Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)
Επί είκοσι χρόνια η Άρτεμις Αλκαλάη ανασκάπτει το τραύμα του 20ου αιώνα εκθέτοντας προσωπικές εμμονές που γεννήθηκαν από σκέψεις, συναντήσεις, τυχαία ευρήματα και υλικά, εμμονές που δεν ανήκουν μόνο σ’ εκείνη αλλά διατρέχουν όλα τα πεδία της Τέχνης και της Ιστορίας.
Η Άρτεμις Αλκαλάη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1957. Τα ενδιαφέροντά της φαίνεται να μην έχουν όρια. Από το 1974 μέχρι το 2000 σπούδασε ζωγραφική, σκηνογραφία, ιστορία τέχνης, ιστορία αρχιτεκτονικών ρυθμών, studio art, φωτογραφία και υφαντική. Όλα αυτά τα διοχετεύει στα μικτής τεχνικής έργα της που με τον έκδηλο συναισθηματισμό τους αγγίζουν τον επισκέπτη-θεατή.
Η οικογένειά της μέτρησε μεγάλες απώλειες στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης και θανάτου, η ίδια ανήκει στη δεύτερη γενιά του Ολοκαυτώματος. Έτσι η εικοσάχρονη δημιουργία της έχει έναν θεματικό κώδικα. Ιδιαίτερα φορτισμένο συναισθηματικά είναι το τρίτο μέρος της αντιπολεμικής της τριλογίας που ολοκληρώθηκε φέτος.
Μνήμη (1999)
Αποτύπωσε τα συναισθήματά της μέσα από μια σειρά από μαριονέτες και γλυπτά. Έναυσμα ήταν το παιδικό σχεδόν ενδιαφέρον της για την κατασκευή μαριονέτας. Όταν άρχισε να δουλεύει με ξύλο, καρφιά, σχοινιά, χαρτοπολτό και καμβά, συνειδητοποίησε ότι τα αθώα αυτά υλικά και τα ακόμα γυμνά κορμιά της κούκλας παρέπεμπαν σε φωτογραφίες που όλοι μας έχουμε δει από τα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου. Έτσι δημιούργησε τη σειρά αυτή με στοιβαγμένες μαριονέττες και μικρά γλυπτά από λευκό καμβά.
Θεωρώντας ότι με τη «Μνήμη» κατά κάποιο τρόπο είχε τελειώσει το ηθικό της χρέος, συνέχισε με άλλα θέματα. Όμως με τον καιρό ωρίμασε η εσωτερική ανάγκη να ασχοληθεί με τους ίδιους τους ανθρώπους που βίωσαν την απερίγραπτη εμπειρία της εκτόπισης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Έλληνες Εβραίοι επιζώντες από το Ολοκαύτωμα (2012-2019)
Η Άρτεμις Αλκαλάη φωτογράφιζε και συνομιλούσε από το 2012 με Ελληνοεβραίους που επέζησαν από τα ναζιστικά στρατόπεδα. Για να τους ακούσει και να καταγράψει τις ιστορίες τους ταξίδεψε ανά την Ελλάδα και τον κόσμο. Έτσι συνάντησε γύρω στους σαράντα πέντε επιζώντες από το Άουσβιτς-Μπίρκεναου και είκοσι από το Μπέργκεν-Μπέλζεν. Τους φωτογράφιζε στην ασφάλεια και ζεστασιά του σπιτιού τους, στα γραφεία τους και καταστήματά τους, σε ξενοδοχεία και οίκους ευγηρίας, προβάλλοντας μια ατομικότητα που στερήθηκαν στα στρατόπεδα.
Πολλοί από αυτούς έχουν ήδη φύγει από τη ζωή ή είναι πλέον σε πολύ προχωρημένη ηλικία. Η Αλκαλάη μάζεψε ουσιαστικά τις τελευταίες μαρτυρίες, συνεχίζει όσο υπάρχουν και όσο η ίδια υπάρχει. Συνοψίζει την εμπειρία της ως εξής: «Η επαφή μου με τους επιζώντες από τα στρατόπεδα άλλαξε ριζικά τις ιεραρχίες μου. Η δύναμή τους να επιστρέψουν στη ζωή και να μετατρέψουν τον θάνατο σε δημιουργία, αγάπη και οικογένεια δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ανέπαφο. Αλλά και η ενασχόληση με την ίδια την Τέχνη μάς ωθεί πάντα να βλέπουμε τα πράγματα από άλλη οπτική γωνία. Με όποιο τρόπο και να εμπλέκεται ο καθένας μας, είτε σα δημιουργός είτε σα θεατής.»
Μετά από τον ιστορικό-ρεαλιστικό κόσμο του δεύτερου μέρους του τριπτύχου επανέρχεται στον συμβολικό κόσμο της Τέχνης. Για την Αλκαλάη η δημιουργία περνά από ασυνείδητες διαδικασίες μέχρι να έρθει στην επιφάνεια. «Η τέχνη αφυπνίζει, σχολιάζει δύσκολα θέματα, θεραπεύει, επουλώνει, και λύνει αδιέξοδα – χωρίς λόγια.»
Εμμονές. Οbjets trouvés (2019)
Σε ένα μαγαζί που εμπορεύεται μέταλλα είχε παραδοθεί ένας μεγάλος αριθμός από μεταλλικά κεφάλια και σπαστά μέλη σώματος που στο εργοστάσιο θα έδιναν –ίσως τη δεκαετία του 60– σχήμα σε πλαστικές κούκλες. Η Άρτεμις Αλκαλάη αναγνώρισε αμέσως το δυναμικό τους. Στις φωτογραφίες της τα απαθανατισμένα αντικείμενα δίνουν –ως υποκατάστατα της ανθρώπινης μορφής– περισσότερο την εντύπωση μιας εγκατάστασης στον χώρο. Το φωτογραφικό αποτέλεσμα είναι συνταρακτικό χωρίς να καταλαβαίνουμε (αμέσως) το γιατί. Ίσως να είναι ο συνειρμός μεταξύ του πολλαπλασιασμού της βιομηχανικής παραγωγής και του βιομηχανικού τρόπου εξόντωσης. Ο θεατής βρίσκεται τελικά αντιμέτωπος με τα δικά του ερωτήματα. Η Αλκαλάη παρουσιάζει τη βία, τη φθορά, την εγκατάλειψη και πάλι μέσα από ένα παιδικό παιχνίδι – και εδώ κλείνει ο εικαστικός κύκλος.
Η Άρτεμις Αλκαλάη έχει το χάρισμα να ενεργοποιεί μια από τις σημαντικότερες ιδιότητες της Τέχνης: να μας συγκινεί και να μας αφυπνίζει. Είναι ο γόνιμος διάλογος καλλιτέχνη, έργου και κοινού που μάς εμπλέκει και μας εμπλουτίζει. Και συχνά το έργο λειτουργεί ανεξάρτητα από το δημιουργό του και από αυτό που ο ίδιος θεωρεί ότι εκπέμπει. Γιατί η ανάγνωση του καθενός μας είναι διαφορετική ανάλογα με τα βιώματά του.
Μένει το ερώτημα: ποια θα είναι η συνέχεια του έργου της Άρτεμις Αλκαλάη; Απαντά αφοπλιστικά απλά: «Είμαι κι εγώ εξίσου περίεργη!»
Κείμενο: A. Τσίγκας. Σπαράγματα από συνέντευξη της Μίνας Μαύρου με την εικαστικό. Φωτογραφίες: Άρτεμις Αλκαλάη.
Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)