XΑΝΣ – Μέσα στο ένα το πολύ

Συνέντευξη με την Ελισάβετ Χάσσε, σκηνοθέτρια

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Το θεατρικό έργο ΧΑΝΣ βασίζεται στην ιστορία του δρ. Χανς Λέμπερ στη Μήλο: πρεμιέρα στην Αθήνα στις 10 Νοεμβρίου 2017 στο κέντρο συνάντησης BIOS στο Γκάζι, επόμενη παράσταση στις 11 Νοεμβρίου. Το diablog.eu μίλησε με την Ελισάβετ Χάσσε, εμπνεύστρια και σκηνοθέτρια του έργου, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνογερμανικό Ταμείο Μέλλοντος. Το έργο μεταφράστηκε στα ελληνικά από την Έλενα Παλλαντζά, συντακτικό μέλος του diablog.eu. Διαβάστε και το άρθρο μας για την έκδοση της αλληλογραφίας του γιατρού.

Πώς μάθατε για την ιστορία του Χανς Λέμπερ;

Το θεατρικό έργο θεωρείται συνέχεια της καλλιτεχνικής σειράς «Η δική σου ιστορία», η οποία αφορά βιωματικές ιστορίες και διηγήσεις από τον Β’ ΠΠ και τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Κατά την αναζήτηση που έκανα στο Διαδίκτυο, βρήκα την ιστοσελίδα diablog.eu, όπου διάβασα για μια παρουσίαση του βιβλίου «Ο γιατρός Χανς Λέμπερ – Γράμματα από την Μήλο, 1943-1944» τον περασμένο Οκτώβριο. Αμέσως κατάλαβα ότι η ιστορία αυτή θα μπορούσε να μεταφερθεί στο θεατρικό σανίδι. Το diablog.eu με βοήθησε να έρθω σε επαφή με τον γιο του Χανς Λέμπερ σχετικά με τα δικαιώματα του βιβλίου.

Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο της ιστορίας;

Ο Δρ Λέμπερ υπηρέτησε ως στρατιωτικός γιατρός για ενάμισι έτος, μεταξύ 1943 και 1944, στη Μήλο. Κάθε Κυριακή έστελνε μια επιστολή στη σύζυγό του στη Γερμανία. Συνολικά σώζονται 57 επιστολές, στις οποίες διακρίνουμε έντονα στοιχεία ημερολογιακής καταγραφής. Ο γιατρός περιγράφει την καθημερινότητά του, αποφεύγοντας συνειδητά κάθε αναφορά στις στρατιωτικές εξελίξεις. Σχεδόν ξεχνάει, δηλαδή, ο σημερινός αναγνώστης ότι ο Δρ Χανς Λέμπερ υπήρξε γιατρός του γερμανικού στρατού σε κατεχόμενη χώρα.

Εξοπλισμένος με θέληση και πραγματισμό, ο γιατρός οργανώνει σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα ένα ολόκληρο νοσοκομείο στο νησί, χειρουργεί επιτυχώς περισσότερους από 200 Έλληνες και μάχεται, εξίσου επιτυχώς, ενάντια στην ελονοσία. Η σύζυγός του, Χέλγκα, συνδράμει από τη Γερμανία, οργανώνοντας τα φάρμακα και τα χειρουργικά εργαλεία που χρειάζεται, και του τα στέλνει στη Μήλο. Οι Μηλιώτες αναφέρονται στον Δρ Λέμπερ ως «ο καλός γιατρός» μέχρι και τις μέρες μας και τον μνημονεύουν πάντοτε θετικά.

Hans Loeber θεατρικό Αθήνα ΧΑΝΣ
Οι δημιουργοί του θεατρικού έργου ΧΑΝΣ

Πώς προέκυψε, λοιπόν, το θεατρικό έργο και ποιοι είναι οι συνεργάτες σας;

Δυστυχώς, τα τεκμήρια που έχουμε στη διάθεσή μας και στα οποία θα έπρεπε να βασίζεται το έργο δεν είναι επαρκή. Ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν πλέον οι απαντήσεις της συζύγου. Ο συγγραφέας Jürgen Himmelsbach, ο οποίος υπογράφει το έργο, κατέφυγε σε μια ερμηνεία που έχει αναπόφευκτα άμεση εξάρτηση από το παρόν. Με άλλα λόγια, παρουσιάζεται η εικόνα ενός ανθρώπου, όπως τον φανταζόμαστε εμείς σήμερα, ένα χρονικό σημείο που αποτέλεσε δηλαδή το δημιουργικό μας «φίλτρο».

Με τον Jürgen Himmelsbach συνεργαζόμαστε για τρίτη φορά. Έχουμε ξαναδουλέψει μαζί στο χοροθεατρικό πρότζεκτ «Ikaria» στο σωφρονιστικό κατάστημα Κολωνίας-Όσεντορφ, αλλά και στο χοροθέατρο «Agonia» στη Ρηνανία. Η ελληνογερμανική μας ομάδα αποτελείται από 3 ηθοποιούς (τον Martin Bretschneider που υποδύεται τον Δρ Λέμπερ, τον Γιάννη Νικολάου και την Ευτυχία Λιβανίου) και 7 χορευτές. Η Αιμιλία Μπουρίτη έκανε τη χορογραφία και μαζί με τη Γαλλίδα σχεδιάστρια κοστουμιών Dominique Delcausse συμπληρώνουν τη διεθνή καλλιτεχνική μας ομάδα.

Ταξιδέψατε και η ίδια στη Μήλο και συνδιαλεχθήκατε με μάρτυρες της εποχής για χάρη του πρότζεκτ: Πώς σας αντιμετώπισαν οι Μηλιώτες και ποιες μνήμες έχουν από τον Λέμπερ;

Τον Ιούνιο που μας πέρασε συναντήσαμε έξι μάρτυρες της εποχής στη Μήλο. Ένας εξ αυτών, ο Γρηγόρης Μπελιβανάκης, ασχολείται εδώ και πάνω από τριάντα χρόνια με την ιστορική μελέτη της γερμανικής κατοχής στη Μήλο. Έχει εκδώσει μάλιστα ένα εκτενέστατο βιβλίο υπό τον τίτλο «Οι Γερμανοί στη Μήλο, 1941-1945». Στη δική του μαρτυρία αλλά και σε αυτές άλλων Μηλιωτών καταγράφεται το κλίμα της εποχής. Για τον σκοπό της παράστασης ήταν αναγκαίο να αναζητήσουμε τον φάκελο του Λέμπερ στα στρατιωτικά αρχεία. Επίσης, η επαφή με τους ανθρώπους στον τόπο που εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα ήταν εξίσου απαραίτητη, προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τα γεγονότα.

Προς έκπληξή μας, οι μάρτυρες της εποχής ήταν σε θέση να διηγηθούν πολλά περιστατικά. Και η αίσθησή μας είναι ότι το έκαναν με μεγάλη τους χαρά. Ο Δρ Λέμπερ τους ξύπνησε παλιές μνήμες και ένα αίσθημα ευγνωμοσύνης που δεν χάθηκε ποτέ. Οι εμπειρίες των Μηλιωτών με τον γιατρό ανήκουν, θα λέγαμε, στα παράδοξα του πολέμου που έχουν έντονη επίδραση ακόμα και σήμερα.

Πώς έγινε αυτή η αναδημιουργία του ανθρώπου «Λέμπερ»; Υπάρχει σαφής συσχέτιση του γιατρού με το έργο;

Τρεις πρωταγωνιστές, μια γυναίκα και δύο άντρες, αναπαριστούν εν μέρει πραγματικά και εν μέρει μυθοπλαστικά την ιστορία του Δρ Λέμπερ στο πλαίσιο τεσσάρων σκηνών. Εννιά χορευτές πλαισιώνουν δραματουργικά αυτές τις σκηνές. Λειτουργούν ως μεταφορά του υποσυνειδήτου, της προσωπικής εξέλιξης και του ρυθμού της. Μετά από κάθε σκηνή ακολουθεί μια συζήτηση τριών μερών, η οποία μιμείται, θα λέγαμε, την εσωτερική φωνή του γιατρού. Κατά τη διάρκεια αυτής της τριμερούς εσωτερικής συζήτησης γίνεται σαφής αυτή η εσωτερική πάλη. Ένας πρόλογος και ένας επίλογος συμπληρώνουν το έργο, διευρύνοντας και επεκτείνοντας το θέμα πέρα από τα όρια μιας βιογραφίας.

Hans Löber θεατρικό Αθήνα ΗΑΝΣ
Οι ηθοποιοί του θεατρικού έργου ΧΑΝΣ

Το θεατρικό έργο βοηθάει τον θεατή να κατανοήσει καλύτερα τον άνθρωπο Δρ Λέμπερ; Προσφέρει ίσως και κάποιες νέες πληροφορίες για τον γιατρό στον γιο του;

Την πρώτη φορά που συναντήθηκα με τον γιο του Δρ Λέμπερ, χάρηκε μεν με την ιδέα ενός θεατρικού έργου για τον πατέρα του, παρατήρησε ωστόσο ότι ο πατέρας του δεν υπήρξε αγωνιστής στην αντίσταση και ότι δεν αντιτάχθηκε ποτέ στις εντολές των προϊσταμένων του.

Τώρα, αν το έργο προσφέρει στον υιό Λέμπερ καινούργιες πληροφορίες για τον πατέρα του, είναι σίγουρα δύσκολο να απαντηθεί. Δεν είναι άλλωστε αυτός ο στόχος του. Το κεντρικό θέμα, το οποίο μας απασχόλησε επανειλημμένα, είναι πώς ένας άνθρωπος σαν τον Λέμπερ, ένας γιατρός, ένας βαθιά θρησκευόμενος προτεστάντης και οικογενειάρχης που θα μπορούσε να έχει μείνει στη μνήμη μας ως πρωτοπόρος άνθρωπος με αρχές, κατέληξε να υποτάξει την προσωπικότητά του και τα ιδανικά του σε ένα φασιστικό καθεστώς και να ταυτιστεί μαζί του. Κατά τις πρόβες, υπήρξε μεγάλη πρόκληση το ζήτημα των πολυσύνθετων κινήτρων ενός ανθρώπου που αμφιταλαντεύεται μεταξύ καριέρας και Ιπποκρατικού όρκου, μεταξύ της παλιάς πατρίδας και ενός νέου τρόπου ζωής. Όλα αυτά τα ερωτήματα που προκύπτουν θίγονται και στο έργο.

Ως σκηνοθέτρια απέφυγα να τον παρουσιάσω ως έναν μυστηριώδη ή εξιδανικευμένο ήρωα. Το παράδειγμα του Δρ Λέμπερ φαίνεται να είναι τόσο σημαντικό, γιατί ακριβώς καταφέρνει και ξεφεύγει από την κοινή συμπεριφορά των φασιστών. Έτσι, προκύπτουν διαφοροποιήσεις από τον κανόνα και βλέπουμε ένα θέμα που νομίζαμε ότι δεν έχει τίποτα καινούργιο να προσφέρει υπό ένα διαφορετικό πρίσμα. Αν το σκεφτούμε κατ’ αυτόν τον τρόπο λοιπόν, η παράσταση μπορεί να νοηθεί για τον υιό Λέμπερ ως μια αναγνώριση του πατέρα του και της προσφοράς του στους Μηλιώτες. Ενός πατέρα που δεν πρόλαβε να γνωρίσει, αφού ο Δρ Λέμπερ πέθανε πριν από τη γέννησή του.

Ο υιός Λέμπερ υποστηρίζει το πρότζεκτ και μάλιστα θα είναι στη διάθεση του κοινού για ερωτήσεις μετά την παράσταση. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω το Υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας για την οικονομική ενίσχυση μέσω του Ελληνογερμανικού Ταμείου Μέλλοντος.

Συνέντευξη: Michaela Prinzinger/Ελισάβετ Χάσσε. Μετάφραση: Μαριάννα Τσάτσου. Φωτό: Αρχείο του Hanns-Georg Löber, Ελισάβετ Χάσσε. Διαβάστε συπληωματικά και το άρθρο του Φλόριαν Σμίτς στο diablog.eu για το πρότζεκτ «Η δική σου ιστορία».

Κείμενο και σκηνική μουσική: Jürgen Himmelsbach
Σκηνοθεσία: Ελισάβετ Χάσσε
Χορογραφία: Αιμιλία Mπουρίτη
Μετάφραση: Έλενα Παλλαντζά
Κοστούμια: Dominique Delcausse
Παίζουν οι ηθοποιοί: Martin Bretschneider, Ιωάννης Νικολάου, Ευτυχία Λιβανίου

Πρεμιέρα: 10.11.2017 και συζήτηση με το κοινό, στις 8 μμ.
Παράσταση 11.11.2017 στις 8 μμ.

Κέντρο συνάντησης/Θέατρο ΒΙΟS, Πειραιώς 84, Γκάζι, Τηλ.: 2103425335

Είσοδος ελεύθερη!

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε