Ταξιδεύοντας με τον Μίκη Θεωδοράκη

Ταινίες για τα ενενηκοστά γενέθλια του Μίκη Θεωδοράκη

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Στις 31/7 μπορείτε να πάρετε στον κινηματογράφο Babylon του Βερολίνου μια πρώτη γεύση από την ταινία DANCE FIGHT LOVE DIE: Τα ενενηκοστά γενέθλια του Μίκη Θεοδωράκη τον Ιούλιο του 2015 ώθησαν τον σκηνοθέτη Αστέρη Κούτουλα –φίλο, μεταφραστή και βιογράφο του Έλληνα συνθέτη– να ανοίξει το ιδιωτικό του, μέχρι τώρα ανέγγιχτο αρχείο σχεδόν 30 ετών με κινηματογραφικό υλικό διάρκειας περισσότερων των 600 ωρών. Στην ταινία του «Ταξιδεύοντας με τον Μίκη» συνυφαίνει πολύ προσωπικές στιγμές με ιστορικό υλικό, πλάνα ντοκιμαντέρ με συναρπαστικά ανησυχητική μυθοπλασία και τη μουσική του Θεοδωράκη με την ηχώ της από νέους καλλιτέχνες της κλασικής μουσικής, της τζαζ, της electro ή της rap.

DFLD_PREVIEW_SCREENING

Η κινηματογραφική μεταφορά της ζωής και του έργου του Μίκη Θεοδωράκη φάνηκε αρχικά να είναι ένα ανέφικτο εγχείρημα. Αυτό οφείλεται στο εύρος του έργου του, στη σημασία του Θεοδωράκη για τον πολιτισμό και την πολιτική μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά κυρίως και στην επίδραση που ασκεί μέχρι σήμερα – καθώς και στο ερώτημα από πού πηγάζει η δημιουργικότητα αυτή. Ο Μίκης Θεοδωράκης δεν είναι μόνο αγκυροβόλιο για τη διχασμένη ελληνική κοινωνία, αλλά και σημείο αναφοράς σε έναν κόσμο άσκοπης επιτάχυνσης.

Ο Κούτουλας δημιούργησε με την προηγούμενη, διεθνώς αναγνωρισμένη του ταινία «Ανακυκλώνοντας την Μήδεια/Recycling Medea» μια νέα κινηματογραφική αισθητική, που ανέπτυξε με συνέπεια για το έργο «Ταξιδεύοντας με τον Μίκη» – χωρίς συμβιβασμούς, αλλά συνειρμικά και πάραυτα επικεντρωμένο στο άφατο, το μη ορατό. Αποτέλεσμα είναι ένα πληθωρικό οπτικό έπος για την αγάπη, τη μουσική, το πάθος και τον θάνατο στον 20ο και στις απαρχές του 21ου αιώνα με έναν στόχο – να κάνει αισθητή τη σαφήνεια και τη δύναμη, με την οποία ο Θεοδωράκη δημιουργεί από τις ρίζες της παράδοσης και μέσα από τη φιλοσοφία και το πολιτικό όραμα όλο και νέες μορφές έκφρασης, αποτελώντας επιπλέον και πηγή έμπνευσης για πολλούς άλλους.

 

_MG_9105byStellaKalafati
Aufnahmen vom Set, ©Stella Kalafati

Ο Αστέρης Κούτουλας ζει στη Γερμανία, όπου εργάζεται ως αρθρογράφος, παραγωγός και δημιουργός ταινιών. Από το 1987 μέχρι το 2014 συνόδεψε συχνά τον συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, αφήνοντας την βιντεοκάμερά του να καταγράφει. Μαγνητοσκοπούσε τον Θεοδωράκη στις πρόβες με ορχήστρες, σολίστ, χορωδίες, συγκροτήματα, σε συναυλίες, ηχογραφήσεις σε στούντιο, σε παραγωγές όπερας και μπαλέτου, στη σκηνή και στα παρασκήνια, στα λόμπι και στα δωμάτια ξενοδοχείων, στα λεωφορεία και σε κέντρα, ως επί το πλείστον σε περιοδείες αλλά και σε μεμονωμένες διοργανώσεις, σε εκδρομές και ιδιωτικές συναντήσεις. Αυτό το καταγραμμένο υλικό αποτελεί μια εκτενή συλλογή περίπου 600 ωρών μαγνητοσκόπησης που έγιναν στην Αθήνα, την Αγία Πετρούπολη, τη Βουδαπέστη, τη Μόσχα, τη Φρανκφούρτη, το Μόναχο, το Βερολίνο, τη Λειψία, το Σαντιάγκο της Χιλής, τη Βιέννη, στις πόλεις Κοπεγχάγη, Σάουντα, Μάλμο, Σίδνεϊ, Μελβούρνη, Λιντς, Πρετόρια, Τσεσμέ, σε πολλά ελληνικά νησιά όπως τη Χίο, την Κρήτη και τη Σύρο και σε πολλά άλλα μέρη.

Η ζωή του Θεοδωράκη προσδιορίστηκε από τα μεγάλα κοινωνικά γεγονότα του 20ου αιώνα στην Ευρώπη και στην Ελλάδα: τον φασισμό, τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Εμφύλιο, τον Ψυχρό Πόλεμο, τα δημοκρατικά κινήματα, τη χούντα, την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, την οικονομική κρίση.

Ohrring 01.0000439byAstiMusic
©Asti Music

Ως εκ τούτου οι λήψεις αυτές –τραβηγμένες σε μια περίοδο 28 ολόκληρων χρόνων– τεκμηριώνουν όχι μόνο στιγμές αυτού του εξαιρετικού μουσικού, αλλά και εντυπώσεις από ακραίες εμπειρίες ζωής. Όλες αυτές οι στιγμές αποτελούν το «σύμπαν Θεοδωράκη», έναν κόσμο από εκτυφλωτικά σημεία φωτός και σκοτεινές αβύσσους, ένα σύμπαν που γίνεται αντιληπτό μέσω των «επεισοδίων» που παρατηρεί και καταγράφει ο φακός της κάμερας. Αυτά τα ευαίσθητα σημεία χαρακτηρίζουν και αντικρούουν συγχρόνως τη ζωή του Θεοδωράκη ως συνθέτη, ποιητή, εμβριθούς και άβολου διανοητή, ως οραματιστή – που κατά κάποιον τρόπο ταξίδεψε ως Έλληνας ροκ εν ρόλερ ανά τον κόσμο δίνοντας εκατοντάδες ενθουσιώδεις συναυλίες.

Από το γεμάτο εναλλαγή ιστορικό και επίκαιρο οπτικό υλικό –που δεν ακολουθεί μια χρονολογική σειρά, αλλά παρουσιάζεται σε μια ιδιόμορφη μίξη– δημιουργείται μια ταινία-δοκίμιο που επιτρέπει στον θεατή να ζήσει συναρπαστικές, εκπληκτικές, ευτράπελες, μυστηριώδεις, αλλά και πολύ χαρακτηριστικές στιγμές από την on-the-road ζωή ενός μοναδικού και χαρισματικού καλλιτέχνη – στιγμές που επιτρέπουν μια ολοκληρωμένη και αυθεντική εικόνα της «ατζέντας» αυτού του «πνευματικού αναρχικού», του τόσο διαφορετικά σκεπτόμενου στοχαστή Θεοδωράκη.

Pistole 01.0000992byAstiMusic
©AstiMusic

Ο ένας βρήκε τον άλλον: Ένας ακούραστος συνθέτης με ταραχώδη ζωή πίσω του, και ο εξίσου ανήσυχος σύντροφός του με την κάμερα, ο Αστέρης Κούτουλας. Βρίσκονται συνεχώς σε κίνηση –στον δρόμο και στον διάδρομο, στη ροή της μουσικής, πλατιές χειρονομίες στην ομιλία και στη διεύθυνση των μουσικών, ελάχιστη διασκέδαση– όλα αυτά τα στιγμιότυπα διαμορφώνουν το έργο «Ταξιδεύοντας με τον Μίκη/On the Road with Mikis», μια ταινία που δείχνει κυρίως το τι δεν υπάρχει: στασιμότητα, παύση. Δείχνει την έντονη δυναμική και κεκτημένη ταχύτητα της προσωπικότητας του Θεοδωράκη, που είναι τόσο ενδιαφέρουσα ακριβώς λόγω της ιδιοτυπίας της – σαν να γεννήθηκε ειδικά για να ενθουσιάσει και να εμπνεύσει με τη μουσική του ένα κοινό περισσοτέρων γενεών.

Η ταινία αυτή επιτρέπει –μέσα από μια πληθώρα εικόνων και ένα μίγμα α) εν μέρει trash πλάνων και β) επαγγελματικών λήψεων– την οπτική προσέγγιση, ένα ταξίδι, έναν οπτικό άξονα πάνω στη ζωή του μουσικού Θεοδωράκη – μια ζωή που κινείται παραδειγματικά μεταξύ δύο πόλων: τον πόλο της ελληνικής και της ευρωπαϊκής μουσικής, τον πόλο της λαϊκής και της συμφωνικής παράδοσης, μεταξύ της περιφέρειας και του κέντρου, μεταξύ της Αθήνας και του Παρισιού, μεταξύ της Ελλάδας, της Ευρώπης και όλων των ηπείρων, μεταξύ οικειότητας και δημόσιας εμφάνισης, μεταξύ ασπρόμαυρου και έγχρωμου φιλμ, μεταξύ κουίντας και μεγάλης σκηνής, του δέντρου στην Κρήτη και του οδοστρώματος στη Φρανκφούρτη ή στο Σίδνεϊ ή του χώρου αναφοράς του στρατοπέδου συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν, ανάμεσα σε ένα καπέλο, ακουστικά μουσικής σε ένα στούντιο ηχογράφησης, ανάμεσα σε μαχαίρι και πιρούνι στο εστιατόριο και στην πόρτα εισόδου πρεσβείας. Μουσική και εικόνες που περνάνε μέσα από μηχανήματα για να γίνουν αντιληπτά από ανθρώπους με σάρκα και οστά. Ειδομένα και ακουσμένα, μιλημένα και τραγουδισμένα, δειγμένα και απορριμμένα και γεμάτο περιέργεια ξαναφερμένα.

IMG_8227byStellaKalafati
©Stella Kalafati

Η προσωπικότητα του Θεοδωράκη είναι τέτοια, που οδηγούσε και οδηγεί ακόμα και σήμερα στην πόλωση. Η ταινία αφηγείται με τον τρόπο της επίσης, το πώς η αδιαφορία καθίσταται –αδιάλειπτα– αδύνατη.

Η δομή της ταινίας

Η υβριδική ταινία αποτελείται από μία πληθώρα διαδοχικών «βιντεοκλίπ» με διάρκεια περίπου 1 έως 5 λεπτών. Κάθε «βιντεοκλίπ» αποτελεί ένα κεφάλαιο της ταινίας και συνοδεύεται από την ημερομηνία και τον τόπο της λήψης καθώς και τον «τίτλο κεφαλαίου» της ταινίας, δηλαδή τον προσδιορισμό ενός γενικού (ποιητικού) θέματος, στο οποίο αναφέρεται το συγκεκριμένο κλιπ. Αυτός ο «τίτλος κεφαλαίου» καθιστά δυνατή τη διεύρυνση της νοητικής σύλληψης του «χώρου εμπειρίας Θεοδωράκης», για να διηγηθεί «την ιστορία με διαφορετικό τρόπο» και για να διεγείρει στη φαντασία του θεατή, καθώς υπάρχουν ελάχιστοι διάλογοι και καθόλου σχόλια.

Η ταινία-δοκίμιο έχει τρία επίπεδα, τα οποία συνδέονται και επικοινωνούν μεταξύ τους:

_MG_9612byStellaKalafati
Aufnahmen vom Set, Asteris Kutulas (Mitte), ©Stella Kalafati

Το επίπεδο «Θεοδωράκης» προκύπτει από το μαγνητοσκοπημένο μεταξύ 1988 και 2013 υλικό του Αστέρη Κούτουλα. Συμπληρώνεται από ιστορικές λήψεις από τη ζωή του Θεοδωράκη, καθώς και από άλλο «ιστορικό» κινηματογραφικό υλικό από διάφορα αρχεία, που κάνουν κάθε βιντεοκλίπ, που παρουσιάζεται στο επίπεδο αυτό, να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο επεισόδιο – σύμφωνα με την εκάστοτε ουσιαστική ή προσδιορισμένη ιδέα. Αυτό το επίπεδο αποβλέπει κυρίως στη βίωση του αυθορμητισμού του Θεοδωράκη, την ύπαρξη on-the-road, την αμεσότητα των συνθηκών σε πρόβες, συναυλίες και συνεντεύξεις, την αμεσότητα των εν αιθρία δηλώσεων, την κωμικότητα ορισμένων καταστάσεων, τις στιγμές εργασιακής έντασης. Οι κινηματογραφικές εικόνες μεταβαίνουν επίσης υπερβατικά και κατά οπτικό-συνειρμικό τρόπο σε άλλες κινηματογραφικές εικόνες, ανάλογα με την μουσική που θα ακούγεται σε κάθε «κλιπ».

Από αυτό προκύπτει το δεύτερο επίπεδο με λήψεις από συγκροτήματα ή σολίστες που ερμηνεύουν τραγούδια του Θεοδωράκη, είτε πρόσφατα είτε ειδικά για την ταινία αυτή. Άλλα στιλ, διαφορετικές βιογραφίες, άλλες χώρες, τελείως διαφορετικές –ειδικά πολύ νεαρότερες– μουσικές προσωπικότητες (κάποιοι από αυτούς για πολύ καιρό δεν γνώριζαν καν ποιός είναι ο Θεοδωράκης) που ανακάλυψαν τη μουσική του και την ερμήνευσαν με τον προσωπικό τους τρόπο. Οι Eves στο Μπρίσμπεϊν, οι Air Cushion Finish στο Βερολίνο, ο Francesco Diaz στη Βαρκελώνη, η Anna RF στο Ισραήλ, ο Mousse T. στο Αννόβερο, ο Melentini στο Νιρβάνα, ο Jerry Ropero στο Ντουμπάι, η Alexia στο Παρίσι, η Rafika Chawishe στο Λος Άντζελες, η Cigdem Aslan στο Λονδίνο κλπ. κοκ.

Erwachen 01.0001459-Bearbeitet
©Stella Kalafati

Το τρίτο επίπεδο, ένα επίπεδο κινηματογραφικού έργου, περιγράφει την ημέρα του γάμου μιας νεαρής γυναίκας (Μαρίνα) και ενός νεαρού άντρα (Ακάρ), ποιητικές μορφές, που «αναδύονται» από την αυτοβιογραφία του συνθέτη, που κινούνται σε έναν κόσμο που δημιουργήθηκε γι’ αυτούς από αυτούς τους ίδιους και που στη λεγόμενη «πιο όμορφη μέρα της ζωής τους» θέλουν να βεβαιωθούν, ότι η αγάπη τους θα διαρκέσει μέχρις θανάτου. Η ιστορία αυτών των δύο μεταβιβάζει το μη-λεκτικό της μουσικής, την τρέλα και την απερισκεψία της ζωής, αυτό που από μόνο του είναι όμορφο, τη δυναμική της διαταραγμένης εικόνας.

Τα τρία επίπεδα (Θεοδωράκης–συγκροτήματα–φανταστικός γάμος) εναλλάσσονται συνεχώς. Τη σχέση τους τη διαμορφώνει η μουσική και ο ήχος. Έτσι δημιουργείται μια γρήγορη, «νέα», μοντέρνα και ταυτόχρονα πολύ συναισθηματική, σε πολλά σημεία δίχως άλλο επική και ποιητική ταινία.

Φωτό: Asti Music, Αστέρης Κούτουλας, Στέλλα Καλαφάτη. Μετάφραση: Α. Τσίγκας.

31.7.2015: ώρα 19.30, DANCE FIGHT LOVE DIE (Preview)

1.8.2105: ώρα 22.30, RECYCLING MEDEA (2014)

Babylon Berlin, Rosa-Luxemburg-Platz 30, 10178 Berlin

Στη συνέχεια θα προβληθούν κι άλλες ταινίες για τον Θεωδοράκη:

„Recycling Medea“ (2014, σκηνοθεσία: Asteris Kutulas)

„Mίκης Θεωδοράκης, συνθέτης“ (2010, σκηνοθεσία: Asteris Kutulas και Klaus Salge)

„Ο Ήλιος & ο Χρόνος“ (1999, σκηνοθεσία: Klaus Salge και Asteris Kutulas)

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε