Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)
Σήμερα είναι Τσικνοπέμπτη. Δυόμισι εβδομάδες ακόμα Αποκριά μέχρι την έναρξη της Σαρακοστής την Καθαρά Δευτέρα. Στη Νάουσα στα δυο ενδιάμεσα Σαββατοκύριακα ξεχύνονται στους δρόμους τα δαιμόνια… Η Ξανθή Χονδρού-Χιλλ περιγράφει για το diablog.eu τα ήθη και έθιμα αυτής της εποχής του χρόνου.
Νταούλι πρωί πρωί της Κυριακής, στην αρχή ο ρυθμός του είναι αργός, μετά γίνεται όλο και πιο γρήγορος… Μετά από λίγο μπαίνει και ο ζουρνάς, σε αργό ρυθμό και αυτός και φωνάζει τον γενίτσαρο για να βγει στο μπαλκόνι. Αυτός βγαίνει, το πρόσωπό του το σκεπάζει μία άσπρη μάσκα, (ο «πρόσωπος»), σηκώνει τα χέρια ψηλά και αρχίζει να τινάζεται. Τα ασημικά της φορεσιάς χορεύουν με τη μουσική.
Ξεκίνησε η μάζωξη του αποκριάτικου έθιμου της Νάουσας. Τα σπίτια των χορευτών είναι ανοιχτά για όλους τους επισκέπτες: φίλους, γνωστούς, αλλά και ξένους. Όλοι ευπρόσδεκτοι.
Τα δύο Σαββατοκύριακα μετά την Τσικνοπέμπτη, που φέτος πέφτει στις 16 Φεβρουαρίου, γιορτάζει όλη η Νάουσα την «Αποκρεά». Το δρώμενο με τις Μπούλες, που περιοδεύουν χορεύοντας με τις παραδοσιακές στολές τους ολημερίς στους δρόμους της μικρής αυτής πόλης της Μακεδονίας είναι ο κύριος πόλος έλξης για πολλούς τουρίστες. Κάθε χρόνο προσέρχονται χιλιάδες άνθρωποι στην Νάουσα για να παραβρεθούν στην εκδήλωση. Είναι μία μοναδική εμπειρία που παρακολουθούν όχι μόνο ντόπιοι, αλλά και πολλοί άνθρωποι από το εξωτερικό. Όχι μόνο Βέλγοι ή Γερμανοί αλλά και Κινέζοι ήρθαν πέρσι για να ζήσουν αυτούς τους πανάρχαιους ρυθμούς και χορούς. Για να μην ενοχληθεί το έθιμο η δημαρχία της Νάουσας κλείνει το κέντρο της πόλης και προετοιμάζει πάρκινγκ περιμετρικά για τους επισκέπτες. Όλα είναι έτοιμα για τον ερχομό των ξένων, των επισκεπτών – γιατί για τους Νασουαίους είναι σημαντικό «ο ξένος που θα έρθει στη Νάουσα να την αγαπήσει!»
Το δρώμενο διαδραματίζεται σε τρία στάδια: Το πρωί της Κυριακής ντύνεται παρουσία όλων ο Γενίτσαρος ή αλλιώς Μπούλα με την παραδοσιακή του στολή. Τον χορευτή τον ντύνουν περισσότερα άτομα. Μερικά από τα κομμάτια της στολής ράβονται επάνω του, για να μην μετακινούνται επάνω στον χορό. Το ντύσιμο μπορεί να πάρει μέχρι και δύο ώρες. Οι υπόλοιποι συγγενείς παρακολουθούν και εξηγούν στους επισκέπτες τα κομμάτια της φορεσιάς. Μόλις τελειώσει το ντύσιμο ξεκινάει το μάζεμα των χορευτών με νταούλι και ζουρνά. Οι μουσικοί ξεκινάν με δύο χορευτές να πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και φωνάζουν τις Μπούλες πρώτα στο μπαλκόνι και μετά στη μάζωξη. Σε αυτήν την πρώτη φάση δεν χορεύουν ακόμη, παρά αποχαιρετούν τους δικούς τους σαν να φεύγουν μακριά, χοροπηδώντας σε ένα πόδι. Αυτός εξάλλου είναι ο χαιρετισμός της Μπούλας – όποιον και να συναντήσει χοροπηδάει. Έτσι συνεχίζεται το μάζεμα μέχρι το μεσημέρι.
Το δεύτερο στάδιο ξεκινάει στην Πλατεία Ωρολογιού μπροστά στο δημαρχείο της Νάουσας. Οι διάφορες ομάδες, τα λεγόμενα «μπουλούκια», έρχονται για να ζητήσουν την άδεια του δημάρχου για την έναρξη του δρώμενου. Μόλις δοθεί το σήμα από το παράθυρο επάνω ξεκινάει το μπουλούκι το χορό! Από εδώ περνάνε όλες οι χορευτικές ομάδες και διασχίζουν την πόλη σε μία προκαθορισμένη διαδρομή. Αυτό διαρκεί μέχρι το βράδυ. Στο διάβα τους σταματούν σε διασταυρώσεις, όπου ο κάθε χορευτής μπορεί να επιδείξει το ταλέντο του. Οικογένειες, φίλοι και πολλοί ξένοι είναι μόνο παρατηρητές. Ανεξάρτητα από το αν χιονίζει ή αν βρέχει, αν τους ακολουθεί ήλιος ή αέρας, αν υπάρχουν άλλοι άνθρωποι μαζί τους ή όχι, οι χορευτές ξεκινάν το πρωί και τελειώνουν το δρώμενο το βράδυ. «Για εμάς τις Μπούλες είναι συναρπαστικό. Μερικές φορές έχουμε την εντύπωση ότι κάτι μας οδηγεί» λένε πολλοί. Κάτω από τον πρόσωπο (την άσπρη μάσκα που φοράνε) με τις μικρές οπές δεν βλέπουν σχεδόν τίποτε, η φορεσιά ζυγίζει περίπου 25 κιλά και τα τσαρούχια τους είναι σκληρά και άβολα. Παρόλα αυτά υπάρχουν πλέον πολλές ομάδες που συμμετέχουν κάθε χρόνο στην παράδοση αυτή.
Κατά τη δύση του ηλίου συναντιούνται όλοι στην Πλατεία Αλωνιών, όπου γίνεται η αποκάλυψη των χορευτών, πράγμα που αποτελεί και το τρίτο και τελευταίο στάδιο της διαδρομής τους. Καθώς εισέρχονται στην πλατεία οι χορευτές βγάζουν τον προσωπείο από το κεφάλι τους και αποκαλύπτουν ποιοί είναι. Στις απογευματινές αυτές ώρες τελειώνει το τελετουργικό με ρυθμούς και χορούς χαρούμενους και γίνεται ένα μεγάλο πανηγύρι. Σαν να είχαν πολύ καιρό να ειδωθούν αγκαλιάζονται και χαιρετιούνται ξανά. Άλλοι δακρύζουν. Τα σπίτια γύρω από την πλατεία είναι γεμάτα με κόσμο στα μπαλκόνια που θέλουν και αυτοί να γευτούν τη χαρά. Οι πόρτες είναι ανοιχτές, όπως στην εποχή των προπάππων. Στο δρόμο υπάρχουν τραπέζια με φαγητά και ποτά για τις Μπούλες, κάτι να ζεσταθούν, μία καρέκλα να ξαποστάσουν, ώσπου να έρθει το επόμενο μπουλούκι και ξεκινήσει όλο το σκηνικό από την αρχή. Οι ρυθμοί πλέον είναι χαρούμενοι. Αυτή είναι η στιγμή που περίμεναν όλοι. Οι ντόπιοι κάνουν τόπο για τους ξένους: «Παιδιά ο Κώστας και η Ελένη ήρθαν από την Αθήνα, είναι για πρώτη φορά εδώ! Βάλτε τους μπροστά, για να δουν από κοντά». Έτσι όλοι γίνονται μία παρέα.
Το έθιμο αυτό έχει αποκτήσει πολλούς οπαδούς, που έρχονται κάθε χρόνο στην μικρή παλιά πόλη της κλωστοϋφαντουργίας: «Εμείς νοιώθουμε σα Ναουσαίοι», λέει ο Ράινερ και η Βίκυ αντιπροσωπευτικά για μία ομάδα Γερμανών. Μέσω του δρώμενου, του κρασιού και της φιλοξενίας που ζήσανε με φίλους στη Γερμανία, έγινε η Νάουσα δεύτερη πατρίδα τους. Πλέον μιλάνε και οι δύο ελληνικά και συζητάνε ακόμη και για την προέλευση αυτής της Ναουσαίικης παράδοσης. Οι απόψεις διίστανται. Κάποιοι πιστεύουν ότι το δρώμενο έχει να κάνει με την Επανάσταση του ΄21, όταν απόκρυφα οργάνωναν την εξέγερση. Άλλοι νομίζουν ότι πρόκειται για παγανιστικά τελετουργικά για τον ερχομό της άνοιξης. Και άλλοι θεωρούν ότι είναι στενά συνδεδεμένο με την αθανασία του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Φημολογείται ότι η φρουρά του μεγάλου στρατηλάτη τον κήδεψε κάπου εδώ κοντά και μετέφερε το έθιμο στη Νάουσα, για να μην προδοθεί η τοποθεσία του τάφου. Ο Ράινερ αγαπάει την ιστορία και το μυστηριώδες: «Αυτός ο τόπος κρύβει πολλά μυστικά: η Σχολή του Αριστοτέλη, οι Μακεδονικοί Τάφοι, η Επανάσταση – και όλα αυτά τα περιβάλλει το Βέρμιο με άλλα τόσα μυστικιστικά».
Κείμενο: Ξανθή Χονδρού-Χιλλ. Φωτό: Νατάσα Σεβαστίδου.
Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)