Αλλάζοντας τον κόσμο με τη μετάφραση

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Το diablog.eu υποστηρίζει την επιμόρφωση των μεταφραστών! Από τις 5 έως τις 12 Μαΐου 2019 διοργανώθηκε στο Ινστιτούτο Goethe Θεσσαλονίκης στα πλαίσια του προγράμματος ViceVersa το 1ο Ελληνογερμανικό Εργαστήρι Μετάφρασης. Διαβάστε στο diablog.eu, τον εταίρο ενημέρωσης του πρότζεκτ, τα πορτρέτα των 12 μεταφραστριών και μεταφραστών και των συγγραφέων Lucy Fricke και Δημοσθένης Παπαμάρκος που επίσης συμμετείχαν. Τα πορτρέτα τα σκιαγράφησε η συγγραφέας και μεταφράστρια Αγγέλικα Γιόντλ – πλην του δικού της που ανέλαβε ο Θανάσης Τσίγκας. O συντονισμός της επιμόρφωσης έγινε από τη Μιχαέλα Πρίντσιγκερ και τον Θεόδωρο Βότσο και χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα TOLEDO (του Γερμανικού Ταμείου Μεταφραστών και του Ιδρύματος Robert Bosch), το Ινστιτούτο Goethe Θεσσαλονίκης, το Πρόγραμμα Litrix.de και του αυστριακού ÖSD Institut Griechenland. Τα αναλυτικά πεπραγμένα του εργαστηρίου θα τα βρείτε στη διεύθυνση www.michaela-prinzinger.eu (μόνο στα γερμανικά). Στο bookpress.gr δημοσιεύτηκε επιπλέον συνέντευξη της Έλενας Χουζούρη με τους δύο συντονιστές του εργαστηρίου για θέματα όπως μετάφραση, επιμόρφωση και πολιτιστικές ανταλλαγές.

Διαμορφωμένη από τις ελληνογερμανικές σχέσεις – Μαρίνα Αγαθαγγελίδου

Ναι, μεταφράζει λογοτεχνία, κάνει όμως και τεχνικές μεταφράσεις. Παράλληλα με τη μετάφραση ολοκλήρωσε το 2017 το διδακτορικό της στο Ινστιτούτο Θεατρολογίας του Freie Universität Berlin και έκτοτε συνεχίζει να απασχολείται σε διάφορα ερευνητικά πρότζεκτ στο ίδιο πανεπιστήμιο.

Τι πιστεύει για τη σχέση Ελλάδας-Γερμανίας; Σε πολιτικό επίπεδο, τα όσα διαδραματίστηκαν μεταξύ των δύο χωρών από την αρχή της οικονομικής κρίσης είναι πολύ προβληματικά. Σε τελική άποψη, όλα αυτά τα πακέτα διάσωσης και τα μέτρα λιτότητας που τα συνόδευαν οδήγησαν στην επιδείνωση της κρίσης στην Ελλάδα. Και από την άλλη είχαμε και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης! Για ένα διάστημα, στην εφημερίδα Bild και σε άλλα γερμανικά μέσα ενημέρωσης γινόταν συνέχεια λόγος για τους «τεμπέληδες Έλληνες», κάτι που διαμόρφωσε τη συνείδηση ενός αρκετά μεγάλου μέρους του γερμανικού πληθυσμού. Αλλά θα πρέπει να αναφέρει κανείς, για να είναι δίκαιος, ότι και σε ελληνικές εφημερίδες γινόταν συχνά λόγος για τις ηγεμονικές βλέψεις των Γερμανών, ακόμα και για ένα «Τέταρτο Ράιχ».

Και προσωπικά: «Πολύ σημαντική. Έχει διαμορφώσει την πορεία της ζωής μου και την ταυτότητά μου. Οι γονείς μου ήταν μετανάστες στη Γερμανία τις δεκαετίες του ’60 και του ΄70 και επέστρεψαν στην Ελλάδα μετά την πτώση της Χούντας. Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα, αλλά έζησα με την οικογένειά μου δυο χρόνια στο Μάνχαϊμ, όπου πήγα σε δίγλωσσο σχολείο και ξεκίνησα τότε, σε ηλικία επτά ετών, να μαθαίνω γερμανικά. Η σχέση με τη Γερμανία και με τη γερμανική γλώσσα ήταν πάντοτε παρούσα στην οικογένειά μας. Δεν ήταν παράξενο λοιπόν που αργότερα αποφάσισα να γίνω μεταφράστρια και στη συνέχεια μετακόμισα στο Βερολίνο, όπου μένω εδώ και 9 χρόνια.»

Τι σημαίνει η κρίση στην Ελλάδα: «Για τους ανθρώπους της γενιάς μου, κυρίως φόβο για το μέλλον και έλλειψη προοπτικής. Πολλοί είναι άνεργοι και εξαρτώνται οικονομικά από τους γονείς τους ή ζουν από τα λεφτά του ΟΑΕΔ, πολλοί έφυγαν στο εξωτερικό. Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που μείναν πίσω και αποδείχτηκαν πολύ δημιουργικοί και ανθεκτικοί εν μέσω κρίσης. Η Αθήνα έχει γίνει τα τελευταία χρόνια μια πολύ ενδιαφέρουσα και ζωντανή πόλη, η καλλιτεχνική και η άντεργκραουντ σκηνή ανθεί, πράγμα που μου αρέσει πολύ.

Στο Βερολίνο ακούω συνεχώς γύρω μου ελληνικά, ο αριθμός των Ελλήνων που ζουν εδώ έχει αυξηθεί απίστευτα από τότε που ξεκίνησε η κρίση. Πάντως κι εμείς που ζούμε στο εξωτερικό δεν τα βρήκαμε όλα εύκολα και πρέπει διαρκώς να παλεύουμε για να μας δίνονται ίσες ευκαιρίες και να μην μας συνδέουν πάντα απλώς με τη χώρα καταγωγής μας, η οποία έτσι κι αλλιώς είναι φορτωμένη με ένα σωρό στερεότυπα.»

Μαρίνα, τι εύχεσαι; «Είμαι υπέρ των ανοιχτών, πολυφωνικών κοινωνιών και εύχομαι εν όψει των ευρωεκλογών να υποστούν ήττα τα ακροδεξιά κόμματα.» (Η συνέντευξη δόθηκε μία εβδομάδα πριν τις εκλογές της 26^ης Μαΐου 2019.)

Για το εργαστήρι μετέφρασε ένα απόσπασμα από το διήγημα της Τερέζια Μόρα «Die Sanduhr» (Η κλεψύδρα), που περιέχεται στη συλλογή διηγημάτων της «Seltsame Materie» (Παράξενη ύλη), εκδόσεις Rowohlt.

Εύχεται να υπάρχει περισσότερη αλληλοκατανόηση – Ina Berger

Μπορεί να ζήσει από τη μετάφραση; Ναι, εδώ και περίπου 2½ χρόνια ζει αποκλειστικά από τη μετάφραση. Κυρίως από τα γαλλικά προς τα γερμανικά και που και που από τα ελληνικά. Μπορεί να σπούδασε λογοτεχνική μετάφραση, επί του παρόντος μεταφράζει όμως είδη κειμένων πολύ διαφορετικά μεταξύ τους.

Ως προς τη σχέση Γερμανίας-Ελλάδας: Αν και τελευταία αναφέρεται και συζητείται δημοσίως πιο αραιά, η λεγόμενη «ελληνική κρίση» και ο τρόπος, με τον οποίο τα Μ.Μ.Ε. και των δύο χωρών την σχολίαζαν, έχουν επιφέρει δυστυχώς μόνιμες βλάβες. Τουλάχιστον στην αντίληψη αυτών των ανθρώπων που έχουν περιορισμένη επαφή με την άλλη χώρα. Ευτυχώς όμως ο κόσμος μπορεί να διαχωρίσει και να απομονώσει τις περισσότερες φορές την πολιτική από την προσωπική επαφή.

Ως προς την κρίση στην Ελλάδα: «Τα τελευταία χρόνια παρατηρώ ότι έχει βελτιωθεί κάπως η κατάσταση, αν και με βραδείς ρυθμούς. Άνθρωποι με χαμηλές συντάξεις και εισοδήματα, οι οποίοι υπέφεραν σημαντικά από την κρίση, λαμβάνουν πλέον μεγαλύτερη υποστήριξη, αλλά οι μισθοί παραμένουν χαμηλοί και οι φόροι υψηλοί. Νομίζω ότι η κατακραυγή θα ήταν τεράστια στη Γερμανία, αν είχαν πραγματοποιηθεί περικοπές μισθών και συντάξεων στον βαθμό που έγιναν στην Ελλάδα. Το γεγονός ότι πολλοί Γερμανοί αυτό δεν το βλέπουν και ότι μιλούν υποτιμητικά και γενικευτικά για «τους Έλληνες» είναι κάτι που κάθε φορά με εξοργίζει».

Ίνα, τι εύχεσαι για το μέλλον; «Για εμένα προσωπικά, να έχω την τύχη και να μπορώ να μεταφράζω και στο μέλλον ενδιαφέροντα και συναρπαστικά κείμενα. Γενικότερα, εύχομαι να έχουν την ευκαιρία οι Γερμανοί αναγνώστες να γνωρίσουν σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς και τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία μέσα από ακόμα περισσότερες μεταφράσεις. Γιατί η λογοτεχνία συμβάλλει οπωσδήποτε στην αλληλοκατανόηση.»

Στο εργαστήρι παρουσίασε μία από τις τρεις νουβέλες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Take the A Train» της πρωτοεμφανιζόμενης συγγραφέως Χριστίνας Πλαΐνη.

Μεταφραστής από τα γεννοφάσκια – Θεόδωρος Βότσος

Ναι, ο Τέο ζει από τη μετάφραση, έχει να εναδείξει μέχρι σήμερα ένα τεράστιο έργο. Περιδιαβαίνοντας τους διαδρόμους της Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης κοντοστέκεται συχνά πυκνά σε κάποιο περίπτερο, παίρνει κάποιο βιβλίο στα χέρια και λέει: «Χμ, ναι, το μετέφρασα κάποτε αυτό.»

Το ότι θα γινόταν κάποια μέρα μεταφραστής, ο Τέο το κατάλαβε από πολύ μικρός. Ως παιδί Ελλήνων μεταναστών στο Kornwestheim (κοντά στη Στουτγκάρδη) χρειαζόταν να μεσολαβεί, να μεταφράζει, να εξηγεί στους γονείς του και τους Γερμανούς τους δύο κόσμους. Τι το γερμανικό χρήζει εξήγησης στους Έλληνες; «Να, για παράδειγμα ο Χαίλντερλιν. Και το λέμπερκεζε! Να χρησιμοποιείς τη μία κουλτούρα ως διορθωτικό μέτρο της άλλης, να την καθιστάς οργανικό στοιχείο της άλλης – αυτό είναι άλλωστε η αποστολή του μεταφραστή.»

Η σχέση Γερμανίας και Ελλάδας; Η απάντηση συνοδεύεται από γέλιο: «Εγώ ίσως; Σ’ εμένα συναντώνται και οι δύο πολιτισμοί, πρέπει να τα πηγαίνουν καλά μεταξύ τους, να εξυπηρετούν ο ένας τον άλλο, να αλληλοδιορθώνονται και να συμφιλιώνονται.»

Τι θυμάται από την κρίση: Την έζησε από πρώτο χέρι. «Ήταν άσχημα. Τόσοι αξιαγάπητοι άνθρωποι υπέφεραν. Το κύμα αυτοκτονιών σάρωσε την Ελλάδα… Στην Αθήνα ήταν βέβαια πολύ πιο δύσκολα από την επαρχία. Από την άλλη πλευρά, παρατηρεί κανείς τόση ηρεμία, τόσο χιούμορ και αυτοειρωνεία. Και τελικά, μόνο να βγάλεις το καπέλο μπορείς στον κόσμο, για τον τρόπο που διαχειρίστηκε ‒σε γενικές γραμμές ειρηνικά‒ τόσες ριζικές αλλαγές! Οπωσδήποτε η κρίση αναδείχθηκε και σε ευκαιρία να στοχαστούμε την ουσία των πραγμάτων. Η αλληλεγγύη, την οποία έδειξαν Ελληνίδες και Έλληνες στους πρόσφυγες σε μια περίοδο «μαύρη» για τους ίδιους, είναι εκπληκτική και απέδειξε με τον πλέον εντυπωσιακό τρόπο ότι οι ανθρώπινες σχέσεις μπορούν να είναι ανεξάρτητες από τα οικονομικά ενδιαφέροντα.»

Τέο, τι εύχεσαι; «Να παραμείνουμε ευτυχείς. Να κοιταζόμαστε στα μάτια, να συζητάμε ανοιχτά τις διαφορές μας και να καταφέρνουμε να τις υπερνικούμε ‒ με κριτική σκέψη και αλληλέγγυα, πολιτισμένα.»

Ο Τέο διεύθυνε και συντόνισε το εργαστήρι μετάφρασης από κοινού με τη Μιχαέλα Πρίντσιγκερ, συνεισέφερε στη συζήτηση με τις ερωτήσεις και τις ιδέες του και κάθε βράδυ μας έβρισκε ένα καινούργιο, απίθανο ταβερνάκι, μετά ή άνευ μουσικής.

Με δυο μητρικές γλώσσες – Μαριάννα Χάλαρη

Η Μαριάννα έμαθε γερμανικά από τη μητέρα της, μια Γερμανίδα που πήγε στην Ελλάδα στα είκοσί της, ερωτεύτηκε και έμεινε για πάντα. Το ότι η κόρη της, η Μαριάννα, θα πήγαινε στη Γερμανική Σχολή στην Αθήνα ήταν αυτονόητο.

Ναι, είναι επαγγελματίας μεταφράστρια (έχει μεταφράσει μεταξύ άλλων και το μυθιστόρημα «Απρίλιος στο Στάιν» του Robert Streibel). Αλλά όχι, δεν θα μπορούσε να ζήσει μόνο από τη μετάφραση. Η τριμελής οικογένεια ζει κυρίως από τον μισθό του συζύγου της, που είναι μάγειρας.

Ελληνογερμανικές σχέσεις και κρίση: Προς το παρόν η εικόνα των σχέσεων Γερμανίας και Ελλάδας είναι, φαινομενικά τουλάχιστον, κάπως καλύτερη. Όμως υπήρξε περίοδος που η κατάσταση έμοιαζε με ψυχρό πόλεμο. Αυτό την πονούσε – πώς να ξεχωρίσει τους δύο πολιτισμούς, έχοντας αυτή τη διττή καταγωγή;

Μαριάννα, η προσωπική σου ευχή; Υγεία και… «Glück». Με τη λέξη «Glück» οι Γερμανοί εννοούν αυτό για το οποίο οι Έλληνες έχουν δύο λέξεις: τύχη και ευτυχία (το λήμμα αυτό ήταν και ένας από τους μεταφραστικούς προβληματισμούς της ομάδας κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου).

Για το εργαστήρι μετέφρασε τρία σύντομα πεζά κείμενα του Robert Walser, άκρως απαιτητικά από γλωσσική άποψη: «Geschwister Tanner», «Der Dichter», «Das Zimmerstück», τα οποία βρίσκονται στην έκδοση των απάντων του συγγραφέα, εκδόσεις Suhrkamp.

Μια προσγειωμένη συγγραφέας μπεστ σέλερ – Lucy Fricke

Από το μπεστ σέλερ «Töchter» (Θυγατέρες) της Λούσι Φρίκε μετέφεραν δύο μεταφράστριες του εργαστηρίου ένα απόσπασμα στα ελληνικά. Επισκέπτεται το εργαστήρι και απαντάει στις ερωτήσεις:

• Ποια είναι η σημασία της γερμανικής λέξης «Glück» στο κείμενό της μια και στα ελληνικά μπορεί να αποδοθεί με δύο τρόπους: «τύχη» ή «ευτυχία».
• Τι εννοεί με τη φράση «ohne Job im Rücken» (κατά λέξη: «χωρίς δουλειά στην πλάτη»): Χωρίς την πίεση ή την ασφάλεια εργασίας;
• Κατά πόσο είναι το μυθιστόρημά της αυτοβιογραφικό;
• Και: σχεδιάζει διεξοδικά την πλοκή ή ξεκινάει το γράψιμο κι όπου τη βγάλει;

Απαντάει αναλυτικά σε όλες μας τις ερωτήσεις χωρίς ντόρο. Όταν διηγείται ότι η σεναριογράφος που επιστρατεύτηκε για τη μεταφορά του βιβλίου στον κινηματογράφο ανακάλυψε ως μίτο ένα μοντέλο τριών πράξεων, το οποίο η ίδια ως συγγραφέας ποτέ δεν είχε κατά νου, γελάει με την καρδιά της.

Μιλάμε στον ενικό, πάμε μαζί έξω για τσιγάρο – το τελευταίο βιβλίο της Λούσι σημείωσε τεράστια επιτυχία, η ίδια όμως παραμένει προσγειωμένη.

Πώς βγάζει τα προς το ζην; Τώρα πια από το γράψιμο λογοτεχνίας. Παλιότερα δούλευε για εφημερίδες, διοργάνωνε λογοτεχνικά φεστιβάλ.

Η σχέση της με την Ελλάδα; Το 2015 ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, κάποιοι φίλοι της το εξέλαβαν ως τόλμημα, καθώς η ελληνική κρίση βρισκόταν τότε σε έξαρση. Και ερωτεύθηκε αμέσως τη χώρα αυτή. Τη γαλήνη των ανθρώπων, ιδίως στα νησιά.

Πώς βιώνει τη σχέση Γερμανίας-Ελλάδας; «Στους Γερμανούς αρέσει η Ελλάδα, η χώρα, οι άνθρωποι. Δεν θα έλεγα το ίδιο και για τους Γερμανούς πολιτικούς.»

Λούσι, τι εύχεσαι; «Να σταματήσω τον χρόνο. Έτσι όπως είναι τώρα, είναι όλα τέλεια.»

Από αγάπη για τη γλώσσα – Angelika Jodl

Η Αγγέλικα τάχει τα χρονάκια της, αλλά παραμένει κατά βάση ακόμα έφηβος: ενθουσιώδης, γεμάτη κατανόηση και περιέργεια, φασαριόζα, χαρούμενη (και μερικές φορές θρασύτατη), με ένα γάργαρο γέλιο που σε ξεσηκώνει. Σε βοηθά να αποφεύγεις κάθε γλωσσικό ύφαλο, γιατί όχι μόνο γνωρίζει κάθε γραμματικό όρο, αλλά έχει έτοιμα να σου δώσει και πολλά παραδείγματα – φυσικά σε διάφορες γλώσσες! Εκτός από μισή ντουζίνα ευρωπαϊκές μπορεί να συνεννοηθεί επίσης και στα τουρκικά, ρωσικά, ιαπωνικά και σύντομα και στα γεωργιανά. Με τη ζεστασιά και την προθυμία της η συμμετοχή της στο μεταφραστικό εργαστήρι ήταν ευτύχημα και γούρι συνάμα –«μασκοτάκι» την αποκαλούσαν τρυφερά οι πιτσιρικούδες της παρέας– και σίγουρα όχι «ψευδεπίγραφη μεταφράστρια», όπως αυτοχαρακτηρίζεται.

Μπορείς να ζήσεις από τις μεταφράσεις; Προς θεού, υπάρχουν τόσοι και τόσοι ικανότεροι! Για την ώρα δουλεύω πάνω σ΄ ένα μυθιστόρημα, του οποίου η πρωταγωνίστρια έχει ποντιακές ρίζες. Προετοιμάστηκα και διάβασα πολύ υλικό. Κόλλησα ιδιαίτερα σε μια σειρά διηγημάτων, βρήκα την ατμόσφαιρά τους γεμάτη τρυφεράδα που θα ήθελα να αναδύεται και το δικό μου κείμενο. Θέλησα να μεταφέρω λοιπόν ένα διήγημα στα γερμανικά για να δω, εάν μπορώ να κάνω αισθητή την ατμόσφαιρα αυτή και στη γλώσσα μου. Έτσι βρέθηκα στο εργαστήρι – ως ψευδεπίγραφη μεταφράστρια.

Πώς ήρθε και έμαθες ελληνικά; Η σχέση μου με την Ελλάδα ξεκίνησε στα μικράτα μου σε ένα γερμανικό εργοστάσιο πορσελάνης. Στην ταινία παραγωγής δούλευε δίπλα μου μια αφάνταστα συμπαθητική Ελληνίδα, με την οποία όμως δεν μπορούσα να κουβεντιάσω, μια και δεν μιλούσε γερμανικά. Αγόρασα λοιπόν εγώ μια ελληνική γραμματική (στην μικρή μου πόλη ήμουν σίγουρα η πρώτη που παράγγειλε κάτι τέτοιο στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς) – οπότε η οικογένεια της Χρυσούλας με υιοθέτησε επί τόπου. Πήγαινα λοιπόν μετά το σχολείο στον εργατικό συνοικισμό των ξένων. Εκεί μαγειρεύαμε και τρώγαμε μαζί, κρατούσα τα παιδιά της Χρυσούλας και διάβαζα τα μαθήματά μου για το σχολείο. Επέστρεψαν στην Ελλάδα και τους επισκέφτηκα τον επόμενο χρόνο σε ένα μικρό χωριό της Μακεδονίας. Τότε κατάλαβα ότι στην Ελλάδα δεν μιλάνε μόνο ελληνικά, γιατί οι φίλοι μου ήταν Πόντιοι.

Πώς τα πάνε οι Έλληνες με τους Γερμανούς; Την ελληνική κρίση την έζησα στη Γερμανία μπροστά στην τηλεόραση. Η ψυχρότητα, με την οποία περιγραφόταν στα ΜΜΕ η ξαφνική πτώχευση και ένδεια της ελληνικής μεσαίας τάξης –άνθρωποι σαν κι εμένα: εκπαιδευτικοί, μηχανικοί, δικηγόροι– και γινόταν αναφορά στις πολυάριθμες αυτοκτονίες, ενώ συγχρόνως αποδιδόταν η ευθύνη αποκλειστικά «στους Έλληνες», με καταρράκωνε. «Οι Έλληνες» – καμία διάκριση μεταξύ κρατικού μηχανισμού και λαού, μεταξύ της οικογένειας Ωνάση και εκείνης της φίλης μου. Από την πρώτη στιγμή έμαθε κάθε ηλίθιος στη Γερμανία να λέει ότι «οι Έλληνες» το παράκαναν με το σουβλάκι και το συρτάκι – και τώρα έπρεπε βέβαια να πληρώσουν τα σπασμένα. Η κορύφωση της βλακείας ήταν όταν Γερμανοί φίλοι μου θέλησαν να με αποτρέψουν να ταξιδέψω στην Ελλάδα, γιατί τώρα σίγουρα «οι Έλληνες» θα μισούσαν «τους Γερμανούς». Λες και ο κόσμος δεν μπορεί να διακρίνει μεταξύ του Γερμανού υπουργού Οικονομικών και μιας τουρίστριας με τα μπαγκάζια της!

Αγγέλικα, ποιά επιθυμία σου θα ήθελες να πραγματοποιηθεί; Σίγουρα δεν θα ήθελα να ζήσω αιώνια, μια και όλα πρέπει κάποτε να έχουν ένα τέλος. Θα ήθελα όμως να είχα δύο παράλληλες ζωές. Τη μια στο Μόναχο με την οικογένειά μου και τα πολλά μας κατοικίδια και την άλλη στην Ελλάδα. Θα ΄ταν τέλεια στη Θεσσαλονίκη – που μ΄ αρέσει ιδιαίτερα.

Για το εργαστήρι η Αγγέλικα μετέφρασε το διήγημα «Ο μικρός Στάλιν» από τη συλλογή «Μια βαλίτσα μαύρο χαβιάρι» της Σοφίας Προκοπίδου που δημοσιεύτηκε στις εκδόσεις Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη.

Κορυφαίος μεταφραστής και ροκ μουσικός – Γιάννης Καλιφατίδης

Ανήκει στους κορυφαίους Έλληνες μεταφραστές, είναι κάτοχος του Κρατικού Βραβείου Λογοτεχνικής Μετάφρασης καθώς και του Βραβείου Λογοτεχνικής Μετάφρασης Γερμανόφωνης Λογοτεχνίας του Ινστιτούτου Goethe της Αθήνας. Στη λίστα των συγγραφέων που έχει μεταφράσει από τα γερμανικά περιλαμβάνονται (μεταξύ πολλών άλλων) και τα εξής ονόματα: W.G. Sebald, Jean Améry, Friedrich Glauser, Stefan Zweig.

Μπορεί να ζήσει από τη μετάφραση; Αν παράλληλα κάνει και επιμέλειες και διορθώσεις, αν ασχολείται και με τον υπερτιτλισμό και τον υποτιτλισμό θεατρικών και κινηματογραφικών έργων και αν μεταφράζει και κείμενα που για τον ίδιο δεν είναι και τόσο σημαντικά – τότε ναι. Με 18-20 ώρες δουλειά την ημέρα. Γιατί η ζωή των μεταφραστών (όπως και πολλών άλλων επαγγελματιών) στη σημερινή Ελλάδα είναι κάπως έτσι: Από τα 10 € που θα βγάλουν, τα 6,5-7 είναι φόροι και εισφορές που πηγαίνουν κατευθείαν στο κράτος. Όποιος χρειάζεται 10 € θα πρέπει λοιπόν να έχει κύκλο εργασιών τουλάχιστον 30 € για να βγουν τα νούμερα.

Και η πραγματικότητα είναι αυτή: oι άνθρωποι δουλεύουν, βγάζουν χρήματα, πληρώνουν εισφορές και μετά τους μένουν τόσο λίγα, που αναγκάζονται να χρεώνονται όλο και περισσότερο. Για υπολογίστε τώρα και πώς μπορεί κανείς με αυτές τις συνθήκες να πληρώσει από πάνω και την ασφάλεια.

Πώς έζησε την κρίση; Για παράδειγμα έτσι: ξενάγησε κάποτε στη χειμωνιάτικη Αθήνα μια Γερμανίδα σκηνοθέτρια που ήθελε να γυρίσει μια ταινία για την κρίση. Θα επισκέπτονταν έναν Έλληνα καλλιτέχνη στο διαμέρισμά του. Ο Γιάννης την είχε προειδοποιήσει: μεγάλες προσδοκίες μην έχετε· ο άνθρωπος έχει οικονομικά προβλήματα. Πράγματι, το διαμέρισμα δεν έχει θέρμανση, η σκηνοθέτρια τουρτουρίζει, προσπαθεί να ζεσταθεί τρίβοντας τα μπράτσα της και κουνάει απορημένη το κεφάλι: «Γιατί δεν το ανάβει το καλοριφέρ;» Έξω στον δρόμο βλέπει κόσμο να κάθεται στις καφετέριες. «Πάντως, οι άνθρωποι βγαίνουν, κάθονται για καφέ – ε, δεν μπορεί να είναι και τόσο άσχημα τα πράγματα.» Ο Γιάννης σχολιάζει: «Μα καλά, δεν είδε ότι τρεις άνθρωποι τη βγάζουν με ένα φλιτζανάκι καφέ; Ότι στην Ελλάδα μπορείς να καθίσεις ολόκληρη μέρα σε καφετέρια, ακόμα και αν πάρεις μόνο ένα ποτήρι νερό; Τι να κάνουν οι άνθρωποι δηλαδή; Να μην ξαναβγούν ποτέ από το σπίτι; Λίγη ενσυναίσθηση…» Το κόβει, δεν συνεχίζει.

Γιάννη, η προσωπική σου ευχή; Η απάντηση είναι αυθόρμητη όσο και ακριβής: «Μια ηλεκτρική κιθάρα, Fender Jaguar του 1965, χρώμα Olympic White».

Στο εργαστήρι παρουσίασε τη μετάφραση της αρχής του «Der schwarze Obelisk» (Ο μαύρος οβελίσκος) του Erich Maria Remarque.

Η πολυπράγμων – Βασιλική Κατσανίκου

Όχι, δεν βιοπορίζεται από τη μετάφραση, παραδίδει μαθήματα γερμανικών και ελληνικών, όμως αγαπά πολύ τη μετάφραση. Γιατί η γλώσσα σημαίνει για την ίδια πολλά: από τη μια είναι παιχνίδι, μια διασκεδαστική ενασχόληση, από την άλλη ανοίγει νέους ορίζοντες και είναι μέσο πνευματικής ανάτασης.

Ελλάδα και Γερμανία – εδώ υπάρχουν πολλές αντιφάσεις, μακραίωνες ιστορικές σχέσεις, διαπολιτισμικές γέφυρες. Έχει ζήσει στην Αθήνα, το Μόναχο, το Βερολίνο αλλά η βάση της Βασιλικής είναι η Θεσσαλονίκη.

Πώς βιώνει την κρίση – τι να πει κανείς γι’ αυτό το θέμα; Η ζωή έχει γίνει πιο αγχωτική, πρέπει να τρέχουμε συνέχεια. Καταπιάνεται με πολλά: επιμέλειες, διορθώσεις, παράδοση μαθημάτων.

Βασιλική, τι εύχεσαι για το μέλλον; «Έμπνευση. Ιδέες!»

Για το εργαστήρι μετάφρασης η Βασιλική, όπως και η Χριστίνα Παπαντώνη, μετέφρασε ένα απόσπασμα από το τελευταίο επιτυχημένο μυθιστόρημα της Lucy Fricke με τον τίτλο «Töchter» (Θυγατέρες). Οι δύο μεταφράσεις έγιναν ανεξάρτητα η μία από την άλλη.

Το στερνοπούλι της ελληνογερμανικής παρέας: Käthe (Κατερίνα) Antonia Kutz

Η Κατερίνα κατάγεται από το Αμβούργο, μικροκαμωμένη, ξανθιά και όταν μιλάει, όλα πάνω της μοιάζουν να είναι ελληνικά ‒ πρόσωπο, χέρια, μέχρι και τα πόδια της «μιλούν» όπως αυτά των Ελλήνων. Γύρω στα πέντε χρόνια τριγύριζε ανά την Ελλάδα, κυρίως στην Αθήνα και τη Σαμοθράκη, ενώ το (κρύο) μισό του χρόνου το περνούσε στο Αμβούργο, όπου δούλευε σε μια καφετέρια, για να μαζέψει χρήματα για το επόμενο καλοκαίρι. Πλέον είναι δευτεροετής φοιτήτρια του Τμήματος Νεοελληνικής Φιλολογίας και Βυζαντινολογίας του Αμβούργου και είχε τη φοβερή τύχη να συνεχίσει τις σπουδές της για δύο εξάμηνα στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο του προγράμματος Erasmus.

Όχι, δεν ζει από τη μετάφραση, θα μπορούσε όμως να φανταστεί κάτι τέτοιο, ειδικά αφού από παιδί είχε πάθος με τη γλώσσα. Στο νηπιαγωγείο ήδη (δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε βέβαια…) αναζητούσε την ετυμολογία των γερμανικών λέξεων herrlich (=θαυμάσιος) και dämlich (=βλακώδης) και αναρωτιόταν αν όντως προέρχονται από τις αντίστοιχες λέξεις Herr (=κύριος) και Dame (=κυρία). Η Κατερίνα ξέρει να απολαμβάνει τη ζωή· πρέπει να τη δείτε να αλωνίζει με το ποδήλατό της τα στενά και τις λεωφόρους της Θεσσαλονίκης!

Και η σχέση Γερμανίας – Ελλάδας; «Αχ, οι Γερμανοί κράζουν την Ελλάδα μονάχα από ζήλια!»

Κατερίνα, τι εύχεσαι; «Περισσότερη ανεκτικότητα για τη διαφορετική πραγματικότητα των πολιτισμών και ειρήνη στον κόσμο.»

Για το εργαστήρι μετέφρασε το διήγημα «Αυτοκόλλητο» του Γιάννη Παλαβού, που περιλαμβάνεται στη συλλογή «Αστείο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη.

Φιλόλογος, ποιήτρια, μεταφράστρια – Έλενα Παλλαντζά

Μπορεί να ζήσει από τη μετάφραση; Ναι, κερδίζει χρήματα από τη μετάφραση, αλλά δεν θα μπορούσε να ζήσει μόνο από αυτή. Η Έλενα είναι διδάκτωρ φιλολογίας και διδάσκει Νέα Ελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Επιπλέον, εργάζεται και στην Κεντρική Υπηρεσία για Θέματα Εκπαίδευσης στην Αλλοδαπή, ένα όργανο της Διαρκούς Συνδιάσκεψης των Υπουργών Παιδείας, Πολιτισμού και Επιστημών (τομείς αρμοδιότητας: Ελλάδα και Κύπρος).

Γερμανικά έμαθε στη Γερμανική Σχολή Αθηνών. Η Έλενα ζει εδώ και πολύ καιρό στη Γερμανία και μεταφράζει κείμενα από και προς τα γερμανικά. Στο Πανεπιστήμιο της Βόννης ίδρυσε την ομάδα LEXIS, η οποία επικεντρώνεται κυρίως στη μετάφραση ελληνικής ποίησης και ποιητικής πεζογραφίας.

Ποια θέση υπέχει η γλώσσα για την Έλενα: «Ο άνθρωπος είναι γλώσσα. Αν αλλάξουμε τη γλώσσα μας, αλλάζουμε κι εμείς οι ίδιοι.»

Γερμανία και Ελλάδα: «Δύο εκ διαμέτρου διαφορετικοί πολιτισμικοί κύκλοι που όμως συγγενεύουν μεταξύ τους με έναν ιδιαίτερο, ιστορικο-πολιτισμικό τρόπο. Ένα σύμπλεγμα με πολλά συμπλέγματα, μια πρόκληση.»

Έλενα, η προσωπική σου ευχή; «Να ξεπεραστούν τα άκαρπα στερεότυπα: και στη γλώσσα και στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε ο ένας τον άλλον.»

Για το εργαστήρι μετέφρασε ποιήματα της βραβευμένης Ελληνίδας ποιήτριας Δανάης Σιώζιου, από τη συλλογή «Χρήσιμα παιδικά παιχνίδια», Εκδόσεις Αντίποδες, Αθήνα.

Μετέφρασε Lucy Fricke – Χριστίνα Παπαντώνη

Ναι, μπορεί να ζήσει από τη μετάφραση. Τα κείμενα που μεταφέρει είναι κυρίως επίσημα έγγραφα της ΕΕ, αλλά ασχολείται και με τον υποτιτλισμό, κυρίως για κινηματογραφικά φεστιβάλ. Ανάλογα με το έργο και τις προθεσμίες παράδοσης, δουλεύει 7-10 ώρες την ημέρα. Το 2005 ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο στην Κέρκυρα (Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας). Ακολούθησε ένα εξάμηνο στο Ζααρμπρούκεν, πρακτική άσκηση στο ελληνικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Λουξεμβούργο και πάλι προπτυχιακές σπουδές στο Τμήμα Γερμανικής Φιλολογίας του ΑΠΘ. Το 2010 ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.

Τι της αρέσει στη Γερμανία; Ο πολιτισμός, η γλώσσα, οι πόλεις, ιδίως η Λειψία και το Βερολίνο. Τη γοητεύει ιδιαίτερα η ιστορία γύρω από την πρώην Ανατολική Γερμανία και την πτώση του Τείχους όπως και ο σύγχρονος γερμανικός κινηματογράφος.

Πώς βιώνει την κρίση; Εννοείται ότι το εισόδημα μειώθηκε πολύ, ποιος θα χαιρόταν με αυτή την κατάσταση; Αλλά αυτό που τη θυμώνει είναι ότι η τύχη της ορίζεται άνωθεν, από όσους έχουν τη δύναμη στα χέρια τους.

Χριστίνα, τι εύχεσαι για το μέλλον; «Περισσότερο ελεύθερο χρόνο και περισσότερη ελευθερία!»

Για το εργαστήρι μετάφρασης η Χριστίνα, όπως και η Βασιλική Κατσανίκου, μετέφρασε ένα απόσπασμα από το τελευταίο επιτυχημένο μυθιστόρημα της Lucy Fricke με τον τίτλο «Töchter» (Θυγατέρες). Οι δύο μεταφράσεις έγιναν ανεξάρτητα η μία από την άλλη.

Μπεστ σέλερ επιπέδου – Δημοσθένης Παπαμάρκος

Έχοντας σπουδάσει αρχαία ιστορία και κλασική φιλολογία εργάζεται ως σύμβουλος σεναρίου στην πρωτοπόρα εταιρία κινηματογραφικής παραγωγής «Faliro House», η οποία τα τελευταία χρόνια προκάλεσε αίσθηση με την παραγωγή ελληνικών arthouse ταινιών με διεθνή επιτυχία. Ο παππούς του και ο πατέρας του τού μιλούσαν για τις ελληνοτουρκικό πόλεμο στη Μικρασία. Επισκέφτηκε κάποια στιγμή τον τόπο των διηγήσεων αυτών και τού γεννήθηκε η επιθυμία να γράψει για το πόσο γειτνιάζουμε όλοι μας με το κακό.

Είχαν ήδη δημοσιευθεί κάποια διηγήματά του, όταν το 2014 γνώρισε την επιτυχία με τη συλλογή «Γκιακ», οκτώ διηγήματα και μία παραλογή για τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Το λεπτό βιβλίο έγινε κυριολεκτικά ανάρπαστο και χάρισε στον μικρό εκδοτικό οίκο «Αντίποδες», που βρισκόταν τότε στο ξεκίνημά του, μια τεράστια επιτυχία: Συνεχείς επανεκδόσεις, θεατρική μεταφορά, μεταφράσεις σε αρκετές γλώσσες, τώρα και στα γερμανικά. «Γκιακ» σημαίνει στα αρβανίτικα αίμα, δεσμό συγγένειας, φόνο τιμής.

Για τη Μικρασιατική Εκστρατεία έχουν ήδη γραφτεί πολλά στην Ελλάδα, πάντα ωστόσο τα άδικα φορτώνονταν στους άλλους, ενώ οι Έλληνες ηρωoποιούνταν. Το ότι και οι Έλληνες διέπραξαν εγκλήματα ήταν για δεκαετίες ταμπού, μόλις τη δεκαετία του ’80 έγιναν, επί κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ, διορθώσεις στα σχολικά βιβλία της ιστορίας, που ανταποκρίνονταν στην ιστορική πραγματικότητα.

Και τώρα γράφει ένας νέος συγγραφέας για τα περασμένα και απομυθοποιεί ένα σωρό παγιωμένους εθνικούς μύθους. Ο Παπαμάρκος φέρνει στο προσκήνιο τις ωμότητες των Ελλήνων, σε κάποιο διήγημα και την ολότελα αποσιωπημένη ομοφυλοφυλία μεταξύ των στρατιωτών, και όλο αυτά γίνονται εμπορική επιτυχία – πώς αυτό;

Ο Δημοσθένης Παπαμάρκος γεννήθηκε στη Μαλεσίνα Λοκρίδας, όπου ζουν πολλοί Αρβανίτες, απόγονοι έφιππων βοσκών, οι οποίοι ήδη κατά την αρχαιότητα μετανάστευσαν στη σημερινή Ελλάδα. Αργότερα εκχριστιανίστηκαν και σύντομα απέκτησαν φήμη ικανών πολεμιστών. Σε όλες τις εποχές ήταν στην πρώτη γραμμή (Αρβανίτες μεταξύ άλλων ήταν και οι αγωνιστές της επανάστασης του 1821 Κολοκοτρώνης και Μπουμπουλίνα). Ο Παπαμάρκος μίλησε με πολλούς απογόνους τους. Ένα μεγάλο μέρος της γοητείας αυτού του βιβλίου οφείλεται στη σχεδόν στιγνή περιγραφή εκείνης της εποχής, που ο Παπαμάρκος την  αποτυπώνεται σε τοπική καθομιλουμένη με διάσπαρτες αρβανίτικες φράσεις.

Πώς βίωσε την κρίση: Τότε ζούσε στην Αγγλία, δεν τον άγγιξε λοιπόν άμεσα. Τον βάραινε ωστόσο το γεγονός ότι έπρεπε διαρκώς να εξηγήσει κάτι, για τα αίτια του οποίου και ο ίδιος δεν είχε παρά μερική γνώση. Οι Έλληνες στην Ελλάδα είχαν μάλλον σαφή εικόνα και για τους εσωτερικούς λόγους της κρίσης – το να ακούς όμως στο εξωτερικό ότι φταίνε οι ίδιοι οι Έλληνες διαφέρει πολύ. Πώς είναι δυνατόν έχεις αυτοκριτική στάση απέναντι στο θέμα αυτό, όταν κάθε φορά που βγαίνεις έξω ακούς: «Οι τεμπέληδες Έλληνες! Δικό τους το φταίξιμο!»

Δημοσθένη, τι εύχεσαι; «Αχ, βασικά μόνο να μην πεθάνω πολύ νωρίς. Θα ήθελα να ζήσω μερικά χρονάκια ακόμα.»

Μεταφράστρια με πάθος και σύνεση – Michaela Prinzinger

Ναι, ζει από τη λογοτεχνική μετάφραση, μεταφράζει για τον ελβετικό εκδοτικό οίκο Diogenes τον Πέτρο Μάρκαρη. Aυτό και μόνο λέει πολλά, ο Μάρκαρης είναι διάσημος, αγαπητός στη Γερμανία, και επιπλέον λίαν παραγωγικός. Αλλά ακόμα και η Μιχαέλα χρειάζεται έναν δεύτερο στυλοβάτη, κάνει διερμηνείες ή μεταφράζει εξειδικευμένα κείμενα.

Και έτσι ίδρυσε το diablog.eu, μια δίγλωσση πολιτιστική πύλη που φιλοδοξεί να προβάλλει κυρίως πολιτιστικούς μεσολαβητές. Αυτόν τον στόχο τον έθεσε η Μιχαέλα πολύ συνειδητά, επειδή «οι μεταφραστές είναι μάλλον συνεσταλμένοι και κινούνται στη σκιά του συγγραφέα». Τα κείμενα όμως δεν μεταφράζονται από μόνα τους. Δημιούργησε την πύλη το 2014 για να βγει από μια προσωπική κρίση και να φέρει τους αναγνώστες σε επαφή με μια σύγχρονη εικόνα της Ελλάδας, χωρίς ρομαντισμό, χωρίς εξιδανίκευση, χωρίς προδιαμορφωμένες απόψεις.

Πώς βιώνει την κρίση; Βγαίνοντας από εκείνη την προσωπική κρίση πέρασε αμέσως σε μια κοινωνική, γιατί τότε ακριβώς άρχιζε αυτό που όλοι μας εδώ στην Ελλάδα ονομάζουμε «κρίση». Έχει φυσικά άμεση εικόνα αυτής της κρίσης, για το diablog.eu αποφάσισε ωστόσο να ακολουθήσει το προσωπικό της μότο: Να μην υποκύπτει σε ερωτήματα του τύπου «Θα τα καταφέρεις;» ή «Γιατί δεν το κάνεις στα αγγλικά;» – να ακολουθεί μόνο το ένστικτό της. Αυτό ακριβώς εύχεται και για την Ελλάδα. Α ναι, και λίγη βιωσιμότητα παραπάνω δεν θα έβλαπτε!

Τις ελληνογερμανικές σχέσεις τις παρατηρεί ως ειδικός αποκλειστικά από πολιτιστική άποψη. Tο ύφος και την πορεία του diablog.eu δεν την καθορίζουν η πολιτική καθημερινότητα και οι τρέχουσες οικονομικές συνθήκες.

Μιχαέλα, τι εύχεσαι; Να αφήσει τον εαυτό της να είναι ευτυχισμένος. Και να βρει το σωστό μέτρο σε όλα όσα κάνει – ή και δεν κάνει.

Η Μιχαέλα Πρίτσινγκερ οργάνωσε και συντόνισε το εργαστήρι μαζί με τον Τέο Βότσο, πάντα πρόθυμη να συνδράμει όποιον χρειαζόταν μεταφραστική βοήθεια. Χωρίς τη δική της παρουσία –από τις πρώτες, χαλαρές κουβέντες στον πρωινό μπουφέ του ξενοδοχείου μέχρι τις επίσημες εξόδους με πρόξενους και διευθυντές ινστιτούτων– δεν θα είχε υλοποιηθεί η υπέροχη αυτή εβδομάδα. Παράλληλα επισήμανε πηγές και δεξιότητες που απαιτεί η μετάφραση, καθώς και την αναγκαιότητα της έρευνας και αναζήτησης πέραν των λεξικών.

Μεταφράζει βιβλία μαγειρικής – Verena Schätzler

Υπάρχουν πολλοί δρόμοι για να καταλήξει κανείς στη μετάφραση: Η Βερένα σπουδάζει φιλολογία. Το θέμα της διατριβής της «Η αντίληψη της πόλης στα βιβλία του Πέτρου Μάρκαρη» της γέννησε το ενδιαφέρον για τα νέα ελληνικά. Ως παθιασμένη μαγείρισσα αφοσιώθηκε πρώτα στα ελληνικά βιβλία μαγειρικής, μετέφρασε μερικά για τον εαυτό της και έστειλε αμέσως μετά αίτηση συμμετοχής στο Μεταφραστικό Εργαστήρι ViceVersa. Με επιτυχή έκβαση. Καρπός του κόπου της είναι η υποτροφία για δύο ακαδημαïκά εξάμηνα στην Αθήνα, φυσικά με παράλληλα μαθήματα ελληνικών. Συγχαρητήρια Βερένα!

Η Βερένα για την κρίση: Αυτό που της έκανε εντύπωση είναι τα αμέτρητα πωλητήρια που βλέπει παντού στην Ελλάδα για σπίτια, διαμερίσματα, οικόπεδα, αγροτεμάχια. Αναρωτιέται εάν υπάρχουν μέρη στην Ελλάδα όπου ζουν ακόμα Έλληνες.

Βερένα, τι εύχεσαι; Η απάντηση έρχεται άμεσα και χωρίς δισταγμό: «Να μείνω εδώ!»

Για το εργαστήρι μετέφρασε ένα απόσπασμα από το διήγημα «Λένα» του Γιάννη Παλαβού. Το διήγημα περιλαμβάνεται στη συλλογή «Αστείο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη.

Η μικροεπιχειρηματίας – Μαριάννα Τσάτσου

Ναι, ζει από τη μετάφραση – και επειδή είναι αεικίνητη, άνοιξε μάλιστα και μεταφραστική εταιρεία στο Βερολίνο. Το μεγαλύτερο ποσοστό της πελατείας της είναι Έλληνες που έρχονται από την Ελλάδα και χρειάζονται μεταφράσεις συμβολαίων ή άλλων εγγράφων. Αυτό δεν είναι και ό,τι καλύτερο, γιατί έχουν λιγότερα χρήματα και επομένως πληρώνουν και λιγότερο. Ως προς το κομμάτι της αναζήτησης πελατών, λοιπόν, θα μπορούσε να ζει και στην Ελλάδα· όμως η Μαριάννα μένει στο Βερολίνο, γιατί έτσι εξασκεί συνεχώς τα γερμανικά της. Μεταφράζει και λογοτεχνία – μέχρι τώρα έχουν κυκλοφορήσει μάλιστα ήδη τρία βιβλία σε δική της μετάφραση. Δεν θα ήταν άσχημα να γίνουν ακόμα περισσότερα.

Γερμανία, Ελλάδα – πού νιώθει στο σπίτι της; Και οι δύο χώρες είναι πατρίδα της πια, αλλά πραγματικά στο σπίτι της νιώθει στο Βερολίνο. Προσοχή: άλλο Βερολίνο, άλλο Γερμανία!

Πώς έζησε την κρίση; Είχε ξεκινήσει να δουλεύει ήδη κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών της, για να βγάζει χρήματα. Μια πωλήτρια πλήρους απασχόλησης έπαιρνε τότε 800 €. Μετά, όταν η Μαριάννα έκανε το μεταπτυχιακό της, ήρθε η κρίση, και για την ίδια θέση έπαιρνε κανείς πλέον 400 € μονάχα. Τα ενοίκια, ωστόσο, έμεναν στα ίδια επίπεδα με πριν, ενώ ταυτόχρονα οι φόροι (και στα προϊόντα) αυξάνονταν όλο και περισσότερο. Για μια μεταφράστρια αυτό σημαίνει τουλάχιστον δέκα ώρες δουλειά την ημέρα, επτά μέρες την εβδομάδα – και τίποτα δεν μένει στην άκρη, τα τρώνε όλα οι φόροι, η ασφάλεια και οι άλλες εισφορές που πρέπει να πληρώσει ένας ελεύθερος επαγγελματίας. Όμως, όταν κάποια ευρωπαϊκή εφημερίδα γράφει κάτι για «τεμπέληδες Έλληνες» ή για «τέλος της κρίσης», η Μαριάννα χαμογελάει. Παρ’ όλα αυτά.

Μαριάννα, η προσωπική σου ευχή; «Ε να, απλά πραγματάκια: Να έχω μια καταγάλανη θάλασσα στο Βερολίνο, γλυκά χωρίς θερμίδες και πολλούς δημιουργικούς και θετικούς ανθρώπους να ομορφαίνουν τη ζωή μου – η πραγματική ζωή αφήνει και κάποιες επιθυμίες ανεκπλήρωτες.»

Για το εργαστήρι έθεσε στον εαυτό της μια σωστή πρόκληση: Μετέφρασε ένα απόσπασμα από το διήγημα «Δέκα λεπτά στη Χέρμανπλατς» του Jürgen Kiontke (από το βιβλίο «Neuköllnbuch», που κυκλοφόρησε από τον βερολινέζικο εκδοτικό οίκο Verbrecher Verlag). Το κείμενο είναι γεμάτο νεολογισμούς που μοιάζουν αμετάφραστοι (όπως στην περίπτωση του «Trigeminus», ενός νεύρου το οποίο δεν διακλαδίζεται, αλλά «τρικλαδίζεται»), σκόρπιες λέξεις βερολινέζικης διαλέκτου, αλλά και ονομασίες πραγμάτων που υπάρχουν μόνο στη Γερμανία, π.χ.: «Turmbahnhof», «Ich-AG», «Hartz IV». Τα κατάφερε – και με δεξιοτεχνία μάλιστα. Στη Μαριάννα θα εμπιστευόμουν οποιοδήποτε κείμενο.

Ο Έλληνας Πρώσος – Θανάσης Τσίγκας

Ναι, βιοπορίζεται από τη μετάφραση, κυρίως τεχνικών εγχειριδίων. Δοσμένος είναι ωστόσο σε μεταφράσεις του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου – αυτόπτες μαρτυρίες Ελλήνων επιζώντων των στρατοπέδων συγκέντρωσης, θυμάτων καταναγκαστικής εργασίας και κρυμμένων Εβραίων.

Γερμανικά και ελληνικά: Ο Θανάσης μεταφράζει και προς τις δύο γλώσσες, καθόλου περίεργο, μια και μεγάλωσε κυρίως στη Γερμανία, εκεί ρίζωσε, παντρεύτηκε Γερμανίδα. Χειρονομίες και εκφράσεις του προσώπου είναι γερμανικές, τον διακρίνει ακόμα και με μια ελαφριά βερολινέζικη προφορά.

Τι του αρέσει στη Γερμανία; Πολλά, κυρίως όμως το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο δεν βασίζεται τόσο την αποστήθιση, όσο σε άλλες χώρες, αλλά στην κριτική σκέψη.

Πώς βίωσε την κρίση; Πολύ τον ενόχλησαν τα διάφορα που αναγκαζόταν να ακούει από τους  Γερμανούς για την Ελλάδα. Τον ρώτησαν μάλιστα «Πληρώνεις εδώ καθόλου φόρους;»

Θανάση, τι εύχεσαι για το μέλλον; «Να μπορέσω μεταφράσω πολλά ακόμα κείμενα κυρίως του Β΄  Παγκοσμίου Πολέμου από τα ελληνικά στα γερμανικά ώστε οι γερμανόφωνοι να μάθουν περισσότερα για την Ελλάδα.»

Για το εργαστήρι ο Θανάσης μετέφρασε ένα διήγημα από τη συλλογή «Γκιακ» (εκδόσεις Αντίποδες) του Δημοσθένη Παπαμάρκου. Η μετάφραση αυτή αποτελεί φιλόδοξο εγχείρημα καθώς στο πρωτότυπο κυριαρχεί η έντονη προφορικότητα, διανθισμένη με φράσεις στα αρβανίτικα, μια αρχαϊκή αλβανική διάλεκτο που μιλιέται από τον Μεσαίωνα στον σημερινό ελλαδικό χώρο. Περιμένουμε με ανυπομονησία τη μετάφραση ολόκληρου του βιβλίου.

Κείμενο: Angelika Jodl, Θανάσης Τσίγκας. Φωτό: diablog.eu. Τα προτρέτα δημοσιεύτηκαν στα γερμανικά στην ιστοσελίδα: www.angelika-jodl.de. Μετάφραση: Μαρίνα Αγαθαγγελίδου, Μαριάννα Χάλαρη, Χριστίνα Παπαντώνη, Μαριάννα Τσάτσου, Θανάσης Τσίγκας.

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)