Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)
Η φετινή φθινοπωρινή βιβλιοπαραγωγή επιφυλάσσει κάτι ξεχωριστό στους Γερμανούς φιλέλληνες αναγνώστες: συγκεκριμένα τα τρία «Ημερολόγια Kαταστρώματος» του Νομπελίστα Γιώργου Σεφέρη, μεταφρασμένα στα γερμανικά. Ο φιλόλογος και κριτικός Horst Möller σχολιάζει για το diablog.eu την καινούργια δίγλωσση έκδοση του Βερολινέζικου οίκου Elfenbein.
Στα ημερολόγια καταστρώματoς οι θαλασσοπόροι σημείωναν ό,τι τους συνέβαινε την ημέρα και ό,τι τους απασχολούσε κατά τη διάρκεια της νύχτας. Θαλασσινός αυτοαποκαλούνταν και ο Γιώργος Σεφέρης (1900-1971), ο οποίος το 1963 τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας. «Γραμμή»: να κρατάει σταθερή πορεία, αυτό προτρέπει τον εαυτό του στους τρεις κύκλους ποιημάτων «Ημερολόγιο Καταστρώματος» Ι, ΙΙ και ΙΙΙ, γραμμένους μεταξύ του 1937 και του 1955 (με μια ύστερη προσθήκη του 1969). Να κρατάει σταθερή πορεία για να διαφυλάξει την αγάπη για τη ζωή ώστε αυτή να μη μετατραπεί σε απελπισία ή ακόμα και μίσος. Ιδιαιτερότητα αυτής της νέας απόδοσης του βιβλίου στα γερμανικά από την Andrea Schellinger αποτελεί η πρώτη αυτοτελής παρουσίαση των τριών κύκλων σε μια δίγλωσση, εξαιρετικά φροντισμένη έκδοση. Η έκδοση παρέχει ακόμα, μαζί μ’ έναν εμπεριστατωμένο επίλογο, και αποσπάσματα από τις προσωπικές και υπηρεσιακές ημερολογιακές σημειώσεις του ποιητή. Η δυνατότητα συνδυαστικής ανάγνωσης των βιογραφικών συνισταμένων με τα καθοριστικά συμβάντα της εποχής εκείνης καθιστά σαφή τον εκάστοτε αυτοπροσδιορισμό του ποιητή και την μετουσίωση του σε στίχους. Μετά από ένα ταξίδι στην Κωνσταντινούπολη λ.χ. (Παρασκευή 14 Απριλίου 1938) ο Σεφέρης σημειώνει: «Αίσθημα της διάρκειας της φθοράς που δίνει η γερασμένη αυτή πολιτεία, τόσο αντίθετη από την Αττική που αδιαφορεί για το περαστικό, που λέει: Κι αν ακόμα χαθεί ο κόσμος όλος, δε με νοιάζει, αντέχω.» Όταν τον Απρίλιο του 1941 η Ελλάδα υποδουλώνεται, ο ποιητής (που ούτως η άλλως βρίσκεται στο στόχαστρο του εισβολέα) καταφεύγει μαζί με τη γυναίκα του Μαρώ στην Αίγυπτο.
Οι σημειώσεις στον τόμο «Ημερολόγια Καταστρώματος» είναι πράξεις αυτοενθάρρυνσης, απότοκες μιας κατάστασης που απέβη αδιέξοδη: σκοπός τους είναι να εμφυσήσουν σιγουριά και ν’ αποτρέψουν τον Σεφέρη από την ηττοπάθεια και την παραίτηση. Η περιγραφή της φυγής του ποιητή μας δείχνει τι σημαίνει -ακόμα και σήμερα- να αναγκάζεσαι να εγκαταλείψεις τη χώρα σου. «Αν είναι ανθρώπινος ο πόνος δεν είμαστε άνθρωποι μόνο για να πονούμε», γράφει στο ποίημα ΕΝΑΣ ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΙΑ. Στις «Μέρες» διαβάζουμε (11 Οκτωβρίου 1943, Αλεξάνδρεια): «Τα ποτάμια δεν παρηγορούν, θέλουν χαρούμενη καρδιά· το ίδιο ο Σηκουάνας, το ίδιο ο Τάμεσης, το ίδιο και ο Νείλος. Τα ποτάμια σ’ αφήνουν πάντα πίσω καθώς κυλούν, μ’ αυτά που έχεις, πίκρες, βάσανα, απελπισίες. Η θάλασσα λυτρώνει. Ένας άνθρωπος στην ακροποταμιά: από τις πιο θλιβερές εικόνες που υπάρχουν.» Για να μην εκπέσει και ο ίδιος σε μια κατάσταση όπου η ζωή θα κινδυνεύει να του γλιστρήσει μέσα απ’ τα χέρια, ο Σέφερης βρίσκει το θάρρος να γράψει στίχους τέτοιας απλότητας και τέτοιου βάθους: «Είτε βραδιάζει / είτε φέγγει / μένει λευκό / το γιασεμί.» Είναι αξιοσημείωτο πόσο γρήγορα το μάτι του αναγνώστη προσπερνά τέτοια κομψοτεχνήματα παραγνωρίζοντας τη βιωματική αγωνία που οδήγησε στην καταγραφή φαινομενικά ασήμαντων σκηνών. Εδώ, η ίδια η γραφή και μόνο συνιστά πράξη αντίστασης: «Έχασε πια το χρώμα αυτός ο κόσμος». Γραφή σημαίνει ν’ ανοίγεσαι στο πέλαγος με πίστη στα πανιά σου, «όσο κρατήσουν, κι ο θεός μου.» Ο αναγνώστης θα βρει εδώ μεγάλα ποιήματα όπως τα LES ANGES SONT BLANCS, Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΗΣ, ΕΛΕΝΗ, ΣΑΛΑΜΙΝΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ.
Κάποτε γινόταν λόγος για την ερμητικότητα του Σεφέρη και τονιζόταν η εν γένει απαισιόδοξη ατμόσφαιρα των ποιημάτων του, που «ωστόσο δεν οδηγεί σ’ έναν απελπισμένο μηδενισμό». Τα Πιστεύω αυτού του ποιητή αποκαλύπτουν κάτι διαφορετικό: «Είναι παντού το ποίημα / σαν τα φτερά του αγέρα μες στον αγέρα» (ΜΝΗΜΗ, Β΄). Η απόδοση των «Ημερολογίων Καταστρώματος» από την Andrea Schellinger αναδεικνύει ένα σπουδαίο έργο, που μιλάει ευθέως, έστω και με διαφορετικούς όρους, για την σημερινή εποχή.
Giorgos Seferis, Logbücher. Gedichte. Griechisch – Deutsch. Übersetzt, kommentiert und mit einem Nachwort versehen von Andrea Schellinger. Elfenbein Verlag, Berlin 2017, 226 S., 24.- Euro ISBN 978-3-941184-69-5.
Ο Horst Möller γεννήθηκε το 1938 στο Ilmenau της Θουριγγίας. Σπούδασε Κλασσική Φιλολογία στη Λειψία και εργάστηκε για τριάντα χρόνια ως επιμελητής στις εκδόσεις Reclam της Λειψίας. Από το 1993 εργάζεται ως ελεύθερος αρθρογράφος και κριτικός.
Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)