Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)
Μετά την εκδήλωση «Μεταξύ Ευρωπαίων. Μία λογοτεχνική ιχνηλασία» που διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Friedrich-Ebert στην Αθήνα τον Μάιο του 2017, η βιεννέζα συγγραφέας Vea Kaiser συνομίλησε με τη συντάκτριά μας Andrea Schellinger. Η Vea Kaiser, γεννημένη το 1988 στην Αυστρία, έκανε με τα μυθιστορήματά της αμέσως πολύ μεγάλη αίσθηση στο χώρο της γερμανόφωνης λογοτεχνίας. Το βιβλίο της «Μακαριονήσι» που κυκλοφόρησε το 2015, από το οποίο το diablog.eu είχε μεταφράσει στο παρελθόν ένα απόσπασμα, έγινε μπεστ σέλερ σε Γερμανία και Αυστρία. Επειδή παρά την επιτυχία της παραμένει προσγειωμένη, σπουδάζει Κλασσική Φιλολογία στη Βιέννη και συγγράφει επί του παρόντος τη διπλωματική της εργασία.
Έγινε γνωστή κυρίως μέσα από το μυθιστόρημά της «Μακαριονήσι», στο οποίο παρακολουθεί τα ίχνη μιας οικογένειας μεταξύ Ελλάδας και αυστριακής επαρχίας. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα απασχολεί τη Βέα Κάιζερ, όπως φαίνεται και από τους «Αργοναύτες» της, ένα θεατρικό έργο για εφήβους, αλλά και από την επιλογή της να σπουδάσει αρχαία ελληνικά. Σε λίγο ολοκληρώνει το μάστερ της, θέμα της εργασίας της είναι οι «Αντιλήψεις για το επέκεινα στην αρχαία ελληνική λυρική ποίηση».
Στη συζήτηση πριν μερικές μέρες ειπώθηκε ότι εντός της Ευρώπης γνωρίζουμε τελικά πολύ λίγα για την αφήγηση των άλλων Ευρωπαίων. Ποιο ήταν το έναυσμα που σας ώθησε να προσεγγίσετε τον ελληνικό κόσμο και να γράψετε γι’ αυτόν;
Καταρχάς, τελείωσα ένα κλασικό γυμνάσιο, πράγμα για το οποίο είμαι ευγνώμων μέχρι σήμερα. Στα δεκαοχτώ μου αποφάσισα να σπουδάσω Αρχαία Ελληνικά αντί για Ιατρική, Νομικά, Οικονομικά που σπούδαζαν όλοι. Αν τα κείμενά μου διαθέτουν μια κάποια δύναμη, αυτή ανάγεται στην ενασχόληση με το ελάχιστο μέρος του λόγου, τη γλωσσική λεπτομέρεια, που ανακαλύπτεις μέσα σ’ αυτά τα παλιά κείμενα. Προσωπικά με βοήθησε πολύ στο γράψιμό μου να αντιλαμβάνομαι αλλιώς τη γλώσσα, να φτιάχνω με τη γλώσσα άλλου είδους εικόνες, για παράδειγμα μέσα από το σχηματισμό ιδιόμορφων αλλά και πολύ ζωντανών επιθέτων, για να μην μιλήσω για τις μεταφορές, τις εικόνες, τις παρομοιώσεις. Εντρυφώντας στον Ευρυπίδη μπορείς να μάθεις περισσότερα από ό,τι στα σεμινάρια δημιουργικής γραφής, των οποίων ο στόχος είναι να παράγουν κείμενα για λογοτεχνικούς διαγωνισμούς.
Πώς έγινε όμως το άλμα από την Φιλολογία στο οικογενειακό μυθιστόρημα, του οποίου η δράση ξεκινά στα ελληνοαλβανικά σύνορα;
Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου άρχισα να αντιμετωπίζω σχεδόν σαν ύβρη το γεγονός ότι δεν γνώριζα τίποτα για τη σύγχρονη Ελλάδα, ούτε και τη λογοτεχνία της. Έτσι άρχισα να παρακολουθώ παραδόσεις νεότερης ελληνικής ιστορίας και να ασχολούμαι εντατικότερα με το θέμα. Ύστερα διαπίστωσα ότι κανένας στον κύκλο των φίλων και των γνωστών μου δεν είχε την παραμικρή ιδέα για το τι ακριβώς συνέβη στην Ελλάδα μετά την αρχαιότητα και μέχρι σήμερα. Δεν γνώριζαν ούτε για τους αιώνες της Οθωμανικής κυριαρχίας, ούτε για το ότι από το 1967 ως το 1974 η Ελλάδα είχε δικτατορία. Την εποχή που πολλοί έκαναν εκεί τις διακοπές τους και ενθουσιάζονταν με την Ελλάδα που ήταν ακόμα τόσο ανέγγιχτη, κάποιοι άνθρωποι υφίσταντο βασανιστήρια. Για να μη μιλήσουμε για τη γερμανική κατοχή και τον επακόλουθο αιματηρό εμφύλιο ή για την τομή που επέφερε στους ανθρώπους και στη χώρα η «μικρασιατική καταστροφή» του 1922. Γρήγορα κατάλαβα ότι η ιστορία που είχαμε διδαχτεί αφορούσε αποκλειστικά αυτό που ονομάζουμε Δύση. Το Βυζάντιο και η ιστορία του είχαν παραλειφθεί εντελώς. Ήδη λοιπόν από το σχολείο διαμορφώνεται μια αντίληψη για την Ευρώπη η οποία δεν περιλαμβάνει την ανατολική και νότια Ευρώπη με τις ιδιαιτερότητές τους. Παρότι εν τω μεταξύ ανήκουμε μαζί με την Ελλάδα σε μια κοινότητα, την ευρωπαϊκή.
Επιπλέον, το 2010, όταν άρχισα να γράφω το «Μακαριονήσι», ακούγαμε συνεχώς για την ελληνική οικονομική κρίση και τα χρέη, κι ήταν πολύ δύσκολο να μάθει κανείς τι πραγματικά συνέβαινε πίσω από τα «γεγονότα» και τις εικόνες που πρόβαλλαν τα μίντια. Το γράψιμο λοιπόν στάθηκε για μένα μια διαδικασία διαλεύκανσης, που αφορά και τους αναγνώστες. Αυτό τουλάχιστον ελπίζω.
Τι σας εντυπωσιάζει πιο πολύ στην Ελλάδα;
Οι Ελληνίδες! Διαθέτουν μια δική τους γοητευτική δύναμη κι έχω πολύ συχνά την εντύπωση ότι στη χώρα αυτή υπάρχει ένα είδος μητριαρχίας. Έχουν αυτοπεποίθιση και διαθέτουν μια τόσο θεμελιώδη φεμινιστική συνείδηση, η οποία δεν έχει καν ανάγκη τον όρο του φεμινισμού. Πιθανόν να παίζει εδώ ρόλο κι η παράδοση της εξασφάλισης που είχαν οι κόρες μέσα από την «προίκα» – για παράδειγμα παίρνοντας ένα δικό τους διαμέρισμα – που προβλεπόταν από το νόμο ως τη δεκαετία του ’80. Όσο μεγαλώνω τόσο περισσότερο μπορώ να κατανοήσω τις θετικές πλευρές τέτοιων παραδοσιακών δομών. Προστατεύουν τις γυναίκες, οι οποίες, είτε το θέλουμε είτε όχι, εξαναγκάζονται σε κάποιους περιορισμούς στην επαγγελματική τους εξέλιξη και στην αγορά εργασίας, ειδικά όταν έχουν μικρά παιδιά. Οι Ελληνίδες διαθέτουν κάτι σαν φυσικό φεμινισμό. Η αξία της γυναίκας στην Ελλάδα είναι διαφορετική. Ο ρόλος της μητέρας εκτιμάται και, σε αντίθεση με τη Γερμανία, όλοι σέβονται μια γυναίκα που θέλει να είναι μόνο μητέρα. Επίσης έχω παρατηρήσει πως έχουν μια αυτονόητη σχέση με τη θηλυκότητά τους. Πριν από λίγο ήμουν σε ένα κατάστημα, για να αγοράσω ένα μπικίνι. Όσο κατεβαίνεις προς το νότο, τόσο πιο όμορφα είναι τα γυναικεία εσώρουχα. Στην Γερμανία και την Αυστρία δεν μπορείς να βρεις κάτι που να μην είναι σαν να βγήκε από το Υπουργείο Υγείας ή να μην γρατζουνάει και τσιμπάει παντού γιατί είναι όλο από συνθετικό. Στο κατάστημα υπήρχαν γυναίκες όλων των ηλικιών, αυτό μου άρεσε. Ήταν η έκφραση μιας φυσιολογικής αντίληψης της θηλυκότητας: «Είμαι γυναίκα κι αυτό μου αρέσει!» Στο Βορρά διακρίνω μια τάση προς την αφυλία, η οποία πηγάζει από μια λανθασμένη συστολή ή από ανασφάλεια.
Στην Αυστρία μπορεί να ζει κανείς από το συγγραφή μυθιστορημάτων;
Έχω τη χαρά να ζω σε μια χώρα που έχει κατανοήσει, πόσο η λογοτεχνία σφραγίζει την ταυτότητά μας και τη χρησιμοποιεί ως μέσο για την προώθηση του πολιτισμού εντός και εκτός. Κατά καιρούς κάνω σεμινάρια για εφήβους που γράφουν, οι οποίοι θα προτιμούσαν να γράφουν στα αγγλικά, προκειμένου να διαβαστούν όσο γίνεται πιο γρήγορα από όσο το δυνατόν περισσότερους αναγνώστες. Κάθε φορά τους εξηγώ ότι είναι μεγάλη τύχη να μπορούν να γράφουν στα γερμανικά, όχι μόνο γιατί στο γερμανόφωνο χώρο υπάρχουν πάρα πολλοί απαιτητικοί αναγνώστες, αλλά και γιατί έχουμε μια προστατευμένη αγορά, μέσω ας πούμε της ενιαίας τιμής του βιβλίου καθώς και μια διεθνώς πρωτοφανή πολιτική προώθησης της λογοτεχνίας και του πολιτισμού με τη μορφή βραβείων, των συγγραφέων της πόλης – και άλλων υποτροφιών. Ειδικά στην Αυστρία, μια χώρα με εννιά εκατομμύρια, υπάρχουν τόσες υποτροφίες και τόσα βραβεία που περίπου 200 συγγραφείς μπορούν να ζουν από τη δουλειά τους. Επιπλέον υπάρχουν τα «συγγραφικά ταξίδια» για τα οποία οι συγγραφείς κατά κανόνα αμοίβονται. Η γερμανική γλώσσα μπορεί να μην έχει το λεξιλόγιο για να περιγράψει τον έρωτα, η βιομηχανία της λογοτεχνίας όμως λειτουργεί ιδανικά. Αυτό έχει επίπτωση στο πώς βλέπει κανείς το ρόλο της λογοτεχνίας αλλά και την εμβέλειά της.
Είπατε ότι η Ευρώπη είναι ένα σύμπλεγμα αξιών. Από τι αποτελείται αυτό το σύμπλεγμα;
Πρώτα πρώτα, από την ελευθερία, που εμπεριέχει και την ειρήνη. Κοινωνική ελευθερία: Ο καθένας μπορεί και έχει το δικαίωμα να κάνει αυτό που θέλει, όσο ο ίδιος και οι πράξεις του δεν πλήττουν κανέναν. Ελευθερία να λες τη γνώμη σου, να αγαπάς όποιον θέλεις. Ελευθερία να μην εγκρίνεις, ό,τι δεν θέλεις να εγκρίνεις. Ελευθερία λόγου και κινήσεων. Δυνατότητα συμμετοχής. Εμένα προσωπικά με απασχολεί κυρίως η ελευθερία του λόγου, όχι μόνο λόγω της συζήτησης περί fakenews που ξέσπασε πρόσφατα, αλλά και λόγω των τάσεων, να γίνεται χρήση αυτής της κακώς εννοούμενης ελευθερίας του λόγου προκειμένου να βρίσκουν έκφραση επικίνδυνες αντιλήψεις που μπορεί να οδηγήσουν σε δυνάμει βίαιες συγκρούσεις και διχασμούς.
Η συζήτηση έγινε σ’ ένα μικρό ξενοδοχείο στην Αθήνα με την Αντρέα Σέλλινγκερ που είναι μέλος της συντακτικής μας ομάδας. Διαβάστε ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Vea Kaiser, μεταφρασμένο στα ελληνικά από τη Μαριάννα Χάλαρη, στο diablog.eu.
Συνένετευξη: Vea Kaiser/Andrea Schellinger. Μετάφραση: Έλενα Παλλαντζά. Φωτό: Σταύρος Χατζησάββας, ©Ίδρυμα Friedrich-Ebert-Stiftung, Ingo Pertramer.
Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)