Νοσταλγικό ταξίδι στα Ιωάννινα

Ταξιδιωτικό άρθρο της Meike Wander

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Τα Ιωάννινα, το πολύτιμο πετράδι στις όχθες της Παμβώτιδας, αξίζουν πάντα μια επίσκεψη.  Η Meike Wander τα επισκέφθηκε με τη μητέρα της και μας προσκαλεί να μοιραστούμε τις εμπειρίες τους.

Η μητέρα μου κλείνει φέτος τα 75. Λέγαμε καιρό τώρα να κάνουμε το ταξίδι αυτό. Όταν τον χειμώνα μού έδωσε να καταλάβω ότι δεν μπορούμε πια να περιμένουμε αιώνια, κλείσαμε το ταξίδι. Εγώ παίρνω το αεροπλάνο από το Βερολίνο για τη Θεσσαλονίκη. Η ίδια ταξιδεύει με το αυτοκίνητο από το Μόναχο στην Ανκόνα και παίρνει από εκεί το πλοίο για την Ηγουμενίτσα.

Θα συναντηθούμε στα Ιωάννινα σε φίλους της από τα φοιτητικά χρόνια στο Μόναχο. Φτάνοντας στη Θεσσαλονίκη παίρνω το λεωφορείο για τον σταθμό των υπεραστικών. Βρέχει καταρρακτωδώς και κάνει κρύο. Την τελευταία φορά ήμουν στη Θεσσαλονίκη πριν από 20 χρόνια, είχα πάει εκεί αμέσως μετά το απολυτήριο του λυκείου για έξι εβδομάδες να μάθω ελληνικά. Τότε η πόλη δεν μου είχε αρέσει. Και σήμερα μέσα στην γκρίζα βροχή μού φαίνεται θλιβερή, η δε κακότεχνη δόμηση της παραλίας με πονάει.

Thessaloniki Ioannina
Παραλία Θεσσαλονίκης, ©diablog.eu

Ο σταθμός των υπεραστικών είναι ένα καταπληκτικά παλιό, κάπως παροπλισμένο κτήριο, εξωτερικά κάτι ανάμεσα σε τζαμί και ποδηλατοδρόμιο. Για καλή μου τύχη φεύγει ένα λεωφορείο σε μισή ώρα, και για καλή μου τύχη ο οδηγός του λεωφορείου ακούει όμορφα παλιά ρεμπέτικα και όχι λαϊκά ή σκυλάδικα, μια και στα ελληνικά λεωφορεία οι επιβάτες βρίσκονται στο έλεος των μουσικών γούστων του οδηγού.

Από τα παιδικά μου χρόνια η εικόνα που έχω για την Ελλάδα κυριαρχείται από τα «φαλακρά βουνά» το άγονης, ξερής Μάνης. Αντίθετα η Εγνατία Οδός, που φτάνει μέχρι το Ιόνιο στην Ηγουμενίτσα, περνάει από εκτεταμένα, πράσινα, πλημμυρισμένα χωράφια. Οι μάζες του νερού αυτής της ανοιξιάτικης Βόρειας Ελλάδας θα με συνοδέψουν εντυπωσιακά σε ολόκληρο το ταξίδι.

Epiris, Steinbrücke von Kokkori
Ήπειρος, Πέτρινο γεφύρι Κόκκορη, ©diablog.eu

Φτάνω στις εννιά το βράδυ στα Ιωάννινα. Έρχεται να με πάρει ο Απόστολος, ομότιμος καθηγητής της βυζαντινολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Η γυναίκα του η Μάρθα, φιλόλογος, έχει μαγειρέψει στο σπίτι αγκινάρες με πατάτες και μπιζέλια. Είναι νηστεία. Κρασί υπάρχει παρ’ όλα αυτά. Η μητέρα μου έφτασε την προηγουμένη, η ατμόσφαιρα είναι τέλεια.

Σχεδόν ολόκληρο το επόμενο πρωινό πάει στράφι με ύπνο, εξαντλημένη όπως είμαι από την καθημερινότητα του Βερολίνου. Η μητέρα μου κάθεται σε αναμμένα κάρβουνα. Η δίψα της για δράση είναι γενικά ακόρεστη. Έτσι ξεκινάμε μετά από ένα σύντομο πρωινό για το κέντρο των Ιωαννίνων. Η Μάρθα και ο Απόστολος ταμπουρώνονται στο μεταξύ πίσω από τα βιβλία τους.

Ευτυχώς που η πολιτιστική μας φιλοδοξία δεν είναι πολύ μεγάλη και έτσι στην πόλη αφηνόμαστε στη σύμπτωση.

altertümlicher Schmuck
Μουσείο Αλή Πασά, Ιωάννινα, ©diablog.eu

Στη Βόρεια Ελλάδα βρέθηκα μόνο μια φορά τεσσάρων ετών με τους γονείς μου. Κάτι θολές αναμνήσεις με ένα ποτάμι (τον Βοϊδομάτη, όπως αποδεικνύεται αργότερα), καθώς και με την Μάρθα και τον Απόστολο τριγυρίζουν στο κεφάλι μου. Ξαφνικά, στρίβοντας στον περίπατο της λίμνης, μια εικόνα αποσαφηνίζεται: Ο δρόμος αυτός και κάτω από τα τεράστια αιωνόβια πλατάνια στην άκρη της λεωφόρου η σειρά με τις ιππήλατες άμαξες που περιμένουν πελατεία. Το σημαντικότερο: Τα άλογα φορούν ψάθινα καπέλα με ανοίγματα για τα αυτιά. Εδώ ήταν λοιπόν! Και το νερό δεν ήταν η θάλασσα, αλλά η λίμνη των Ιωαννίνων. Ζω στιγμές ευτυχίας ξαναβρίσκοντας τελικά το γνώριμο αυτό μέρος.

Καταφτάνει το καραβάκι για να μας μεταφέρει στο νησί της Παμβώτιδας. Μπαρκάρουμε. Η λίμνη είναι κάλμα.

Πλησιάζουμε στο νησί και μένουμε άφωνοι: Δεν υπάρχουν νέα κτίσματα. Ξεχασμένο και ανέγγιχτο από τον νέο κόσμο. Πώς είναι δυνατόν; Κατεβαίνοντας το αίνιγμα λύνεται πολύ γρήγορα: Ήδη στο πρώτο στενό του χωριού αραδιάζεται το ένα κατάστημα με σουβενίρ δίπλα στο άλλο. Και μόνο επειδή δεν έχει αρχίσει ακόμα η σεζόν –έχουμε ακόμα δυο εβδομάδες μέχρι το ορθόδοξο Πάσχα– μπορούμε να προχωρήσουμε σχετικά ανενόχλητα. Το νησί φαίνεται να επωφελήθηκε πρώιμα από την προστασία των ιστορικών κτηρίων, έτσι ώστε να παραμείνει άφθαρτη τουλάχιστον η εξωτερική του όψη. Στο εσωτερικό των κτηρίων οργιάζουν οι τουριστικές επιχειρήσεις όπως και οπουδήποτε αλλού. Στον Σύλλογο Γυναικών του νησιού αγοράζουμε σιρόπι από κράνα, έναν καρπό που ούτε το όνομά του δεν γνωρίζουμε.

altertümliche Brosche
Μουσείο Αλή Πασά, Ιωάννινα, ©diablog.eu

Η γυναίκα που μας το πουλά λέει ότι είναι κράνμπερι. Αργότερα θα ανακαλύψουμε το γερμανικό του όνομα, Kornelkirsche. Ενθουσιαζόμαστε. Στο μικροσκοπικό μουσείο του νησιού έχουμε την πρώτη μας συνάντηση με τον Αλή Πασά, ο οποίος μάταια αναζήτησε εδώ καταφύγιο όταν έπεσε στη δυσμένεια της Υψηλής Πύλης. Εδώ στο μουσείο υπάρχει επίσης και μια απίστευτα όμορφη σαρακατσάνικη ενδυμασία. Αρχίζουμε να κατανοούμε ότι οι γνώσεις μας για την Ελλάδα καθορίζονται απ΄ ό,τι γνωρίζουμε για τον νότο της. Εδώ στον βορρά έχουμε να κάνουμε με ένα εντελώς διαφορετικό κόσμο, που ιστορικά είναι για μας τελείως νέος. Ούτε οι Σαρακατσάνοι ούτε ο Αλή Πασάς έπαιξαν κάποιον ρόλο στην Πελοπόννησο. Για να καταλάβουμε τον βορρά, πρέπει εμείς, που είμαστε επηρεασμένες από την Πελοπόννησο, να μάθουμε προφανώς πολλά ακόμα.

Όχι μόνο οι γνώσεις μας για την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τις συνθήκες διαβίωσης στην επικράτειά της είναι έντονα ανεπαρκείς, αλλά και η ιστορία των μειονοτήτων, όπως είναι οι Σαρακατσάνοι και οι Αρουμάνοι (Βλάχοι), μού ήταν μέχρι τώρα γνωστή μόνο σε άκρες γραμμές, τελείως άγνωστη δε στη μητέρα μου. Τα Ιωάννινα ανήκαν μέχρι το 1913 στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Μόνο κάτι παραπάνω από 100 χρόνια έχουν περάσει από τότε. Οι γονείς τής Μάρθας και του Απόστολου ήρθαν το 1922 ως πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία στα Ιωάννινα, που τότε ούτε δέκα χρόνια δεν ανήκαν ακόμα στην Ελλάδα. Ήταν παιδιά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Συνειδητοποιήσαμε το πόσο καθοριστικό ήταν για τον ελληνικό βορρά η Οθωμανική Αυτοκρατορία, οι πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και οι Εβραίοι, τα ίχνη των οποίων σβήστηκαν όμως, τόσο επιφανειακά όσο και εις βάθος, δυσάρεστα επιμελώς.

Wachsfiguren Museum Vrellis
Αλή Πασάς και Κυρά Φροσύνη. Παύλος Βρέλλης, Μουσείο Ελληνικής Ιστορίας, Κέρινα Ομοιώματα, ©diablog.eu

Στο λιμάνι του νησιού θέλουμε να τσιμπήσουμε κάτι για να κατασιγάσουμε τη μεσημεριανή μας πείνα. Αυτό αποδεικνύεται ως λάθος. Ποτέ δεν μου σερβίρισαν τόσο κακό φαγητό. Δυστυχώς το φαγητό, αντίθετα με τα κτήρια, δεν είναι προστατευόμενο.

Επιστρέφουμε στην πόλη, τριγυρνάμε λίγο ακόμα στο κάστρο και χάνουμε κάπως τον δρόμο μας στα σοκάκια της παλιάς πόλης. Για όλα τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους ισχύει ακόμα το χειμερινό ωράριο: κλείνουν στις 2:30 μ.μ. Φτάσαμε αργά.

Δεν βλέπουμε ίχνος της οικονομικής κρίσης εδώ, στο κέντρο των Ιωαννίνων. Τα καταστήματα και οι καφετέριες είναι γεμάτες, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου άδεια καταστήματα, δεν βλέπουμε ζητιάνους ή ρακοσυλλέκτες. Αντίθετα, γίνονται ανακαινίσεις και επισκευές. Μας κάνει εντύπωση, γιατί η κρίση αλλού είναι σήμερα σαφώς ορατή.

Το βράδυ ακολουθεί μεγάλη συζήτηση με τη Μάρθα και τον Απόστολο γύρω από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, την άνθιση της Μεγάλης Ιδέας και τη Μικρασιατική Καταστροφή. Αυτό το κομμάτι της ελληνικής ιστορίας είναι εδώ πολύ πιο απτό απ΄ ό,τι στη «Μάνη μας». Τις πιο όμορφες μέρες της παιδικής μου ηλικίας τις πέρασα, από τότε που ήμουν δύο ετών, στο «χωριό μας» στη Μάνη, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και τρεχούμενο νερό. Όσο φτάνει το μάτι: ελαιώνες, ψηλά, θεόγυμνα βουνά, η θάλασσα – και ο πιο υπέροχος έναστρος ουρανός που μπορεί κανείς να φανταστεί. Δυστυχώς δεν μεταναστεύσαμε ποτέ εκεί – και η Μάνη των παιδικών μου χρόνων δεν υπάρχει πια.

Κείμενο: Meike Wander. Μετάφραση: Α. Τσίγκας. Φωτό: Michaela Prinzinger.

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε