουτροθεραπεία είναι ένα πρόσχημα για επικοινωνία. Αν και οι περισσότεροι λουόμενοι πιστεύουν στις θεραπευτικές ιδιότητες του ιαματικού νερού ή της λάσπης, έρχονται στα λουτρά για λόγους παρέας και συντροφικότητας. Οι τόποι των λουτρών αποτελούν σημείο συνάντησης ανθρώπων διαφόρων κοινωνικών τάξεων αλλά της ίδιας περίπου ηλικίας, που οι κοινωνιολόγοι την χαρακτηρίζουν ως «τρίτη ηλικία». Πρόκειται δηλαδή για ηλικιωμένους.
Πολλοί από αυτούς πηγαίνουν εκεί επί χρόνια για να συναντήσουν παλιούς φίλους και για να περάσουν μαζί τους το καλοκαίρι. Στις λουτροπόλεις οι ηλικιωμένοι κινούνται χωρίς αναστολές. Ζώντας αρκετά μοναχικά τον χειμώνα, το καλοκαίρι στα λουτρά βρίσκουν μέσω της παρέας τρόπους έκφρασης που συχνά ξαφνιάζουν και τους ίδιους. Πολλές φορές έχει κανείς την αίσθηση ότι βρίσκεται σε κατασκήνωση εφήβων όπου κυριαρχούν οι ζαβολιές, τα πάθη και οι έρωτες.
Όταν τελείωσε η ταινία το 2008, είχαν ήδη αρχίσει να διαφαίνονται τα πρώτα σημάδια της κρίσης. Ξαναβλέποντας την ταινία ανακαλύπτει κανείς τον τρόπο που οι καυγάδες και οι έντονοι διάλογοι γύρω από τα πολιτικά ζητήματα των ηλικιωμένων απηχούν προβληματισμούς για την οικονομική και πολιτική κατάσταση της χώρας.
Στο ντοκιμαντέρ σας μας εκπλήσσει το πάθος για ζωή των ηλικιωμένων και η επαναστατικότητά τους αν τους δοθεί βήμα έκφρασης. Σε περιόδους μεταβατικές, όπως αυτή που διανύουμε, οι ηλικιωμένοι είναι μια περιθωριακή ομάδα; Ζουν κατά κάποιο τρόπο «εκτός νερού»;
Η λεγόμενη «τρίτη ηλικία» είναι εν δυνάμει επαναστατική. Αρκεί οι ηλικιωμένοι να έχουν «φωνή» στον δημόσιο βίο. Κόντρα στο στερεότυπο των ηλικιωμένων που έχουν παραιτηθεί από την ζωή, προσπάθησα να δείξω ότι είναι μία πολύ ενεργή κοινωνική ομάδα που αντιμετωπίζει τη ζωή με μεγαλύτερη νηφαλιότητα αλλά και με πολύ περισσότερο χιούμορ απ΄ ό,τι πολλοί από εμάς τους νεότερους.
Στην ταινία σας καταγράφετε κάθε τόσο οπτικά ερειπωμένα κτίρια. Κάποια έχουν μετατραπεί σε σύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες που προωθούν τον ιαματικό τουρισμό, ενώ άλλα έχουν αφεθεί στην φθορά του χρόνου. Παρατηρείτε κυρίως λουόμενους που διαμένουν σε τροχόσπιτα, σκηνές ή σε κτίρια με έκδηλα ίχνη εγκατάλειψης και όχι σε κάποια σύγχρονη ξενοδοχειακή μονάδα με ατομικά-ιδιωτικά θεραπευτήρια ή σπα. Εξυπηρετεί κάποιο σκοπό αυτή η οπτική γωνία;
Στην ταινία με ενδιέφερε η έννοια της συλλογικότητας. Στις σύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες, τα λεγόμενα σπα, αυτή η συλλογικότητα δεν υπάρχει. Οι άνθρωποι πηγαίνουν εκεί προς βελτίωση και προαγωγή της ατομικής σωματικής και ψυχικής τους υγείας. Αυτή επιτυγχάνεται όχι μέσω της επαφής με τους άλλους, αλλά μέσα από την ατομική λουτροθεραπεία. Οι «σύγχρονοι λουόμενοι» δεν δημιουργούν στα σπα κοινότητα γιατί δεν το έχουν ανάγκη. Αντίθετα απ΄ ό,τι στις παλιές εγκαταστάσεις, που εκτός των άλλων ήταν φθηνότερες και όπου εκεί πήγαιναν για χρόνια πάντα οι ίδιοι άνθρωποι. Κάθε χρόνο ξαναπάνε για να βρουν πάλι τους φίλους τους. Η ανθρώπινη επικοινωνία είναι μάλλον η σημαντικότερη μορφή θεραπείας.
Όσον αφορά την δική μου εμμονή κι αγάπη προς οτιδήποτε παλιό, δεν μπορώ ακριβώς να το εξηγήσω. Σίγουρα τα παλιά πράγματα, που βρίσκονται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, τα ερείπια, ασκούν επάνω μου μια γοητεία που και κι εγώ η ίδια δεν κατανοώ ακριβώς. Ίσως επειδή εκεί μπορεί να προβάλλω ό,τι θέλω και να κατασκευάσω ένα παρελθόν όπως το φαντάζομαι εγώ.
Η επιλογή μου να επικεντρωθώ στις παλιές εγκαταστάσεις δεν ξεκίνησε όμως από αυτήν μου τη μανία του «ωραιοποιημένου παλιού», αλλά από τη διάθεσή μου να αναδείξω την έννοια της συλλογικότητας και αλληλεγγύης που χάνεται στις σύγχρονες λουτροπόλεις.
Ποιά είναι η γνώμη σας για το ντοκιμαντέρ σήμερα; Επειδή η ελληνική κοινωνία αλλάζει ραγδαία εξαιτίας της κρίσης, εμφανίζονται νέα πράγματα και στην καλλιτεχνική σκηνή. Στην κοινότητα των ντοκιμαντεριστών υπάρχει συνεχής διάλογος και ισχυρότερη, σε σύγκριση με παλιότερα, κοινωνική συνοχή;
Κατά τη γνώμη μου υπάρχει ένας ισχυρότερος διάλογος ανάμεσα στους ντοκιμαντερίστες, κυρίως ανάμεσα σε νέους κινηματογραφιστές όπως στην ομάδα «Docu-Trance». Είναι και η μοναδική ομάδα που ασχολείται με ζητήματα φόρμας στο ντοκιμαντέρ. Η κρίση στάθηκε συχνά εμπόδιο για το ελληνικό ντοκιμαντέρ. Οι δημιουργοί ταινιών προβάλλουν ιδιαίτερα το θέμα της κρίσης, ξεχνώντας τελείως το ζήτημα της κινηματογραφικής γραφής. Αποτέλεσμα είναι μία σωρεία ντοκιμαντέρ καταγγελτικού περιεχομένου. Αλλά το ντοκιμαντέρ οφείλει να είναι καταρχήν κινηματογραφική τέχνη και όχι μέσο πληροφόρησης της επικαιρότητας.
Tempus Ritualis
Έκθεση από 25 Οκτωβρίου 2014 μέχρι 11 Ιανουαρίου 2015, Galerie im Körnerpark, Schierker Str. 8, 12051 Berlin
Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Λένα Αθανασοπούλου, Χριστίνα Δημητριάδη, Nina Fischer & Maroan el Sani, Pia Greschner, Susanne Kriemann, Λία Ναλμπαντίδου, Christine Schulz, Εύα Στεφανή, Ευανθία Τσαντίλα
Επιμέλεια έκθεσης: Χριστίνα Δημητριάδη, Christine Nippe, Ευανθία Τσαντίλα
Στη Θεσσαλονίκη η έκθεση επιχορηγήθηκε από το ΚΜΣΤ-Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και παρουσιάστηκε στο ΚΣΤΘ-Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.
Το έργο επιχορηγείται από το Ινστιτούτο Γκαίτε Θεσσαλονίκης, το IFA-Ινστιτούτο Εξωτερικών Πολιτιστικών Σχέσεων, το Outset.Greece, την Aegean Airlines και το AHK-Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο.
Φωτό: Πρότζεκτς της έκθεσης, filmstills από την ταινία “Οι Λουόμενοι”, Πασχάλης Τούνας, Nicos Ligouris. Φωτό στο teaser: Γιώργος Μάκκας από την τρέχουσα έκθεση «Εικαστική Πορεία προς τις Πρέσπες 2007 – 2014. Μια διαδικασία βίωσης του τοπίου», ΚΜΣΤ-Μονή Λαζαριστών
Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)