Exotica, Erotica, Etc.

Κριτική κινηματογράφου του Τέο Βότσου

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

«Exotica, Erotica, Etc.» ονομάζεται η θαυμάσια ταινία της νεαρής και πολλά υποσχόμενης εικαστικού Ευαγγελίας Κρανιώτη, που έκανε μεγάλη εντύπωση στο φετινό Φεστιβάλ Βερολίνου. Η Κρανιώτη ταξίδεψε για χρόνια στους ωκεανούς με εμπορευματοκιβωτιοφόρα πλοία, τα «κοντέινερ σιπ». Ως μοναδική γυναίκα σε έναν καθαρά ανδρικό κόσμο κατέγραψε ένα υπέροχο δοκίμιο για τους άντρες, τον αγοραίο έρωτα και την ποίηση των θαλασσών. Ο Τέο Βότσος συναντήθηκε για το diablog.eu με την κινηματογραφίστρια και έμαθε λεπτομέρειες σχετικά με τη δημιουργία και το ιστορικό τού έργου.

© EKRANIOTI_Séquence 7
© EKRANIOTI

Ναι μεν έπρεπε να ψάξει κανείς πολύ για να βρει κάποια ελληνική συμμετοχή στο επίσημο πρόγραμμα του φετινού, 65ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, που έληξε στις 15 Φεβρουαρίου μ’ ένα νέο ρεκόρ προσέλευσης κοινού και άξιους βραβευμένους. Η μοναδική ταινία που φέρει ελληνική υπογραφή, το ποιητικό κινηματογραφικό δοκίμιο Exotica, Erotica, Etc. της Ευαγγελίας Κρανιώτη, μιας πολυτάλαντης καλλιτέχνιδας που ζει εδώ και 14 χρόνια στη Γαλλία, δικαιώνει βέβαια κάθε προσδοκία.

Με την πρώτη της αυτή κινηματογραφική εμφάνιση η Κρανιώτη συμμετείχε στο πρόγραμμα του Φόρουμ του Διεθνούς Νέου Κινηματογράφου, σε εκείνο δηλαδή το τμήμα της Μπερλινάλε, το οποίο ανέκαθεν εστιάζει σε αβανγκαρντίστικα και πειραματικά σχήματα κινηματογραφίας στην παραμεθόριο μεταξύ τέχνης και σινεμά.

© EKRANIOTI_Séquence 6
© EKRANIOTI

Το Exotica, Erotica, Etc. εκπληρώνει τις αισθητικές και κινηματογραφικές απαιτήσεις του Φόρουμ και με το παραπάνω. Με τις σαγηνευτικά όμορφες εικόνες της –εξ ιδίας χειρός, μια και ήταν η ίδια πίσω από την κάμερα– και χρησιμοποιώντας συνεπώς ένα συνειρμικό τρόπο αφήγησης η Κρανιώτη κάνει το θεατή να βιώσει τη θάλασσα ως χώρο του νόστου, που αν και υπαρκτός, εξίσταται συνάμα της πραγματικότητας. Οι επιβλητικές λήψεις των συναρπαστικών θαλασσινών τοπίων και των μεγάλων εμπορικών πλοίων, που με τα διεθνή τους πληρώματα διασχίζουν τους ωκεανούς της υφηλίου, καθώς και οι εντυπωσιακές ματιές στον άσεμνο κόσμο μέσα στα σκοτεινά καταγώγια των λιμανιών κυρίως της Λατινικής Αμερικής, συνδυάζονται με τον εσωτερικό μονόλογο (με φωνή off) ενός Έλληνα καπετάνιου, τις υπερχειλίζουσες ρομαντικές αναμνήσεις από τη ζωή και τους έρωτες της Σάντυ, παλιάς πόρνης του λιμανιού, καθώς και μια τέλεια μουσική φόντου, για να δημιουργήσουν όλα ένα μοναδικό συνολικό έργο τέχνης με θέμα τη λαχτάρα του ταξιδιού και την ελευθερία, τον έρωτα, τη λαχτάρα και την επιθυμία.

© EKRANIOTI_Séquence 83
© EKRANIOTI

Αναμφίβολα, ο θεατής μεταφέρεται συνειρμικά στον κόσμο των αισθησιακών στίχων των μεγάλου θαλασσινού ποιητή Νίκου Καββαδία (1919-1975). Η ποίηση του Καββαδία, όπως και άλλα λογοτεχνικά πρότυπα, που ανατρέχουν μέχρι και την ομηρική Οδύσσεια, ήταν άλλωστε και οι πηγές που ενέπνευσαν την Κρανιώτη να ξεκινήσει το φιλόδοξο εγχείρημά της, δημιούργημα εννιά χρόνων. Όμως, για αρκετό καιρό δεν ήταν σίγουρο ποια μορφή θα προσέδιδε η 35χρονη πια νομικός, πιανίστρια, καλλιτέχνις που εργάζεται με εγκαταστάσεις και βίντεο, και προ πάντων φωτογράφος, στην καλλιτεχνική αυτή αναμέτρηση με μια τόσο απαιτητική θεματική.

Στην αρχή ταξίδευε απλά με τη φωτογραφική της κάμερα σε διάφορα λιμάνια της Μεσογείου για να μιλήσει με γυναίκες ναυτικών για μια ζωή που σφραγίζεται από τη μοναξιά. Στη διάρκεια αυτών των συνομιλιών έγινε λόγος και για εκείνες «τις άλλες γυναίκες», πόρνες συνήθως, που περιμένουν τους ναυτικούς σε μακρινά, εξωτικά λιμάνια, για να ζήσουν μαζί τους την ψευδαίσθηση της ευτυχίας του έρωτα. Με τη βοήθεια μιας υποτροφίας από το γαλλικό κράτος η Κρανιώτη ταξίδεψε το 2009 στη Βραζιλία, ώστε να γνωρίσει από κοντά αυτές τις «άλλες γυναίκες», για να ερευνήσει τι είναι στην ουσία αυτό που στοιχειοθετεί αυτές τις ιδιόρρυθμες «ερωτικές ιστορίες» μεταξύ των μεσογειακών ή Ελλήνων ναυτικών και των λατινοαμερικανών ιεροδούλων. «Με υποδέχτηκαν με ανοικτές αγκάλες», εξομολογείται η Κρανιώτη σε μια συνέντευξη στο πλαίσιο της Μπερλινάλε, «γιατί ήθελαν αν δουν πώς είναι η Ελληνίδα γυναίκα. Τους Έλληνες άντρες τους γνώριζαν αρκετά έτσι και αλλιώς».

© EKRANIOTI_Séquence 2
© EKRANIOTI

Η ιστορία όμως δεν τελειώνει εδώ: Επιστρέφοντας από τη Βραζιλία η Κρανιώτη παίρνει μάλιστα την απόφαση να μπαρκάρει η ίδια. Δώδεκα φορές ανέβηκε σε μεγάλα εμπορικά πλοία και τάνκερ [επί το πλείστον Ελλήνων εφοπλιστών, σημ. του συγγρ.], ταξιδεύοντας στα πέλαγα μοναδική γυναίκα σε ένα κόσμο αμιγώς ανδροκρατούμενο, από την Αρκτική μέχρι τα Στενά του Μαγγελάνου, σε 16 μήνες συνολικά 20 χώρες. Σε κάποιο σημείο η φωτογραφική κάμερα αντικαταστάθηκε από κινηματογραφική, η οποία θα έμπαινε τώρα σε διαρκή χρήση. Τελικά το κινηματογραφικό υλικό που συγκεντρώθηκε υπερέβαινε τις 450 ώρες. Χάρη στην πολύμηνη και κοπιώδη εργασία τού υπεύθυνου για το μοντάζ Γιώργου Λαμπρινού, Έλληνα που ζει επίσης στη Γαλλία, απέμειναν τελικά 73 –και πολύ σύντομα– λεπτά.

© EKRANIOTI_Séquence 1
© EKRANIOTI

Μεταξύ αυτών η αλησμόνητη σκηνή με την 70χρονη Σάντυ, την παλιά πόρνη από το Βαλπαραΐσο, λιμάνι της Χιλής στον Ειρηνικό, που κάτω από τον ήχο του παγκόσμια γνωστού τραγουδιού «Τα παιδιά του Πειραιά» από την κλασσική ταινία του Ζυλ Ντασσέν «Ποτέ την Κυριακή», σαν ενσάρκωση της πόρνης του λιμανιού Ίλια, ή ακόμη σαν άλλη Μαντάμ Ορτάνς από τον «Αλέξη Ζορμπά» του Κακογιάννη, ψαχουλεύει με ένα είδος έκστασης μπροστά στο φακό το γυμνό της σώμα, αναζητώντας τα ίχνη των παλιών ένθερμων και δασύτριχων Ελλήνων εραστών της.
_____________________________________________________________________

Το αξιόλογο και αξιοθέατο κινηματογραφικό ντεμπούτο της Ευαγγελίας Κρανιώτη αποτέλεσε την αφορμή να συναντήσουμε την σκηνοθέτιδα στο πλαίσιο της Μπερλινάλε και να συζητήσουμε μαζί της. Ακολουθεί περίληψη των σημαντικότερων δηλώσεών της:

[…] Είμαι εικαστικός, με ενδιαφέρει ο,τιδήποτε έχει σχέση με την εικόνα. Τα media που χρησιμοποιω είναι πληθώρα, τυχαίνει ομως να αγαπώ πολύ τη φωτογραφία και να έχω βραβευτεί για τη φωτογραφικη μου δουλειά. Αλλἀ δεν ειναι λιγες οι φορές που με κουράζει ως μεσο. Αυτό που την χαρακτηρίζει, το να αποτυπώνει στιγμιότυπα, είναι κάτι που με κόβει από μια ροή που βρήκα στον κινηματογράφο και στην εικόνα σε κίνηση […]

© EKRANIOTI_Séquence 61
© EKRANIOTI

[…] Ζώντας μακριά από την Ελλάδα είχα κρατήσει μεσα μου την εικόνα της θάλασσας. Ήταν κάτι με το οποίο μπορούσα να ταυτιστώ. […] Σε προσωπικό επίπεδο είχα επηρεαστεί από τα διαβάσματά μου, ένα από αυτά είναι ο Καββαδίας, ένα άλλο ο Μπωντλέρ… Κι αποφάσισα να δω αν μπορούν να αναμετρηθούν με την πραγματικότητα, δηλαδη, αν κάπου όλα αυτά που διάβασα συμβαίνουν. Επίσης είχα δημιουργήσει την πεποίθηση ότι για να αξίζει η ζωή πρέπει κανείς να ζήσει έτσι, μ’ αυτό τον τρόπο : συνεχώς σε κίνηση, ταξιδεύοντας, επιστρέφοντας για να ξαναφύγει… Για μένα, αυτή η συνεχής κίνηση ήταν ίσως το μόνο που είχε νόημα. Και ηθελα να το ζήσω, εχοντας ομως κάποια ουσιαστικη αφορμή, όχι απλά έτσι για να το κάνω. Αυτό το πρότζεκτ έγινε η αφορμή […].

[…] Αρχικά ήθελα να κάνω ένα βιβλίο, ένα βιβλίο για τη Μεσόγειο και τους ανθρώπους της θάλασσας. Αρχισα λοιπον να τους συναντάω, να τους φωτογραφίζω και να καταγραφω τις ιστορίες τους. Ομως σιγά-σιγά κατάλαβα πως δεν με ενδιεφερε απαραίτητα η Μεσόγειος ως γεωγραφικος χώρος, αλλά οι ιστορίες των ανθρώπων που, ορμώμενοι από τη Μεσόγειο, βιωνουν την απόσταση. Η απουσια ήταν το ζητούμενο, καθως και το πώς χειρίζεται κανεις τη σχέση με την πατρίδα που αφηνει. Πώς αλλάζει η σχέση του με τη γλώσσα, με τους ανθρώπους, με τον τόπο. Αυτό ήθελα να εξερευνήσω, κι αυτό το συνειδητοποιησα όταν άρχισα να μιλάω με τις γυναίκες των ναυτικών […].

© EKRANIOTI_Séquence 82
© EKRANIOTI

[…] Ταξίδεψα στην Ελλάδα, στη Νότιο Γαλλία, στην Κάτω Ιταλία. Εκεί αποφάσισα πως θέλω να γνωρίσω και τις «αλλες» γυναίκες, να δω τι λένε κι εκείνες… Και τότε βρέθηκα στη Βραζιλία. Για να κάνω έρευνα πάνω στις ιστορίες αγάπης των ναυτικών της Μεσογείου με τις γυναίκες της Λατινικής Αμερικής. Επειτα το πρότζεκτ προχώρησε σ’ ένα τελείως διαφορετικό επίπεδο, όπου άρχισα να κινηματογραφώ συνειδητά […].

[…] Επρόκειτο για μια συγκεκριμένη κατηγορία πελατών. Λόγω των συνθηκών υπήρχε μια τρυφερότητα, υπήρχε μια επιθυμία, μια ανάγκη, για την οποία κανένας δεν ντρεπόταν να μιλήσει […].

[…] Δε μ’ ενδιέφερε να κάνω ένα πρότζεκτ πάνω στη μιζέρια των ανθρώπων. Αυτό που μ’ ενδιέφερε ήταν το ενδεχόμενο μέσα σ’ όλη αυτή την κατάσταση, μέσα σ᾽αυτο το περιθώριο, να υπάρχει κάποια μορφή ευτυχίας. Αν υπήρχε, τέλος πάντων, ήθελα να τη βρω, να τη χαρτογραφήσω. Γι’ αυτό και συνέχιζα να ψάχνω μαρτυρίες ανθρώπων που διακρίνονταν από μια πιο φιλοσοφική στάση απέναντι σ’ όλα αυτά… Δεν ήθελα να κάνω ένα αντικειμενικό ρεπορτάζ, σε καμία περίπτωση. Ηθελα να καταγραψω τις φαντασιώσεις ορισμένων από τους ανθρώπους που συνάντησα […].

© EKRANIOTI_Séquence 81
© EKRANIOTI

Σύντομα η ταινία Exotica, Erotica, Etc. θα προβληθεί στην Ελλάδα στα πλαίσια του 17ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (13.-22.03.2015).

Exotica, Erotica, Etc. Γαλλία 2015, 73 λεπτά
Παραγωγή: Aurora Films, Παρίσι
Σκηνοθεσία, σενάριο, κάμερα: Ευαγγελία Κρανιώτη
Μοντάζ: Γιώργος Λαμπρινός

Πρόσθετες πληροφορίες για την Μπερλινάλε: www.berlinale.de

Φωτό/Filmstills: Evangelia Kranioti

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε