΄Οποιος δεν ξέρει ελληνικά, δεν ξέρει τίποτα

Δοκίμιο και μικρά πεζά του Jochen Schmidt

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Για πολλούς τα αρχαία ελληνικά είναι μια νεκρή γλώσσα. Όχι όμως για τον Jochen Schmidt, συγγραφέα από το Βερολίνο, που μαζί με την εικονογράφο Line Hoven παρουσίαζε στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung για δύο χρόνια μικρά κείμενα σχετικά με αρχαίες ελληνικές λέξεις που δεν ήθελε να ξεχάσει. Κανονικά ήταν να γίνει ένας εργατικός, οικονομικά ανεξάρτητος επιστήμονας, αλλά η κληρονομιά των γονέων του – και οι δύο γλωσσολόγοι – υπερίσχυσε. Κι έτσι παρακολούθησε για έναν χρόνο το σεμινάριο αρχαίων ελληνικών στο Κέντρο Γλωσσών του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου – τώρα μπορείτε να διαβάσετε τα συμπεράσματά του σε μετάφραση του Τέο Βότσου…

18.Trochilus

TROCHILUS (ΤΡΟΧΙΛΟΣ)
Το κοίλο μέρος στη βάση ιωνικών κιόνων

Ένα από τα πράγματα που αδυνατώ να συγκρατήσω είναι η διαφορά ανάμεσα στον ιωνικό και τον δωρικό ρυθμό. Σίμα, γείσο, τύμπανο, επιστύλιο – αυτά εντάξει. Εχίνος, άβακας, μετόπη, ταινία, κανόνας – πολύ ωραία κι αυτά. Αλλά ποιος κίονας ήταν αυτός με τις σπειροειδείς διακοσμήσεις; Το μυαλό μας δεν είναι φτιαγμένο για κάτι τέτοια. Μπορώ κάλλιστα να φανταστώ ότι υπάρχουν παγκοσμίου φήμης σπηλαιολόγοι που είναι αναγκασμένοι να ανοίγουν τα βιβλία κάθε φορά που θέλουν να ξεχωρίσουν τον σταλαγμίτη από τον σταλακτίτη. Αυτή η κατάσταση, όμως, μπορεί να αποτελέσει και πλεονέκτημα. Ως Μονέ, για παράδειγμα, δεν είναι δύσκολο να κάνεις καριέρα, οι περισσότεροι αγοραστές θα σε περνούσαν για τον Μανέ. Και στην πολιτική ισχύει το ίδιο: Γιούστσενκο και Γιανουκόβιτς, ποιος άραγε ξέρει ακόμα ποιος από τους δύο ήταν ο κακός;

από: ο τροχίλος
είδος καλημάνας, πουλί που χαρακτηρίζεται από την ταχύτητά του.

61.krise

KRISE (ΚΡΙΣΗ)
Κρίσιμη κατάσταση, σημείο καμπής

Η μέρα μου ξεκινάει με την κρίση των εσώρουχων: Τα καλά καινούρια, τα μεσήλικα που φοριούνται ακόμα, ή τα ξεχειλωμένα που κουβαλάνε πολλές αναμνήσεις για να τα πετάξει κανείς; Ακολουθεί η κρίση του μακό. Κανένα δε θέλει να μου κάτσει καλά, όλα εκφράζουν μεμονωμένες πτυχές της προσωπικότητάς μου. Και πάει λέγοντας, κάθε ενέργειας προηγείται μια κρίση. Μόνο σ’ εμένα συμβαίνει; Όχι, και στις ειδήσεις γίνεται λόγος μόνο για κρίσεις, διαφορετικά δεν κινείται -όπως φαίνεται- τίποτα στον κόσμο. Αν και τις περισσότερες κρίσεις αδυνατώ να τις κατανοήσω. Ας είμαστε ειλικρινείς: Κανείς μας δε γνωρίζει τι ξεχωρίζει τους Σουνίτες από τους Σιίτες, είμαστε ήδη αρκετά απασχολημένοι με τα διάφορα είδη φορτιστών για τα τηλέφωνά μας.

από: η κρίσις
διαφωνία, επιλογή, απόφαση

Γιατί Ελληνικά;

Jochen Schmidt-3Γιατί αφιερώνει κάποιος ενήλικας ένα χρόνο της ζωής του σε μαθήματα αρχαίων ελληνικών; Γιατί το να είσαι ενήλικας αποκτά νόημα μόνο όταν είσαι σε θέση να επιτρέπεις στον εαυτό σου μια τέτοια πολυτέλεια. Μα κανείς πια δε μιλάει αρχαία ελληνικά; Λες και μαθαίνουμε γλώσσες για να μιλάμε με κάποιον! Αυτό και στα γερμανικά ακόμα το πετυχαίνει κανείς αρκετά σπάνια. Το πραγματικά ευχάριστο στα μαθήματα αρχαίων ελληνικών ήταν άλλωστε ακριβώς πως δεν χρειαζόταν να σκεφτείς διαλόγους με το διπλανό σου στο θρανίο για να του περιγράψεις το δρόμο από τον σταθμό στο ταχυδρομείο ή κάποια συνταγή για μελιτζανοσαλάτα. Μπορεί να ακούγεται απίστευτο, αλλά για μένα τα μαθήματα αρχαίων ελληνικών ήταν το πιο απολαυστικό εκπαιδευτικό και μορφωτικό βίωμα που είχα ποτέ και γενικά μια από τις πιο ωραίες εμπειρίες της ζωής μου.

Πολύ θα ήθελα μάλιστα να μην είχα περάσει με επιτυχία τις εξετάσεις, έτσι ώστε να μην εκδιωχθώ απ’ αυτόν τον παράδεισο. Επιτέλους έφτανε κανείς στις ρίζες του δυτικού πολιτισμού. Άσε που οι Έλληνες ήταν πολύ πιο αστείοι από τους Ρωμαίους. Όταν ο γιος μιας Σπαρτιάτισσας τής παραπονέθηκε πως το σπαθί του είναι πολύ κοντό, αυτή του απάντησε: «Τότε κάνε ένα βήμα μπροστά». Του το είπε βέβαια πολύ πιο λακωνικά, με δύο μόνο λέξεις. Αλλά για να μπορεί να το εκτιμήσει κανείς αυτό πρέπει να μάθει αρχαία ελληνικά.

Jochen Schmidt, Warum Griechisch-3

«Όποιος δεν ξέρει ελληνικά, δεν ξέρει τίποτα», είπε ο ουμανιστής Joseph Justus Scaliger. Πρόκειται βέβαια για αρκετά προκλητική δήλωση, αν σκεφτεί κανείς πως εννοούσε τα αρχαία ελληνικά, τα οποία δεν κατέχει σχεδόν κανείς. Ακόμα και οι Έλληνες που ρωτάω σχετικά ισχυρίζονται, πως η γλώσσα τους δεν έχει πια καμία σχέση με τη γλώσσα του Πλάτωνα. Μόνο και μόνο για να καταρρίψει κανείς αυτή την ανοησία αξίζει τον κόπο να μάθει αρχαία ελληνικά. Για όλους τους ερωτοχτυπημένους και καταθλιπτικούς έχω μια απλή συνταγή: κάθε πρωί και ένα μάθημα ελληνικών, και η ψυχή ανασαίνει, οι σκέψεις γίνονται πιο ανάλαφρες. Άσε που με τον τρόπο αυτό αποκτάει κανείς επιπλέον ανεκτίμητα πολεμοφόδια για να μπορεί να πουλάει εξυπνάδες. Ακόμα και να αποτύχει στην ερώτηση των 500 Ευρώ (στο γνωστό τηλεπαιχνίδι), την ερώτηση όμως για το ένα εκατομμύριο θα ήταν σε θέση ν’ απαντήσει μόνο και μόνο με τις λεξιλογικές του γνώσεις.

Jochen Schmidt, Warum Griechisch-7

Στο βιβλίο «Μαουντόλιβ» του Λόρενς Ντάρελ, που σκονιζόταν στο ράφι της πανσιόν που έμενα στις διακοπές πέρυσι το καλοκαίρι, απορούσα για την αφιέρωση «Για την Κλοντ – αγαθού διάμονος». Επρόκειτο βέβαια περί τυπογραφικού λάθους αφού το σωστό θα ήταν «δαίμονος», γενική του δαίμων, ένα είδος πρόποσης στο αγαθό πνεύμα. Τι ικανοποίηση αλήθεια να μπορώ να αναγνωρίσω ένα τυπογραφικό λάθος σ’ ένα βιβλίο που δεν διαβάζει πια κανένας! Η σύγχρονη, τάχα τόσο επιταχυνόμενη ζωή, μάς επιβάλλει διαρκώς νεκρές στιγμές αναμονής. Ο γεωργός περιμένει ολόκληρους μήνες τη σοδειά χωρίς να νιώθει βαρεμάρα, εμένα όμως μου τη δίνει πόσο χρειάζεται ο υπολογιστής μέχρι να φορτώσει το λειτουργικό, κι ας είναι 1000 φορές πιο ισχυρός απ’ ότι πριν από 10 χρόνια. Αν τις ξέρει, θα μπορούσε κανείς να εκμεταλλευτεί το χρόνο απαγγέλλοντας τα ονόματα των εννέα Μουσών (τουλάχιστον τον αριθμό τους θα τον μάντευα). Κάποιοι δουλεύουν χρόνια στην αλυσίδα βιβλιοπωλείων Thalìa και την προφέρουν Thália. Αυτό που δεν ξέρουν: πρόκειται όντως για τη σωστή ελληνική προφορά.

Jochen Schmidt, Warum Griechisch-4

Απλά, στα γερμανικά προφέρουμε τα ελληνικά ονόματα σύμφωνα με τους λατινικούς κανόνες, διαφορετικά θα έπρεπε κι εμείς ανάλογα με την ελληνική προφορά να λέγαμε «Sokrátes» (Σωκράτης) και «Aristotéles» (Αριστοτέλης), και όχι «Sókrates» και «Aristóteles». Αυτά βέβαια δεν είναι τίποτα άλλο παρά εξυπνακισμοί! Το επόμενο που θα μάθω θα είναι η γραφή Μπράιγ, για τις ανιαρές αναβάσεις και καταβάσεις στο ασανσέρ. Οι μικρές ανάγλυφες κουκίδες στα κουμπιά των ορόφων σίγουρα διαβάζονται ακόμα πιο σπάνια απ’ ότι το «Μαουντόλιβ». Αναμφίβολα, η μόρφωση είναι πολύ διασκεδαστικό πράγμα. Έτσι, θα έπρεπε κανείς να μπορεί να αναγνωρίζει τα διάφορα φυτά, όταν κάνει έναν περίπατο στη φύση, τη ρίγανη ή το γλυκάνισο. Τον έναστρο ουρανό τον μελέτησα διεξοδικά αυτό το καλοκαίρι, τώρα προσμένω ανυπόμονος το Δεκέμβριο, όταν ο Ωρίωνας θα φανεί στον ουρανό. Πρόσφατα κάποιος αρχιτέκτονας μου εξηγούσε στη πλατεία Ernst Reuter του Βερολίνου, την οποία πάντα θεωρούσα κάτι σαν τον παγωμένο πόλο της αρχιτεκτονικής, την ασυνήθιστη κύρτωση μιας πολυκατοικίας. Δια μιας δεν έδειχνε πια τόσο άσχημη!

Jochen Schmidt, Warum Griechisch-2Οι παγετωνικές εναποθέσεις δεν μπορεί παρά να επικοινωνούσαν μαζί σου καθώς διασχίζεις την πλατεία με το αυτοκίνητο σαν βελόνα γραμμοφώνου. Κρίνοντας από τον αριθμό των δένδρων θα πρέπει να είναι κανείς σε θέση να υπολογίσει μέχρι πού έφταναν οι ρωσικές οβίδες στη Μάχη στα Υψώματα του Ζέελοβ. Θα μπορούσε κανείς να αναλύσει τον γραφικό χαρακτήρα των προσώπων με τα οποία αλληλογραφεί, ή στα κρυφά τη γλώσσα του σώματος τού απέναντι του όταν η συζήτηση αρχίσει να τον κουράζει. Ή την δυναμική ομάδας, το καταπληκτικό θέαμα του πολυφωνικού κουδουνίσματος των μαχαιροπήρουνων όταν σε κάποια παρέα στο εστιατόριο αναδυθεί αμήχανη σιωπή. Τρομακτική η σκέψη να ήμουν υποχρεωμένος να τα μάθω όλα αυτά, υπέροχο αίσθημα να έχω τη δυνατότητα να τα μάθω!

Το πρόβλημα με τη μάθηση είναι φυσικά ότι ξεχνάμε, κάτι που στην περίπτωσή μου ξεκίνησε ήδη την επόμενη των εξετάσεων. Για να μπορώ να θυμάμαι τουλάχιστον κάποιες ιδιαίτερα ωραίες ελληνικές λέξεις, έγραψα μικρά κείμενα γι’ αυτές. Και για να ενισχύσω την επίδρασή τους ζήτησα από την Line Hoven να σκεφτεί εικόνες για κάθε μια τους. Για κάθε λέξη χρειάστηκε και μια βδομάδα για να σκαλίσει σε κέρινες πλάκες και από μια εικόνα. Το γεγονός, ότι το είδος κέρινων πλακών που χρησιμοποιεί δεν διατίθεται πια στην αγορά προσδίδει στο κοινό μας έργο μια ιδιαίτερη αίγλη. Όποτε την έπαιρνα τηλέφωνο άκουγα το ελαφρύ γρατζούνισμα μιας βελόνας, γιατί ακόμα και τότε δεν σταματούσε να δουλεύει. Μου θύμιζε τον ήχο που έκανε ο υπομονετικός αρουραίος στις «Αναμνήσεις από το Σιδηρόδρομο της Κάλντα» του Κάφκα, όταν αργά και με επιμονή ξύνει μια τρύπα στο τοίχο ενός ξυλόσπιτου.

xyrios

Για δυο χρόνια τα κείμενά και οι εικόνες μας δημοσιεύονταν εβδομαδιαίως στην FAZ (Φράνκφουρτερ Αλγκεμάινε Τσάιτουνγκ), στην μοναδική γερμανική εφημερίδα, της οποίας οι συνδρομητές είναι κάτοχοι ενός πτυχίου αρχαίων ελληνικών. Αρθρογραφώ σε εφημερίδες πάνω από μια δεκαετία, ποτέ όμως δεν έχω λάβει κάποια επιστολή, ούτε άκουσα έστω κάτι για την αντίδραση κάποιου αναγνώστη. Όταν όμως κάποτε λόγω κάποιου τυπογραφικού λάθους «ο καιρός» γράφτηκε με «χι» αντί με «κάπα», έλαβα ντουζίνες επιστολών με δηκτικές παρατηρήσεις για τις γνώσεις μου της κλασικής φιλολογίας. Τότε πια κατάλαβα: Η Ευρώπη ίσως μπορεί να τα βγάλει πέρα χωρίς τους Έλληνες, ποτέ όμως χωρίς τα ελληνικά.

Εισαγωγή του βιβλίου του Jochen Schmidt: Schmythologie. Wer kein Griechisch kann, kann gar nichts. Illustriert von Line Hoven.  C. H. Beck Verlag 2014. Μετάφραση: Τέο Βότσος. Φωτό: M. Prinzinger (J. Schmidt και το εγχειρίδιο αρχαίων ελληνικών του J. Schmidt), Frieder Schubert.

64.Banause

BANAUSE (ΒΑΝΑΥΣΟΣ)
Άνθρωπος χωρίς καλλιτεχνική αίσθηση

Κάθε φορά που βλέπω το πολύχρωμο σχέδιο της ταπετσαρίας στα καθίσματα του μετρό στο Βερολίνο, που αν έχεις πιει κάτι σου φέρνει πάντα αναγούλα, αναρωτιέμαι, αν χάρη σ’ αυτό ο δημιουργός του έγινε δεκτός στο ταμείο κοινωνικής ασφάλισης των καλλιτεχνών. Πολύ πιο δύσκολο βέβαια είναι να γίνει κανείς μέλος της Ακαδημίας των Τεχνών, αφού για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα να αποβιώσει κάποιο από τα 500 μέλη της, κάτι που δεν ευχόμαστε βέβαια σε κανέναν. Άσε που όλοι τους κρατιούνται σε φόρμα κάνοντας ακαδημαϊκή κωπηλασία. Η μείωση του πληθυσμού στη Γερμανία έχει πάρει δραματικές διαστάσεις, αλλά είναι η μοναδική μου ελπίδα προκειμένου να αποκτήσω μια θέση στην Ακαδημία, όταν κάποια μέρα θα υπάρχουν περισσότερες θέσεις παρά Γερμανοί. Αυτό δεν είναι ασήμαντο, αφού σε περίπτωση εκκένωσης και μεταφοράς των Γερμανών στον Άρη θα είχε κανείς ως μέλος της Ακαδημίας μια σίγουρη θέση στο διαστημόπλοιο.

από: ο βάναυσος
τεχνίτης, χειρωνάξ (αρχικά: θερμαστής φούρνου (από βαύνος=φούρνος))

69-_Christus_300

CHRISTUS (ΧΡΙΣΤΟΣ)
ο κεχρισμένος / ο φέρων το χρίσμα

Μερικές φορές η επιδερμίδα μου είναι τόσο στεγνή και αναζητά τόσο άπληστα την ενυδάτωση, που έχω την αίσθηση ότι βγάζει έναν ήχο ρουφήγματος όταν την αλείφω με κρέμα. Πολλοί, βέβαια, πιστεύουν ότι η κρέμα καταστρέφει την επιδερμίδα, γιατί έτσι ξεχνάει να αυτοθεραπεύεται. Για κάθε τμήμα του σώματος υπάρχουν και ειδικές κρέμες: για τα πόδια, για τον κορμό, για το πρόσωπο, για την κοίτη των νυχιών, για τα μάτια, για τα δόντια, για τα μαλλιά. Τι θα συμβεί όμως αν χρησιμοποιήσω κατά λάθος μια γυναικεία κρέμα; Πόσο επικίνδυνο είναι να βάλω αντηλιακή κρέμα όταν έχει συννεφιά; Δεν είναι θαύμα ο τρόπος που απορροφάται από το δέρμα η κρέμα χωρίς να αφήσει καθόλου ίχνη; Μακάρι να γινόταν έτσι και με άλλα πράγματα, όπως για παράδειγμα με τα επικίνδυνα ραδιενεργά απόβλητά μας!

από: το χρίσμα
αλοιφή, επάλειμμα, άγιο μύρο, λίπος (εξού «κρέμα»)

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε