Το θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών

Μια ταινία του Σύλλα Τζουμέρκα

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Πρεμιέρα στους γερμανικούς κινηματογράφους της ταινίας «Το θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών» του σκηνοθέτη Σύλλα Τζουμέρκα. Θα παρουσιαστεί από τις 12 Σεπτεμβρίου 2019 σε επιλεγμένους γερμανικούς κινηματογράφους μ.τ.α. στο Βερολίνο, το Αμβούργο, την Κολωνία και το Μόναχο. Διαβάστε μια συνέντευξη με τον σκηνοθέτη στο diablog.eu. Όλους τους κινηματογράφους που προβάλλουν την ταινία θα τους βρείτε εδώ.

Στο Μεσολόγγι δύο γυναίκες ονειρεύονται να ξεφύγουν από τα ερημιά της επαρχίας. Η μια είναι διοικητής της αστυνομίας, η άλλη εργάτρια στην παραγωγή χελιών.
Η Ελισάβετ (Αγγελική Παπούλια) ήταν κάποτε μια φιλόδοξη αστυνομικός που μετατέθηκε πριν από δέκα χρόνια δυσμενώς από την Αθήνα στο Μεσολόγγι. Η Ρίτα (Γιούλα Μπούνταλη) είναι η ήσυχη, μυστηριώδης αδελφή του Μανώλη, ενός τραγουδιστή ποπ, που περιστασιακά εμφανίζεται και στην τοπική ντίσκο. Ο ξαφνικός του θάνατος θα φέρει τα πάνω-κάτω στη μικρή πόλη και θα πυροδοτήσει έναν άγριο κύκλο βίας. Οι ζωές των δύο γυναικών που μέχρι χθες αγνοούσαν η μία την ύπαρξη της άλλης, αρχίζουν να συγκλίνουν. Από τη συνάντησή τους μπορεί να κρέμεται η σωτηρία τους. Κατά τη διάρκεια της έρευνας, έρχονται στο φως ολοένα και περισσότερα μυστικά από το τέλμα της πόλης και οι γυναίκες ίσως να έχουν τελικά την ευκαιρία να ξεφύγουν από τη μίζερη ζωή τους.

Filmplakat

Συνέντευξη με τον σκηνοθέτη Σύλλα Τζουμέρκα
από την Marta Bałaga

Γιατί βρίσκονται στο επίκεντρο της ταινίας σου δύο γυναίκες, η Ελισάβετ και η Ρίτα;

ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΤΩΝ ΣΑΡΓΑΣΣΩΝ δείχνει το τι γίνεται, όταν βουτηγμένος σε μια συγκεχυμένη πραγματικότητα, παρά τις ικανότητές σου σε χειραγωγούν – και για το τι πρέπει να κάνεις για να ξεφύγεις από την κατάσταση αυτή. Για το πόσο βαθειά πρέπει να βουτηχτείς στα δικά σου τα όνειρα, να βασιστείς στη δική σου επιθετικότητα και στο δικό σου κορμί. Αυτό ισχύει τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άντρες. Στην ταινία έχουμε δύο αποσταθεροποιημένες γυναίκες, την αστυνομικό Ελισάβετ που μεγαλώνει το παιδί της μόνη της, και τη Ρίτα, μια φτωχή, μοναχική γυναίκα που εργάζεται στην εκτροφή χελιών. Στο πρώτο μέρος της ταινίας βλέπουμε το πώς τις έχουν καταστρέψει η προηγούμενη ζωή τους, η διστακτικότητά τους να παίρνουν αποφάσεις, οι ήττες τους και η βαθιά μέσα τους ριζωμένη πατριαρχία. Στο δεύτερο μέρος τις φέρνουν σε επαφή τα όνειρά τους και τα βίαια γεγονότα. Δεν είναι φίλες, δεν μοιάζουν, αλλά υπάρχει κάτι στην καρδιά τους που κάνει δυνατή μια σύγκλιση.

Γύρισες ένα μέρος της ταινίας στην Αθήνα, αλλά το μεγαλύτερο τμήμα της στις δυτικές ακτές της Ελλάδας. Αλλά αντί να δείξεις την ομορφιά τους, εστιάζεσαι στους ανθρώπους που δεν μπορούν να ξεκολλήσουν από εκεί.

Στην ταινία μου το τοπίο αντανακλά την ψυχή των ανθρώπων, έναν συνδυασμό ομορφιάς και ασχήμιας. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι ούτε καλοί ούτε κακοί, αλλά γεμάτοι αντιφάσεις. Το ίδιο ισχύει και για το τοπίο και για τον τρόπο που το απαθανάτισα. Μεγάλωσα σε ένα πολύ μικρό νησί, μέσα στην πλούσια ομορφιά αλλά και τη σκληρότητα της φύσης. Αυτές οι αντιφάσεις αποτελούν κομμάτι του εαυτού μου. Και ξέρω πώς είναι οι άνθρωποι σε τέτοια μέρη: μερικές φορές αποτελούν μέρος του τοπίου, άλλες φορές μοιάζουν με σκουπίδια. Αυτές οι δύο πραγματικότητες εμφανίζονται επαναλαμβανόμενα στο φιλμ μου. Οι δύο προηγούμενες ταινίες μου ήταν μάλλον αστικές, διαδραματίζονταν κυρίως στην πόλη. Ήταν σημαντικό για μένα ως σκηνοθέτη να κάνω κάτι εντελώς διαφορετικό αυτή τη φορά. Ίσως να έχει να κάνει με την παιδική μου ηλικία και να χρειάζομαι μια αλλαγή: τέλμα, βρωμιά και λάσπη (γελάει). Στην ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ έδειξα την Ελλάδα σαν κόλαση, η ΕΚΡΗΞΗ ήταν το καθαρτήριο και στην τωρινή ταινία οι χαρακτήρες βρίσκονται σε αντιπαράθεση με τον παράδεισο. Ήδη και μόνο για τον λόγο αυτό έπρεπε να φέρω τη φύση στο προσκήνιο. Οι χαρακτήρες κινούνται μερικές φορές μέσα σε αντικειμενικά παραδείσια τοπία, που είτε τα «υπομένουν», είτε τα εκλαμβάνουν ως χαμένο παράδεισο ή προσπαθούν να σταθούν στο ύψος τους.

H Αγγελική Παπούλια στο έργο του Σύλλα Τζουμέρκα «Το θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών»

Όταν εμφανίζεται η Ελισάβετ, τα βάζει πολύ με τον εαυτό της αντί να προσαρμοστεί. Από πού πηγάζει αυτό το αυτοκαταστροφικό μίσος;

Όταν πρέπει να χωνέψεις μια ήττα, δεν αισθάνεσαι καλά. Αυτό ισχύει και για την Ελισάβετ που έχει κατ΄ ουσία έναν εκρηκτικό χαρακτήρα. Η ταινία δείχνει την τραγική μορφή μιας γυναίκας και πρέπει να υπομείνει για χρόνια τις συνέπειες μιας ήττας, μέχρις ότου βρει τρόπο να ξανακερδίσει την χαμένη αυτοεκτίμησή της. Αυτές οι δύο γυναίκες, η Ελισάβετ και η Ρίτα, έχουν περάσει πολλά πριν φτάσουν στο σημείο να μην μπορούν πια να αγνοήσουν την ανάγκη τους για αυτοδιάθεση.

Η ταινία ξεκινάει σαν θρίλερ, αλλά στη συνέχεια παίρνει άλλη τροπή.

Ναι, ήθελα η εισαγωγή να είναι σαν άλλο ένα αστικό, χαρακτηριστικό αστυνομικό θρίλερ – σε πλήρη αντίθεση με όσα περιμένουν μετά την Ελισάβετ και τον θεατή. Ήθελα να ξεκινήσω έτσι, για να δείξω από πού έρχεται η Ελισάβετ, πώς ήταν πριν, προτού την «εξορίσουν» στα έλη του Μεσολογγίου. Έτσι ήμουν σε θέση να δείξω τα κύρια χαρακτηριστικά της στην ελληνική πραγματικότητα – την ικανότητά της να μην ταξινομεί τα πάντα ως σωστό ή λάθος, τον επαγγελματισμό της στη σχέση της με τους άλλους και την περιφρόνησή της για τους εκπροσώπους του πατριαρχισμού. Στο τέλος έχει την αμέριστη συμπάθειά μου, που αφήνει πίσω της αυτή την σκατένια πόλη, όπου οι αναμνήσεις της για την αλλοτινή ενεργό ζωή της ξεθώριαζαν μέρα με τη μέρα. Κάποια στιγμή θα προσπαθήσει να ανακτήσει τον έλεγχο.

H Γιούλα Μπούνταλη στο έργο του Σύλλα Τζουμέρκα «Το θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών»

Την ταινία την διακόπτουν συχνά παράξενες σκηνές που δείχνουν τα όνειρα των χαρακτήρων, γεμάτα με βιβλικές αναφορές. Γιατί αυτό;

Η ταινία δημιουργεί έναν ονειρικό χώρο μεταξύ των δύο γυναικών. Τα οράματά τους, τα όνειρά τους, οι προσευχές τους και η υπαρξιακή εξέγερση, στην οποία βρίσκονται, αρχίζουν να κινούνται προς ένα κοινό σημείο, επειδή και οι δύο γυναίκες έχουν αυτή την ασίγαστη επιθυμία να αποδράσουν από εκεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Η Ρίτα πηγαίνει στην εκκλησία, άρα τα οράματά της είναι θρησκευτικής φύσης. Όσο όμως και να ακούγεται παράξενο, χαρακτηριστικά του Σωτήρα Χριστού τα φέρει Ελισάβετ. Αυτές οι εικόνες αλλάζουν ωστόσο διαρκώς, τόσο στο υποσυνείδητό τους όσο και στον χώρο των ονείρων – όπως γίνεται και στην πραγματική ζωή. Μου αρέσουν ιδιαίτερα αυτά τα σημεία της ταινίας. Ένας λόγος είναι, γιατί πραγματικά μ΄ αρέσει αυτό το υποείδος των «χριστιανικών» ταινιών στο οποίο πάντα ήθελα να συνεισφέρω. (γελάει)

ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΤΩΝ ΣΑΡΓΑΣΣΩΝ είναι δομημένο σαν μυθιστόρημα, έχει και παρόμοιο ρυθμό – οι χαρακτήρες έχουν τον χρόνο να εξελιχτούν.

Η ταινία έχει μια διαφορετική δομή από ένα συνηθισμένο δράμα ή ένα θρίλερ. Όσον αφορά το κοινωνικό δράμα έχει κοινά σημεία με την προσέγγιση του Robert Altman, και όσον αφορά το θρίλερ με τον Nicolas Roeg – όταν θεωρείς κάτι σημαντικό, πρέπει και να το δείχνεις. Τους δίνεις τον χώρο που χρειάζονται και τότε οι χαρακτήρες ζωντανεύουν και –κάτι που είναι ακόμα πιο σημαντικό– η ηθικά γκρίζα ζώνη δεν φαντάζει πια και τόσο επιτηδευμένη. Στο ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΤΩΝ ΣΑΡΓΑΣΣΩΝ οι διαφορετικοί χαρακτήρες αξιώνουν πραγματικά τον χώρο τους και συνεισφέρουν απλόχερα τον πλούτο της προσωπικότητάς τους. Για να το πω πιο απλά, σε αυτόν τον παράδεισο φυτρώνουν πολλών ειδών λουλούδια.

H Αγγελική Παπούλια στο έργο του Σύλλα Τζουμέρκα «Το θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών»

Αυτή η πολυμορφία γίνεται αισθητή και στη μουσική. Πώς προσέγγισες το soundtrack;

Στις δύο προηγούμενες ταινίες μου συνεργάστηκα με τους drog_A_tek. Πρόκειται για ένα πολύ ambient punk συγκρότημα που βασίζεται σε αυτοσχεδιασμούς που σε κυριεύουν. Η συνεργασία μαζί τους είναι σχεδόν μοναδική και αποτελούν πια μέρος του DNA των ταινιών μου. Αλλά σκέφτηκα ότι αυτή η ταινία θα χρειαζόταν κάποια μεγαλύτερη αντίφαση στην κινηματογραφική μουσική που να αντικατοπτρίζει τα διάφορα εκφραστικά μέσα της, και έτσι αποφάσισα να συνεργαστώ με τρεις πολύ διαφορετικούς καλλιτέχνες.

Η Σουηδός συνθέτης Jean-Paul Wall συνέθεσε τα εκτενή ορχηστρικά μέρη που ορίζουν την αρχή και το τέλος της ταινίας, ενώ τα ηλεκτρονικά ηχοτοπία των drog_A_tek στο κέντρο της εξυπηρετούν όλες τις σύνθετες, ονειρικές και συναισθηματικές πτυχές της. Και μετά είναι και ο Phoebus, ένας πολύ γνωστός συνθέτης ποπ-ροκ, ο οποίος τις τελευταίες δεκαετίες είχε μεγάλη επιρροή στην ελληνική μουσική. Ως μεγάλος του οπαδός είμαι πολύ ευτυχής που συνεργαστήκαμε για τις σκηνές με τον Μανώλη και στο μουσικό θέμα με την κιθάρα όταν αρχίζουν οι τίτλοι τέλους.

Εκτός από τον Σουηδό συνθέτη, είχες συνεργάτες και από άλλες χώρες. Πως συνέβαλαν στην ταινία;

Ο Σουηδός κάμεραμαν Petrus Sjövik και η Ολλανδέζα σχεδιάστρια παραγωγής Jorien Sont είναι δύο πολύ τολμηροί καλλιτέχνες με πολύ χιούμορ, ενσυναίσθηση και δύναμη. Και οι δυο τους βούτηξαν κυριολεκτικά μαζί μου στο «τέλμα του white trash» της περιοχής για να επεξεργαστούμε την τραχιά ομορφιά και τις διάφορες αποχρώσεις της. Συνολικά, ήταν ένα μεγάλο δώρο και το πιο δημιουργικό σετ στο οποίο έχω εργαστεί ως τώρα. Ο Petrus και η Jorien, μαζί με την Ελληνίδα ενδυματολόγο Μάρλι Αλιφέρη, την Εύη Ζαφειροπούλου και την Linda Boije Gennäs στο τμήμα μακιγιάζ, ολόκληρη η ομάδα – είχαμε όλοι μας γίνει ένα με την επιθυμία να δημιουργήσουμε έναν κόσμο για τους χαρακτήρες μας, όπου να συνδυάζεται η σκληρότητα με την λεπτότητα και την ανέμελη ομορφιά.

Ο Χρήστος Πασσαλής στο έργο του Σύλλα Τζουμέρκα «Το θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών»

Η Θάλασσα των Σαργασσών έχει προσελκύσει πολλούς συγγραφείς και καλλιτέχνες. Την έχουν περιγράψει ως μυθική και επικίνδυνη.

Στη Θάλασσα των Σαργασσών με έφεραν τα χέλια. Όταν άρχισα να γράφω το σενάριο με την Γιούλα Μπούνταλη, ήταν τα χέλια η βασική αλληγορία με την οποία δουλεύαμε. Μια αλληγορία που λέει ότι για την ολοκλήρωση της ζωής μας, για τον αυτοπροσδιορισμό, πρέπει να περάσουμε με αφάνταστη προσπάθεια απίστευτες μεταβολές. Η Θάλασσα των Σαργασσών «καλεί» τα χέλια από όλο τον κόσμο να πάνε κοντά της και αυτά αρχίζουν το παράτολμο ταξίδι τους γεμάτο στερήσεις και κακουχίες. Όταν φτάσουν εκεί, πολλαπλασιάζονται και μετά πεθαίνουν. Αυτό είναι το θαύμα της Θάλασσας των Σαργασσών – αυτή η αιφνιδιαστική, βαθιά ουσιαστική, λίαν αποκαλυπτική και αχαλίνωτη επιθυμία να αλλάξουμε δραματικά τη ζωή και τον εαυτό μας.

Με ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΤΩΝ ΣΑΡΓΑΣΣΩΝ συνεχίζεις, όπως και με τις προηγούμενες ταινίες σου, την αντιπαράθεσή σου με την Ελλάδα. Αναφέρεσαι με τις ταινίες σου στην Ελλάδα των τελευταίων 10 χρόνων.

Φυσικά, οι τρεις ταινίες είναι κάτι σαν χρονικό. Η ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ήταν μια ταινία πριν από την κρίση. Έφερε στο φως τα απόκρυφα, έδειξε τις κοινωνικές και οικογενειακές σχέσεις και τις συγκρούσεις των γενεών που οδήγησαν στην χρεοκοπία της χώρας. Η ΕΚΡΗΞΗ αναφερόταν στις εμπειρίες της χαμένης γενιάς της Ελλάδας, μιας γενιάς που απογοητεύτηκε άγρια όταν έγινε σαφές το μέγεθος της ζημίας – όχι μόνο οικονομικά ή κοινωνικά. Χτύπησε αυτή τη γενιά στο μεδούλι – ήταν κάτι το πολύ προσωπικό, υπαρξιακό, αυτό που χτυπήθηκε. ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΤΩΝ ΣΑΡΓΑΣΣΩΝ μιλάει για την καθημερινότητα της ζωής στο τέλμα και τα ερείπια, για την τραχιά χαρά της κοινωνικής αναγέννησης, την ανακάλυψη της αντίστασης, της ανάκτησης και της θέλησης για ελευθερία του καθενός μας.

Συνέντευξη: Marta Bałaga/Σύλλας Τζουμέρκας. Μετάφραση: Α. Τσίγκας. Φωτογραφίες: Σύλλας Τζουμέρκας/Real Fiction Filmverleih.

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε