Fallschirmseide/Μετάξι αλεξίπτωτων

Ένα βιβλίο της Ντεμπόρα Γέρομιν

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Η Ντεμπόρα Γέρομιν συνδυάζει στο δίγλωσσο βιβλίο της «Fallschirmseide/Μετάξι αλεξίπτωτων» την πολεμική ιστορία με την κλωστοϋφαντουργία. Το 1934 άρχισε στη Γερμανία η σηροτροφία, η εκτροφή μεταξοσκωλήκων, για την παραγωγή μεταξιού αλεξιπτώτων. Η έρευνα της Γέρομιν σχετικά με τη ναζιστική σηροτροφία την οδήγησε αναπόφευκτα στην αεραπόβαση των Γερμανών στη Μάχη της Κρήτης το 1941 και στην τοπική επαναχρησιμοποίηση του μεταξιού των γερμανικών αλεξιπτώτων.

Το ντοκιμαντέρ της «Fallschirmseide/Μετάξι αλεξίπτωτων» θα προβάλλεται από την 1η Μαΐου online στο φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους Kurzfilmtagen Oberhausen.

Ξύλινη κατασκευή και τίτλος βιβλίων
Παράπηγμα εκτροφής μεταξοσκώληκων ©Deborah Jeromin

Η Ντεμπόρα Γέρομιν γράφει για τη γένεση του βιβλίου, το οποίο η ίδια χαρακτηρίζει ως δοκίμιο:

«Η έρευνά μου ξεκίνησε το 2014 σε έναν σύλλογο αστικών περιβολιών της Λειψίας, όπου έχω νοικιάσει κι εγώ ένα μικρό αγροτεμάχιο που το καλλιεργώ. Ψάχνοντας για το ιστορικό του συλλόγου κατά τη ναζιστική εποχή, ανακάλυψα αρχικά σαφείς ενδείξεις σηροτροφίας: θαμνώδεις φράκτες μουριάς, ένα παράπηγμα εκτροφής μεταξοσκώληκων – και τελικά ένα ντοσιέ με έγγραφα που περιγράφουν λεπτομερώς την εκτροφή τους. Ακολούθησα τα χνάρια μέχρι την Κρήτη, όπου το 1941 έγινε η μεγαλύτερη αεραπόβαση της ιστορίας.»

Με το ίδιο θέμα γύρισε το ντοκιμαντέρ «Verwundene Fäden/Μπερδεμένες κλωστές» (2020, 40 min.), που παρουσιάστηκε το φθινόπωρο του 2020 στο διεθνές φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Λειψίας (Internationales Leipziger Festival für Dokumentar- und Animationsfilm – DOK Leipzig). Από την 1η Μαΐου θα προβάλλεται online στο φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους Kurzfilmtagen Oberhausen.

Είναι γνωστό ότι η Βέρμαχτ με περίπου 15.000 αλεξιπτωτιστές κατέλαβε το νησί για 3 χρόνια. Γέρομιν: «Η βιβλιογραφία για τη γερμανική κατοχή στην Κρήτη έχει γραφτεί κατά κύριο λόγο από άντρες, οι οποίοι μιλούν για άλλους άντρες. Οι γυναίκες σχεδόν δεν αναφέρονται, ούτε ως συγγραφείς ούτε ως εμπλεκόμενες. Θέλησα να αναζητήσω τη δική τους οπτική γωνία, να βρω γυναίκες που θα μου αφηγούνταν τη δική τους ιστορία. Μια ›Herstory‹, ιστορία γένους θηλυκού, ως κέντρο βάρους και ως αντι-αφήγηση». Αναζητώντας τα γερμανικά αλεξίπτωτα κατέγραψε μαρτυρίες γυναικών, των οποίων οι οικογένειες έθρεφαν οι ίδιες μεταξοσκώληκες ανά τους αιώνες και γνώριζαν τις χαρές και τις λύπες της κλώσης, της ύφανσης και του ραψίματος των νημάτων. Αργότερα, όταν οι Γερμανοί έφυγαν, οι γυναίκες μεταποίησαν τα αλεξίπτωτα των εισβολέων προς καθημερινή χρήση.

Ανεμόμυλος με κομμάτι ύφασμα
Ανεμόμυλος/μαντήλι ©Deborah Jeromin

Στην Κρήτη η Γέρομιν αποκτά γρήγορα ιδία αντίληψη των συνθηκών που επικρατούσαν τότε· των μηδαμινών προοπτικών των κρητικών γυναικών, των διαδικασιών της χειρωνακτικής τους εργασίας – αλλά και των εγκλημάτων των δυνάμεων κατοχής: των μαζικών εκτελέσεων και των κατεστραμμένων και πυρπολημένων χωριών. Από το 2014 η Γέρομιν παρουσιάζει αυτές τις εμπειρίες με διάφορες εικαστικές εγκαταστάσεις, σε μια προσπάθεια να διηγηθεί τις ευρέως διαδεδομένες αφηγήσεις περί ηρώων κάτω από μια διαφορετική, φεμινιστική σκοπιά, δίνοντας τον λόγο στις γηραιές αυτόπτες μάρτυρες. Αντιμετωπίζει τις γυναίκες αυτές με μεγάλη στοργή:

«Όλες οι γυναίκες που ρώτησα περιγράφουν λεπτομερώς τις διεργασίες από την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων μέχρι την κλώση και το μεταξωτό. Χειρονομούν στην ανάμνηση των διαδικασιών. Μπροστά στα δικά τους μάτια οι ίνες γιγαντώνονται, κλώθονται και γίνονται νήμα. Μπροστά στα δικά μας ξαίνουν, χτενίζουν και γνέθουν. Δεν λησμονούν καμία διαδικασία. Με τα δάχτυλά τους κινούν το νοητό νήμα.»

Παλιά γυναίκα με μεταξωτό ύφασμα
Μάρτυρας περασμένων ημερών ©Deborah Jeromin

Πολλές πτυχές της μακροχρόνιας έρευνάς της πέρασαν πλέον σε ένα βιβλίο που εκδόθηκε πριν από λίγους μήνες, τον Φεβρουάριο του 2021, από τον οίκο Spector Books της Λειψίας. Στο τέλος τριών ετών συγγραφής, σχεδιασμού, επιμέλειας, μετάφρασης και διορθώσεων οργανώθηκε μια εκστρατεία crowdfunding για την μερική κάλυψη εξόδων εικονογράφησης και εκτύπωσης. Ένα σύντομο βίντεο έστεψε το εγχείρημα με επιτυχία. Η ανταπόκριση και η αλληλεγγύη ήταν μεγάλη – και το αποτέλεσμα ξεπέρασε τις προσδοκίες. Το δόσιμο της Γέρομιν στο θέμα της και η δεξιότητα της εκδότριας (για να μην πούμε η στοργή της για το «Μετάξι αλεξίπτωτων») αποτέλεσαν έναν ιδανικό συναστερισμό. Καθώς οι εκδόσεις Spector Books κινούνται στη σφαίρα της διαδραστικής αλληλεπίδρασης τέχνης, θεωρίας και ντιζάιν, το βιβλίο είναι σχεδιασμένο κατά τρόπο, ώστε να αποτελεί οπτική και απτική απόλαυση να το κρατάς στα χέρια σου και να το ξεφυλλίζεις. Μέχρι να φτάσει η Γέρομιν στην κατοχή της Κρήτης στα μέσα του βιβλίου, αφηγείται την πολιτιστική ιστορία της παραγωγής μεταξιού και στις δύο χώρες, τη Γερμανία και την Ελλάδα. Για τον σκοπό αυτό συγκέντρωσε εκπληκτικό υλικό από τον χώρο της τέχνης, της σύγχρονης (αλλά όχι μόνο) διεθνούς λογοτεχνίας καθώς και εξειδικευμένης βιβλιογραφίας. Έτσι βρήκε θαυμάσιους παραλληλισμούς στο πλαίσιο αυτής της υποτιθέμενης γυναικείας απασχόλησης. Και όλα αυτά μας τα διηγείται με τρόπο ζωντανό και συναρπαστικό. Οι τίτλοι των κεφαλαίων, στα οποία υποδιαιρείται ο ελκυστικός τόμος, ξαφνιάζουν αρχικά. Κατά την ανάγνωση ωστόσο αποδεικνύονται εύστοχοι και λογικοί δημιουργώντας μια αναγνωστική δίνη (βλ. Σημ. 1).

Οι πολυάριθμες υποσημειώσεις στο τέλος κάθε κεφαλαίου επιβεβαιώνουν την επιμέλεια και την αξιοπιστία με την οποία η Γέρομιν έφερε σε πέρας την εργασία της. Η εκτενής συλλογή επισήμων εγγράφων, η βιβλιογραφία και το ευρετήριο εικόνων αποτελούν προτερήματα που ανάγουν το βιβλίο της σε έργο αναφοράς.

Γυναίκα με το βιβλίο
Δοκιμαστική εκτύπωση/το βιβλίο στην τελική του μορφή ©Deborah Jeromin
Το εξώφυλλο δεν φέρει τίτλο, συγγραφέα ή εκδότη. Όλα αυτά είναι σημειωμένα στη ράχη του βιβλίου.

Πολλά άτομα, κυρίως γυναίκες, συνέβαλαν στη δημιουργία αυτού του, παρά το θέμα του, φωτεινού βιβλίου που περιέχει άγνωστες και άκρως ενδιαφέρουσες πτυχές. Πρόσθετη απόλαυση αποτελεί το γεγονός ότι τα κείμενα, κυριολεκτικά όλα, είναι ισότιμα δίγλωσσα σε αυτό το ελληνογερμανικό βιβλίο, συμπεριλαμβανόμενων των υποσημειώσεων, της συλλογής εγγράφων, της βιβλιογραφίας και του ευρετηρίου των εικόνων. Μεγάλα συγχαρητήρια στη δημιουργική Ντεμπόρα Γέρομιν, στις ικανές μεταφράστριες και προς τις δύο γλωσσικές κατευθύνσεις, στην ευαίσθητη και επιδέξια σχεδιάστρια και την παράτολμη εκδότρια. Το έργο συνιστάται ανεπιφύλακτα σε άνδρες και γυναίκες φιλέλληνες, περιβολάρηδες, φεμινιστές, ιστορικούς, επισκέπτες της Κρήτης και της Λειψίας – και βέβαια σε όλους τους λάτρεις της υφαντικής και του βιβλίου.

Σημ. 1

Εισαγωγή/Το ναζιστικό  πρόγραμμα σηροτροφίας/Παραγωγή μεταξιού/Ο γερμανικός μεταξοσκώληκας/Βρωμιά και καθαρότητα/Γυναίκες και μεταξοσκώληκες/Οι αδερφές του μεταξιού/Υποτίμηση της Εργασίας και των ανθρώπων/Η αεραπόβαση στην Κρήτη/Η αντίσταση στην Κρήτη/Συστήματα κυριαρχίας/Έμφυλοι ρόλοι/Έλλειψη υλικών και ανακύκλωση/Πεταλούδες και φύλο/Κατώφλια/Το άλλο σημειωτικό σύστημα/Πετσέτες με διπλό πέλεκυ/Προίκα/Υφάσματα-δεινόσαυροι/Δοχεία/Τέλος: Χρώματα , ύφασμα, νερό/Τεκμήρια/Ευχαριστίες/Βιβλιογραφία/Ευρετήριο εικόνων.

Σύντομο βιογραφικό

Η Ντεμπόρα Γέρομιν σπούδασε media art και ζει στη Λειψία. Ασχολείται κυρίως με ιστορικά θέματα, τα οποία προσεγγίζει με εικαστικά μέσα. Το ενδιαφέρον της εστιάζεται σε κλωστοϋφαντουργικές διαδικασίες, φεμινιστική ιστοριογραφία και τόπους ναζιστικής δράσης, που τα οικειοποιείται με κείμενα, κινηματογραφήσεις και βιντεοεγκαταστάσεις. Με τον τρόπο αυτό ξεκινά διαλόγους στους οποίους εμπλέκεται και η ίδια ενεργά. Στόχος της είναι να θέτει σε κίνηση μια διαδικασία επικοινωνίας και αλληλοκατανόησης που αρχίζει ήδη με τη σύλληψη της ιδέας, που στη συνέχεια διευρύνεται όλο και περισσότερο και κορυφώνεται με την τελική παρουσίαση του έργου. Τα εκάστοτε τοπικά δεδομένα παίζουν επίσης έναν σημαντικό ρόλο στο έργο της.

Από το 2014 η Γέρομιν ασχολείται με τη ναζιστική σηροτροφία ως παράγοντα της πολεμικής οικονομίας και με τις συνέπειες της κατάληψης της Κρήτης το 1941.

Βλέπε επίσης deborahjeromin.net και verwundenefaeden.net

Στοιχεία του βιβλίου

Deborah Jeromin: Fallschirmseide/Μετάξι αλεξίπτωτων
Spector Books, Λειψία/Πρωτότυπη έκδοση 2020, 20 €
Εκδότρια Anne König
Σκληρόδετη έκδοση, 13,5 cm x 18 cm, 244 σελίδες με 50 ασπρόμαυρες και 85 έγχρωμες απεικονίσεις
Εξολοκλήρου δίγλωσσο, γερμανικά και ελληνικά
ISBN: 9783959053952

Αποσπάσματα: Deborah Jeromin με τη φιλική άδεια των lux19-frauenarbeit.de και Spector Books. Σύνταξη: A. Τσίγκας. Φωτογραφίες: Deborah Jeromin.

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε