Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)
19/11/2015: Πρόσκληση για μια βραδιά φιλολογικής ανάγνωσης με τον Κύπριο συγγραφέα Ανδρέα Καραγιάν στο Βερολίνο. Το diablog.eu παρουσιάζει ένα απόσπασμα από τις «Σκοτεινές Ιστορίες» του σε μετάφραση της Μιχαέλας Πρίντζινγκερ, που στην πραγματικότητα δεν είναι και τόσο σκοτεινές, αλλά που αντικατοπτρίζουν τη χαρά της ζωής και τον πλούτο της εμπειρίας τού ζωγράφου, συγγραφέα και γιατρού Ανδρέα Καραγιάν, ο οποίος πέρασε σημαντικά χρόνια στη Στουτγκάρδη και στο Βερολίνο. Την πρόσκληση με τις λεπτομέρειες θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης.
Ακριβώς επειδή ο Ανδρέας Καραγιάν (γενν. το 1943 στη Λευκωσία) είναι, όπως γράφει, «ερωτευμένος με όλους και με όλα», η ζωή του είναι ένα χρονικό σχέσεων – με τους ανθρώπους, με τους τόπους (τον φυσικό και τον αστικό χώρο), με τον χρόνο (τον προσωπικό και τον ιστορικό) και με τον κόσμο του πνεύματος και της τέχνης. Η σχέση με τους ανθρώπους, με την αγάπη, με τη φιλία, με τον έρωτα – άλλοτε ξεκάθαρη και άλλοτε περίπλοκη, συχνά ρευστή αλλά όχι ανεξέλεγκτη, περιβάλλεται –ακόμα και στις δύσκολες στιγμές της– από μια σαγήνη ακαταμάχητη.
Ο Ανδρέας Καραγιάν είναι ένας πολίτης του κόσμου, έτοιμος πάντα, παρών σε κάθε δοκιμή, σε κάθε κάλεσμα, παρακινημένος από μια διαρκή, σφοδρή επιθυμία για συγκίνηση και έξαρση, με τον έρωτα να συναινεί και να συνεργεί. Ζει τα γεγονότα και, πολύ περισσότερο, την ατμόσφαιρά τους, ως τον πυρήνα, αγγίζει δηλαδή την πεμπτουσία, που μετατρέπει τελικά την καταγραφή των εμπειριών του σε εξαίρετες μαρτυρίες. Η τραγική κατάληξη της πολυπολιτισμικότητας της Λευκωσίας, το απελευθερωτικό κίνημα των Παιδιών των Λουλουδιών στο Λονδίνο, οι καθοριστικές ώρες της Πτώσης του Τείχους στο Βερολίνο, οι κρίσιμες μέρες της Αραβικής Άνοιξης στην Αλεξάνδρεια – όλα αυτά τα μετατρέπει τελικά σε λογοτεχνική καταγραφή μνήμης και εμπειρίας.
Η ΚΥΡΙΑ ΣΤΕΦΗ Ή ΠΩΣ ΑΓΑΠΗΣΑ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Η κυρία Στέφη ήταν η πρώτη μου γέφυρα με τη Γερμανία. Μου έδειχνε ιδιαίτερη αδυναμία και, ξέροντας την αγάπη μου για τα βιβλία, συχνά με έπαιρνε στο βιβλιοπωλείο «Παπαδοπούλου» -μια τεράστια αποθήκη στη Λήδρας, μύριζε τόσο όμορφα, το χαρτί, τα μελάνια- και με άφηνε να διαλέγω ό,τι μου άρεσε. Καθόταν με έναν ιδιαίτερο τρόπο, σταυρώνοντας τα πόδια, τραβώντας τις κοντές φούστες της για να μην φαίνεται ένα κολ-λαριστό βρακί, και σε κοίταζε με τα αμυγδαλωτά της μάτια με ένα ύφος υπερήφανο, καπνίζοντας το τσιγάρο της, αυτή, μια Βιεννέζα που ξέπεσε σε ένα ενοικιαζόμενο δωμάτιο, στης κυρίας Ευτέρπης, σε μια γειτονιά της Λευκωσίας, ωσότου πάρει το διαζύγιο της από τον κύπριο άντρα της, που τον γνώρισε και τον παντρεύτηκε, όταν εκείνος σπούδαζε ιατρική στη Βιέννη.
Τα Χριστούγεννα μου έφερνε σοκολατένια Lebkuchen και ανθρωπάκια καμωμένα από gingerbread, και μου έδειχνε φωτογραφίες με στολισμένους δρόμους από τη Βιέννη και το Βερολίνο. Στολίζαμε μαζί, σε μια γωνιά στο σαλόνι, τη φάτνη του Χριστού με ωραία αγαλματάκια, την Παναγία, τους τρεις Μάγους, τον Ιωσήφ, και εγώ έφτιαχνα βουνά από χαρτί περιτυλίγματος και τοποθετούσα σπιτάκια, προβατάκια και χρωματιστά λαμπιόνια. «Σαν τις Άλπεις» μου έλεγε.
Σε ειδικά δοχεία έβαζα βαμβάκι και σπόρους από σιτάρι· όταν έβγαζαν πράσινα κορμάκια, τα πρόσθετα σαν γρασίδι στο όλο φαντασμαγορικό κατασκεύασμα. Ύστερα, η μητέρα με την κυρία Στέφη παίρνανε εμένα και τον αδελφό μου στην εκκλησία των Λατίνων και ακούγαμε στο όργανο το «Adeste Fideles» και άλλους ύμνους που έψαλλαν οι καλογριές. Εκεί ήταν στημένη και μια αριστοτεχνική Γέννηση, μια Grotta di Babbo Natale. Η κυρία Στέφη και η μητέρα μου ήταν αχώριστες. Πηγαίναμε συχνά εκδρομές στη θάλασσα με το Morris μας, οδηγούσε η μητέρα, και τραγουδούσαμε γερμανικά τραγουδάκια και τη «Lili Marlene». Σε μια τέτοια εκδρομή στον Παχύαμμο, ήταν πια φθινόπωρο και η πλαζ άδεια, είδα για πρώτη φορά ένα γυμνό ζευγάρι να κάνει έρωτα στην αμμουδιά νομίζοντας ότι κανείς δεν τους έβλεπε.
Ως καθολικό παιδί, δεν γνώριζα πολύ καλά τα περί του σεξ και η εικόνα μου έκανε τρομερή εντύπωση. Η μητέρα και η κυρία Στέφη κράτησαν παγερή σιωπή, ενώ μια ανατριχίλα διαπέρασε το κορμί μου ξυπνώντας μέσα μου μια ακαθόριστη επιθυμία. Η κυρία Στέφη μου περιέγραφε τη Γερμανία, τους όμορφους, ψηλούς, ξανθούς Γερμανούς, και η εφηβική ψυχή μου ποθούσε να βρεθεί ανάμεσα τους. Έλεγε ότι σε προηγούμενη ζωή θα υπήρξα Γερμανός. Φυσικά, τότε δεν ήξερα πόσο σημαντικό ρόλο θα έπαιζε η χώρα αυτή στη ζωή μου.
Παρά τις εικόνες των άγριων και απάνθρωπων ναζιστών στον κινηματογράφο και στα μυθιστορήματα, είχα διαχωρίσει, και το οφείλω στην κυρία Στέφη, τους καλούς από τους κακούς Γερμανούς. Η «ηρωική» κάσκα του πατέρα μου -ιερό κειμήλιο που στόλιζε μια προθήκη στο σπίτι- δεν με απέτρεπε από την αγάπη μου για τον λαό αυτό. Την φόραγε τις νύκτες του πολέμου, όταν ήταν μέλος της πολιτοφυλακής· πάντα του άρεσε να διηγείται τις ασήμαντες περιπέτειες του, με μια παιδική αφέλεια, καθώς τριγυρνούσε στον δρόμο προσφέροντας τις υπηρεσίες του, ώστε να καμώνεται τον ήρωα.
Η κυρία Στέφη βαφτίστηκε ορθόδοξη, οι καθολικοί δεν δικαιούνταν διαζύγιο, και όταν επιτέλους κατάφερε να το πάρει, γύρισε στο Βερολίνο, όπου κατοικούσε τώρα, και ξαναβαφτίστηκε καθολική. Τα καλοκαίρια, όταν έβγαζα όλα τα βιβλία από τη βιβλιοθήκη και τα φυλλομετρούσα και τα στοίβαζα, πλανιόταν γύρω μου το άρωμα της και ονειρευόμουν τις Άλπεις και τους όμορφους, ψηλούς, ξανθούς Γερμανούς.
ΜΕΡΕΣ ΣΤΗ ΣΤΟΥΤΚΓΑΡΔΗ
Η Στουτγκάρδη ήταν κτισμένη επάνω σε έναν λόφο γεμάτο αμπελώνες και γύρω όλο δάση να την περιβάλλουν. Περπατούσα το καλοκαίρι μέσα στο καταπράσινο τοπίο κάνοντας ακουαρέλες και χαρακτικά. Τον χειμώνα, όλα γυμνά, κατάλευκα- περίμενα τα κίτρινα γιασεμιά να ξεπροβάλουν ως προάγγελος της άνοιξης. Αγκάλιαζα τα νεαρά δέντρα με τα φρέσκα φύλλα και, όπως περνούσαν ανάμεσα τους οι αχτίδες του ανοιξιάτικου ήλιου, λαμπύριζαν σαν σμαράγδια. Κάπου κάπου έβλεπα μακριά να περνά ένα ελάφι, και στο σπίτι άκουγα την «Ποιμενική» του Μπετόβεν.
Ήταν σαν να ζούσα σε μια ωραία ταινία του Ντίσνεϋ, με χρώμα, μουσική, σχεδόν σαν σε παραμύθι, όπως περίπου ήταν και η σχέση με τον Χέλμουτ. Παρά το ότι δεν του άρεσαν οι εκπλήξεις και συχνά έπρεπε να συγκρατώ τον αυθορμητισμό μου και τις κάπως «παιδιάστικες», όπως τις χαρακτήριζε, εξάρσεις μου, τα γέλια και τις χαρές -όταν έβλεπα τα έλκηθρα με τον πολύχρωμο κόσμο να σχίζουν τις πλαγιές- η σχέση μας ήταν ήρεμη. Μικρές συγκρούσεις είχαμε γιατί εκείνος, για την εξάσκηση της γλώσσας, ήθελε να μου μιλά αγγλικά, ενώ εγώ, για τους ίδιους λόγους, γερμανικά. Ήμασταν και οι δύο λάτρεις της μουσικής, πηγαίναμε σε συναυλίες, στην όπερα, στο θέατρο.
Το μπαλέτο ανθούσε, με χορογράφο τον Κράνκο και μετά τον Τέτλι, και η Μάρσια Χαϊντέ και ο Ρίτσαρντ Κραγκούν δεν είχαν τίποτα να ζηλέψουν από τη Μαργκότ Φοντέιν και τον Νουρέγιεφ. Ήταν μια εποχή εξαιρετική και για το θέατρο. O σκηνοθέτης Πέιμαν ανέβαζε πρωτοποριακά και κλασικά έργα σε μοντέρνες, ευφάνταστες παραστάσεις, ώσπου κατηγορήθηκε ως «συμπατιζάντ» και αναγκάστηκε να φύγει. Πίσω από τη βιτρίνα της κουλτούρας και την άνθηση της αστικής τάξης βρίσκονταν τα λευκά κελιά, λίγο πιο έξω από την πόλη, στο Σταμχάιμ, όπου σάπιζαν μέσα σε λευκούς τοίχους και συνεχές λευκό φως οι πρωτεργάτες του κόκκινου στρατού (RAF).
Ήμουν παιδί της επανάστασης του ’68. με τον δικό μου τρόπο βέβαια -η κάθε ερωτική πράξη είναι μια πολιτική πράξη, είπε ο Μαρκούζε. Δεν μπορούσα, όμως, να είμαι ένας ολοκληρωμένος επαναστάτης, γιατί δεν κάπνιζα αρειμανίως.
Προτού, λοιπόν, αρχίσει το αιματοκύλισμα και η τυφλή βία, φυσιογνωμίες όπως της Ουλρίκε Μάινχοφ με ενέπνεαν: μια έξυπνη γυναίκα με ιδανικά, γνωστή δημοσιογράφος, εγκαταλείπει τα παιδιά και την οικογένεια της για να αλλάξει τον κόσμο. Ό,τι όμως είχε αρχίσει ως υγιής αντίδραση στην καπιταλιστική άνοιξη της Γερμανίας κατέληξε σε λουτρό αίματος. Η Ουλρίκε βρέθηκε νεκρή στο κελί της το 1976· το 1977 αυτοκτονούν -δολοφονούνται;- στα κελιά τους οι πρωτεργάτες του κόκκινου στρατοί», ενώ μέλη του εκτελούν τον βιομήχανο και πρώην ναζιστή Χανς Μάρτιν Σλέιερ. Η βία φέρνει περισσότερη βία. Η παράνοια κυριαρχεί τότε στη Γερμανία.
Το αστέρι της Μερσεντές, το σύμβολο της ευμάρειας, το πρώτο πράγμα που έβλεπα να λάμπει στον ουρανό της Στουτγκάρδης, καθώς έβγαινα από τον σιδηροδρομικό σταθμό, και η αστυνόμευση ήταν το κλίμα που έζησα. Προσπαθούσα με τις απολαύσεις των τεχνών να το παρακάμψω, αλλά ήταν εκεί. δίπλα μου, στον τρόπο συμπεριφοράς των ανθρώπων. O διπλανός σου ήταν πιθανός καταδότης. 0 ένας έβλεπε καχύποπτα τον άλλο. Τα αυτοκίνητα BMW, με τα οποία μετακινούνταν συνήθως οι τρομοκράτες, είχαν ενοχοποιηθεί και, αν τολμούσες να μιλήσεις ή να αντιδράσεις για την αστυνόμευση, γινόσουν αυτόματα «συμπατιζάντ» -ο συμπαθών, ο υποστηρικτής- έχανες τη δουλειά σου και την τιμή σου. όπως ακριβώς συνέβη με την Καταρίνα Μπλουμ στο ομώνυμο ανατρεπτικό κινηματογραφικό έργο του Φόλκερ Σλέντορφ.
Ο τρόπος ζωής ήταν προγραμματισμένος, ένα σύνολο από ανδρείκελα, ενώ μια εφιαλτική δύναμη, άγνωστη και αθέατη, κινούσε τα νήματα. Τότε προβλήθηκε το Σαλό του Παζολίνι, για τρεις μέρες μόνο, γιατί απαγορεύτηκε από τον εισαγγελέα μετά από διαμαρτυρίες θεατών. Είχαμε έντονες συζητήσεις για το έργο. Προσπαθούσα, με το λεξικό ακόμη, να διαβάσω τις κριτικές στη Zeit. Παρόλο που η ταινία ήταν σκληρή, πίεσα τον εαυτό μου να καθίσει έως το τέλος της προβολής. Τελικά το θεώρησα ως ένα από τα πιο σημαντικά και προφητικά έργα, ίσως γι’ αυτό σκότωσαν τον σκηνοθέτη του, γιατί ανατάραξε το κλίμα συντηρητισμοί) και αστικής υπνηλίας.
Τόσο οργανωμένη ήταν η ζωή, ώστε ακόμη και οι πεζοί στα πεζοδρόμια ανέβαιναν από τη δεξιά πλευρά και κατέβαιναν από την αριστερή. Εγώ, μια και μπέρδευα τις δυο κατευθύνσεις -έπρεπε να βάζω τον σταυρό μου για να βρίσκω τη δεξιά- περπατούσα αφηρημένος στη λανθασμένη πλευρά, ακούγοντας παρατηρήσεις και σχόλια. Δεν ξέρω πώς, αλλά στη ζωή μου κατάφερνα να πηγαίνω είτε στραβά είτε αντίθετα στο ρεύμα!
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΙΣ ΑΛΠΕΙΣ ΚΑΙ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΜΟΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ
Επιτέλους το όνειρο, η εικόνα που είχα στο εφηβικό μυαλό μου για τις Άλπεις και τους ωραίους, ψηλούς, ξανθούς Γερμανούς, γινόταν πραγματικότης. Βρέθηκα με τον Χέλμουτ, την Ντόρις και τον Κάρλ σε ένα ωραίο πανδοχείο. Κάποιες φωτογραφίες από την εποχή εκείνη μας δείχνουν σε ανέμελες πόζες, σε λόφους καλυμμένους με κίτρινες ανεμώνες και ένα σωρό άλλα αγριολούλουδα, μαργαρίτες και μοβ υακίνθους. Πίσω, ένα σκοτεινό δάσος από πεύκα. Φόντο οι χιονισμένες κορυφές των Άλπεων. Εμείς, όμορφα νεανικά πρόσωπα, με χρώματα από τα δικά μου μαύρα μακριά, κυματιστά μαλλιά και έναν αρειμάνιο μύστακα, πολύ της μόδας τότε, έως τα ξανθά του Χέλμουτ, με ρούχα 70s, πλατιούς γιακάδες και άλλα παραφερνάλια της εποχής. Τη νύχτα, για πρώτη φορά, είδα έναν τόσο λαμπερό έναστρο ουρανό, ψάχνοντας να βρω τη Μεγάλη Άρκτο, τους Διόσκουρους…
Οι ημέρες ειδυλλιακές. Το τοπίο ασκούσε μια ευεργετική επίδραση, η απεραντοσύνη έκανε τα προβλήματα μας να φαντάζουν μηδαμινά, σχεδόν τα αναιρούσε· απέμενε μόνο μια έντονη τρυφερότητα, έτσι όπως ήμασταν όντα μικροσκοπικά μέσα σε ένα τεράστιο σύμπαν, που μας κοιτούσε με ένα καλόβολο χαμόγελο. Και τότε ήρθε η βροχή, μια καταρρακτώδης βροχή, που απλώθηκε σαν βάλσαμο σε φυτά και ανθρώπους. Φορώντας δερμάτινο σακάκι, κρατώντας στο ένα χέρι ένα μάτσο αγριολούλουδα και στο άλλο, το βλέπω στη φωτογραφία, ένα τσεκούρι, δεν θυμάμαι τώρα για ποιο σκοπό, ίσως για να παραστήσω τον «αγνό» άνθρωπο, τον άνθρωπο της φύσης του Ρουσσώ, έτρεχα καταβρεγμένος με ένα χαμόγελο ικανοποίησης, υλικής και πνευματικής· η βροχή είναι ένα στοιχείο εξαγνισμού, μια μορφή της φύσης που εμπεριέχει δύναμη και γονιμότητα. Υπέροχα συναισθήματα με είχαν κατακλύσει, ένιωθα τέλειος, δυνατός, άτρωτος, κοντά στον Θεό και…
… ένα βαρύ κρυολόγημα με ακινητοποίησε στο δωματιάκι μας στη Στουτγκάρδη για δυο βδομάδες. Δεν έχασα καιρό. Ζήτησα από τον Χέλμουτ να μου φέρει υλικά ζωγραφικής και έκανα τον πρώτο μου μεγάλο πίνακα σε λάδι από μια φωτογραφία στη Θεσσαλονίκη: μια παρέα στρατιωτών σε έναν αυτοηδονιστικό μικρόκοσμο, με τις στολές να τους εξομοιώνουν αλλά και να τους διαχωρίζουν, με τα βλέμματα απλανή… O πίνακας ενθουσίασε την Ντόρις και τον αγόρασε για τους γονείς της. Έτσι άρχισε η ζωγραφική μου καριέρα.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Ανδρέα Καραγιάν Σκοτεινές Ιστορίες με την ευγενική παραχώρηση του εκδότη, Εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2013. Φωτό: Ανδρέας Καραγιάν
Πρόσκληση
Η σειρά των λογοτεχνικών εκδηλώσεων «Europa literarisch» που ξεκίνησε με την ευκαιρία του Ευρωπαϊκού Έτους Διαπολιτισμικού Διαλόγου συνεχίζεται με την εβδομηκοστή πέμπτη εκδήλωση, στην οποία σας προσκαλούμε εγκάρδια. Πρόκειται για κοινή εκδήλωση της Ευρωπαικής Επιτροπής σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Γραφείο της Κυπριακής Πρεσβείας στο Βερολίνο.
Πραγματοποιείται την Πέμπτη, 19 Νοεμβρίου 2015 από τις 6:00 μ.μ. μέχρι τις 7:30 μ.μ. (ώρα εισόδου 5:30 μ.μ.) στην αίθουσα Mendelssohn-Remise του συλλόγου Mendelssohn Gesellschaft e. V., Jägerstraße 51, 10117 Berlin.
Είναι η τρίτη φορά στα πλαίσια της σειράς αυτής που η φιλολογική ανάγνωση είναι αφιερωμένη στη σύγχρονη λογοτεχνία της Κύπρου. Καλεσμένος είναι ο συγγραφέας Ανδρέας Καραγιάν που παρουσιάζει το μυθιστόρημά του «Σκοτεινές Ιστορίες».
Τη βραδιά θα συντονίσει η Δρ. Christiane Lange από το εργαστήρι λογοτεχνίας Literaturwerkstatt Berlin. Ανάγνωση του γερμανικού κειμένου από τον Peter Urban-Hall.
Θα χαρούμε να σας υποδεχτούμε και σας παρακαλούμε να δηλώσετε συμμετοχή μέχρι τις 18 Νοεμβρίου 2015 αποκλειστικά μέσω της ακόλουθης ιστοσελίδας: https://ec.europa.eu/deutschland/termine/20151119_europa_literarisch_zypern_de.htm. Χρειάζεται ταυτότητα για την εκδήλωση, κλείνει η είσοδος μετά την έναρξη της εκδήλωσης.
Η σειρά των λογοτεχνικών εκδηλώσεων «Europa literarisch» ξεκίνησε στις αρχές του 2008 με πρωτοβουλία της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη Γερμανία με την ευκαιρία του Ευρωπαϊκού Έτους Διαπολιτισμικού Διαλόγου. Η σειρά θα συνεχιστεί σε συνεργασία με το δίκτυο EUNIC και το 2015 μετά τη μεγάλη ανταπόκριση που είχε στο κοινό.
Στόχος της σειράς είναι να παρουσιάσει σε ευρύτερο πλαίσιο τη λογοτεχνία και τους συγγραφείς των κρατών μελών της ΕΕ και άλλων ευρωπαϊκών χωρών και να αναδείξει έτσι την πραγματικότητα της πολυγλωσσίας στην Ευρώπη. Η λογοτεχνία παρέχει επίσης πληροφορίες σχετικά με τη σύγχρονη ιστορία και την πολιτική τής κάθε χώρας και επιτρέπει την εξέταση πολιτικών και επίκαιρων θεμάτων.
Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)