ΛΕΩΝΙΔΙΟ: Αλλαγή κατευθύνσεως!

Ταξιδιωτικό άρθρο της Λουκίας Ρίτσαρντς, εικαστικού

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Το Λεωνίδιο είναι ένα καλό παράδειγμα βιώσιμου τουρισμού στην Ελλάδα. Αναρριχητές απ΄ όλο τον κόσμο συρρέουν στην Πελοπόννησο για να κατακτήσουν μια από τις μεγαλύτερες αναξιοποίητες βραχώδεις περιοχές της Ευρώπης. Το diablog.eu ζήτησε από την εικαστικό και ειδική υφασμάτων Λουκία Ρίτσαρντς να γράψει για την ιδιαίτερή της πατρίδα και να μας εξηγήσει τις τοπικές παραδόσεις ύφανσης. Περισσότερα θα μάθετε στο Λεξικό Προσώπων μας.

leonidio01LATp
©Yorgos Konstantinou

Η έξοδος

Η γέννηση του Λεωνιδίου ξεκινά με μία καταστροφή.

Το 1826 ο Ιμπραήμ πασάς κατακαίει την Πελοπόννησο και μαζί της τον Πραστό, την πρωτεύουσα της Τσακωνιάς, μίας ορεινής και δύσβατης περιοχής στα όρια Αρκαδίας και Λακωνίας. Μεγάλη πόλη, για τα δεδομένα της εποχής, πόλη εμπόρων ο Πραστός, αμφιθεατρικά κτισμένος σε πλαγιά του Πάρνωνα από τον φόβο των πειρατών.

Χωρίς φαξ, κινητά τηλέφωνα, e-mail ή ιντερνέτ, αλλά οργανωμένοι σε αδελφότητες, οι Πραστιώτες έμποροι “έκαναν μπίζνες” με τα μεγάλα εμπορικά κέντρα της εποχής: Κωνσταντινούπολη, Αίγυπτο, Ρουμανία, Οδησσό.

Αναρωτιέμαι συχνά νιώθοντας την προστατευτική αγκαλιά των τεράστιων ορεινών όγκων που περικλείουν την Τσακωνιά, αν ήταν η φτώχεια του τόπου που τους έσπρωχνε σε μακρινούς ορίζοντες ή μήπως, αντίθετα, η δύναμη που αποπνέουν αυτά τα μεγαλειώδη βράχια τούς ωθούσε σε τολμηρά εγχειρήματα;

 

Leonidio_1
Leonidio, ©Christoph Ziegler

Δύσβατο μονοπάτι οδήγησε τους κατοίκους του φλεγόμενου Πραστού στον “Αγιε Λίδη”. Περνώντας μέσα από ένα “αρχαϊκό” –θα το έλεγε κανείς– άνυδρο και ξηρό τοπίο, διάσπαρτο με σπηλιές και χάσματα, γεμάτο με χαλάσματα και λείψανα νεολιθικών και μυκηναϊκών οικισμών, οι πρόσφυγες καταρριχήθηκαν από τα βράχια στον εύφορο κάμπο.

Ο Ιμπραήμ, λέγεται, στάθηκε στην άκρη του κοκκινόβραχου, του “Ταραμά”, και κοίταξε κάτω. Φοβήθηκε ότι κάποιο στράτευμα επαναστατημένων Ελλήνων θα τον περικύκλωνε αν επιχειρούσε την αβέβαιη κατάβαση και γύρισε πίσω. Ο βράχος προστάτευσε τους φυγάδες.

Σήμερα, μετά από πέντε χρόνια εθνικής κρίσης και οικονομικής απίσχνασης, ο ίδιος βράχος γίνεται μοχλός ανάπτυξης του τόπου!

Η Πολυξένη, η Μαριγώ, η Κατερίνα κι εγώ

Ξαπλωμένη στον νησιώτικο καναπέ των παππούδων της γιαγιάς μου χαζεύω το κιλίμι πάνω στο πάτωμα. Είναι γεμάτο “χεράκια”. Έτσι αποκαλούν το μοτίβο στο Λεωνίδιο, γιατί μοιάζει με δύο ενωμένες κι ανοιγμένες παλάμες με ισομεγέθη δάκτυλα.

Στη διεθνή ορολογία έχει το όνομα: “χτένι” ή “οδοντωτό τετράγωνο”, γιατί θυμίζει ένα τετράγωνο με πέντε δοντάκια. Πάνω στο κιλίμι βλέπω έναν ουρανό από χεράκια σφικταγγαλιασμένα. Τα “δάκτυλα” του ενός μπαίνουν μέσα στα “δάκτυλα” του άλλου κι έτσι προχωρά το σχέδιο.

Kilim aus Leonidio, ©Katerina Kalamitsi
Kelim aus Leonidio©Katerina Kalamitsi

Ψάχνω να μάθω για τα “χεράκια”. Τα έφερε μαζί με τα προικιά της η Πολυξένη Δούνια, που ήρθε στο Λεωνίδιο νύφη από το Αϊδίνι της Μικράς Ασίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Το μαρμάρινο μνήμα της είναι ένα στόλισμα στο όμορφο παλαιό κοιμητήριο της πόλης.

Στο Λενίδι το σχέδιο της Πολυξένης κόπιαραν οι υφάντρες και του έδωσαν άλλα χρώματα κι άλλη σύνθεση, έπλεξαν τα χεράκια το ένα μέσα στο άλλο, τα έκαναν σαν φτερούγες πάνω σε ένα μικρό τετράγωνο σώμα. Αυτά τα πουλιά πετάνε τώρα μέσα στο σαλόνι μου πάνω στο τεράστιο κιλίμι. Μαζί τους οι σκέψεις και τα όνειρά μου.

Οι τολμηροί συνδυασμοί των χρωμάτων του με ξαφνιάζουν: λαχανί με κόκκινο ματωμένο και πίσσα μαύρο, τυρκουάζ που φοράνε στα μωρά με κίτρινο του κροκού. Κατεξοχήν νομαδικό σχέδιο τα “χεράκια” –όπως προδίδει η αυστηρή γεωμετρία της ύφανσης του– μου εξάπτει την φαντασία.

Leonidio_3
©Christoph Ziegler

Μία Λενιδιώτισσα υφάντρα, η Μαριγώ Μερικάκη, πήγε με το κιλίμι της γεμάτο “χεράκια”, στις αρχές του περασμένου αιώνα στη διεθνή έκθεση των Παρισίων κι απέσπασε το πρώτο βραβείο.

Η γυναίκα αυτή έμεινε όμως αλησμόνητη και για το πείσμα της, πέραν της δεξιότητας της.Γέννησε πολλά παιδιά, αλλά όλα πέθαναν μικρά. Η Μαριγώ έκανε τότε τάμα: να σπουδάσει τον μονάκριβο γιό της γιατρό, για να μην πεθαίνουν άλλο τα παιδιά στον τόπο.

Πήγε στην Αθήνα, τρεις μέρες ταξίδι τότε, και στάθηκε μέρες έξω από το γραφείο του πρωθυπουργού. Ζητούσε ακρόαση, να του πει να σπουδάσει τον γιό της. Την έδιωχναν οι κλητήρες, αλλά αυτή δεν έφευγε, μέχρι που εδόθη η υποτροφία. Ο γιός γύρισε πίσω γιατρός κι έσωσε όχι μόνο τα παιδιά, αλλά και το ίδιο το Λεωνίδιο.

Παρά την αντίθεση πολλών δημοτών που ήθελαν “αθηναϊκές πολυκατοικίες” στο Λενίδι, ο δήμαρχος Στυλιανός Μερικάκης, ο γιός της υφάντρας Μαριγώς, κατάφερε να προστατεύσει δια νόμου την πόλη. Παραδοσιακός οικισμός είναι το Λεωνίδιο και η ανοικοδόμηση τεράτων απαγορεύεται!

Stitchathon@Openbare Bibliothek Amsterdam 2012,©Christoph Ziegler
Stitchathon@Openbare Bibliothek

Πρωτοφανές για τα ελληνικά δεδομένα, αλλά το έκανε: ο Μερικάκης αψήφισε το “πολιτικό κόστος” και έχασε τις επόμενες εκλογές.

Τι περίεργες ιστορίες κρύβονται μέσα σε ένα μοτίβο τσακώνικου κιλιμιού, περιμένοντας να τις ξεκλειδώσει κάποιος περίεργος!

Από τα βάθη της Ασίας έφτασαν τα “χεράκια” στο Λεωνίδιο, από εκεί στο Παρίσι κι εγώ τα πήγα στην Ουάσινγκτον, όπου χάρη σε μία υποτροφία του Ιδρύματος Φουλμπράιτ ερεύνησα στο “Μουσείο του Υφάσματος” για να καταλάβω τι σημαίνουν όλα αυτά τα κωδικοποιημένα σήματα που εκπέμπουν –προς όσους φυσικά μπορούν και θέλουν να δουν και να ακούσουν– τα υφαντά και τα κεντήματα της Ελλάδας.

Στο Λεωνίδιο η παράδοση είναι βίωμα, καθημερινή εμπειρία, εξέλιξη, συνέχεια.  
Δεν είναι κενή τουριστική ατραξιόν ούτε ένα απολιθωμένο μορμολύκειο για να φοβίζει και να περιθωριοποιεί όσους καινοτομούν.

Leonidio_2Loukia Richards_Leonidiom Christoph Ziegler

Slow Tourism

Το είδος του τουρισμού που κατέστρεψε την μορφή των οικισμών και τις συνήθειες των κατοίκων άλλων ελληνικών περιοχών ευτυχώς δεν ευδοκίμησε στο Λεωνίδιο.

Ο δρόμος δεν ευνοεί ταξίδια αστραπή του τύπου: πήγα, είδα, κατανάλωσα, έφυγα, ξέχασα.

Στο Λεωνίδιο ομιλούνται ακόμα τα τσακώνικα, χορεύεται ακόμα ο “μινωικός” Σαλίγκαρος, τα “Χεράκια”, “Το δέντρο της ζωής”, το “Τσούχλου” ντύνουν ακόμα τα πατώματα των σπιτιών τον χειμώνα, οι γειτόνοι κάθονται ακόμα στα πεζούλια της εξώπορτας, μιλώντας, γελώντας, κεντώντας, το φίλεμα  στον ξένο είναι ακόμα υποχρέωση του “σαβουάρ βίβρ”. Σε αυτόν τον τόπο δεν μπορεί παρά να ανθίσει μόνο ο “slow tourism”, ο “αργός τουρισμός”. Είναι το είδος τουρισμού που εκτιμούν όσοι ξέρουν να απολαμβάνουν απλές, αλλά πολύ σημαντικές χαρές: συντροφιά, ιστορίες, παράδοση, μοίρασμα, φύση, ηρεμία, χρόνο που κυλά αργά.

Leonidio_4
©Christoph Ziegler

Γι αυτόν τον λόγο το Λεωνίδιο γίνεται εσχάτως τόπος προορισμού Ελλήνων και ξένων επισκεπτών που αναζητούν όχι μόνο εναλλακτικές μορφές τουρισμού, αλλά κι εναλλακτικούς τρόπους ζωής. Το Λεωνίδιο είναι ένα υπόδειγμα, ένα βιώσιμο μοντέλο, του τι χρειάζεται ο άνθρωπος για να ζήσει ζωή “ανθρώπινη”: σπίτια ψηλοτάβανα, ευήλια, “βιοθερμικά” σε άμεση γειτνίαση με την φύση, υψηλής ποιότητας τοπική παραγωγή τροφίμων, ευπροσήγορη κοινωνικότητα και εγκάρδια φιλοξενία, απέριττη αισθητική, ανεπιτήδευτη συναναστροφή, κοινότητα ανθρώπων.

©Claude RemyLandschaft_11

Αλλαγή κατευθύνσεως

Αυτός είναι ο τίτλος του βιβλίου που έγραψε ο θείος της γιαγιάς μου Μιχαήλ Λεκός, απηυδισμένος από την φρίκη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, απορρίπτοντας τον τρόπο ζωής που έκανε μέχρι τότε, ζώντας τη δική του Οδύσσεια στο Παρίσι, την Αλεξάνδρεια, την Αθήνα. Η επιστροφή του “πολιτισμένου αστού” στην φύση και μέσω αυτής στην αρμονία, την ισορροπία, το μέτρον άριστον είναι το κεντρικό θέμα του έργου. Αυτή άλλωστε είναι η τάση που αναπτύσσεται τώρα στις μεγαλουπόλεις της Δύσης: Μικρές καλλιέργειες γης και μικροσκοπικές μελισσοκομικές μονάδες μέσα στα ίδια τα αστικά κέντρα, αναβίωση της χειροτεχνίας και ανταλλακτική οικονομία αντί της υπέρμετρης κατανάλωσης, απόρριψη των πρακτικών της μαζικής κτηνοτροφίας και γεωργίας, απεξάρτηση από τους εξαντλητικούς ρυθμούς εργασίας.

Leonidio_5
©Christoph Ziegler

Εδώ και λίγους μήνες, ενώ η χώρα εξακολουθεί να ταλανίζεται από την οικονομική κρίση, στο Λεωνίδιο εξελίσσεται ένα ελπιδοφόρο πείραμα: Ο αναρριχητικός τουρισμός –προοπτική ολοφάνερη για τους επαΐοντες, αλλά ανεκμετάλλευτη εδώ και δεκαετίες– τίθεται ως στόχος μίας στρατηγικής ήπιας και διατηρήσιμης ανάπτυξης.

Η περιοχή άλλωστε είναι ενταγμένη στο Ευρωπαϊκό δίκτυο ΝATURA 2000 κι εποπτεύεται από εθνικό οικολογικό φορέα διαχείρισης. Με κινήσεις αστραπή που εκπλήσσουν όσους γνωρίζουν τους ρυθμούς χελώνας των ελληνικών δημόσιων φορέων, ο νέος δήμαρχος Νοτίου Κυνουρίας Χαράλαμπος Λυσίκατος εμπνέει και κινητοποιεί τους πολίτες με δράσεις εθελοντισμού –όπως τον καθαρισμό και τη σήμανση των παλιών μονοπατιών– ώστε να καταστεί το Λεωνίδιο διεθνές κέντρο αναρρίχησης, πεζοπορίας και άλλων φυσιολατρικών δραστηριοτήτων.

Leonido_6
©Christoph Ziegler

Καούρ εκοκιάρεε τη Αγιελίδη! 
Καλώς να κοπιάσετε στο Λεωνίδιο!

Φωτό: Christoph Ziegler, Claude Remy (Bergsteiger), Katerina Kalamitsi, Openbare Bibliothek

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε