«Έχω μια πορνική σχέση με το γράψιμο…»

Συνέντευξη με τον Γιάννη Ξανθούλη

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Παρουσίαση και συζήτηση με τον Γιάννη Ξανθούλη στις 30 Σεπτεμβρίου 2018 στο Βερολίνο με την ευκαιρία της «Ημέρας Ελληνικού Βιβλίου» στην Ταβέρνα «Notos» στο Σένεμπεργκ του Βερολίνου. Η Μιχαέλα Πρίντσιγκερ επισκέφτηκε τον συγγραφέα στην Αθήνα και μίλησε μαζί του για τη ζωή και το έργο του.

Lesung Ankuendigung

Κύριε Ξανθούλη, είσαστε άτομο πολύπλευρο: γράφετε πρόζα και θεατρικά έργα, είσαστε ηθοποιός και εικαστικός – και επίσης άκρως παραγωγικός. Μέτρησα σχεδόν 50 εκδόσεις βιβλίων από το 1984. Είπατε ότι έχετε μια «πορνογραφική σχέση» με το γράψιμο. Πώς το εννοείτε; Δεν φοβόσαστε να χαρακτηριστείτε «πολυγραφότατος» και ευχάριστος «παρλαπίπας»;

Όταν αναφέρομαι σε «πορνική σχέση» (όχι πορνογραφική), εννοώ πως αναπτύχθηκε μια αμφίδρομη πελατειακή σχέση – πέραν των άλλων – με τους αναγνώστες, αφού πηγαίνουν στα βιβλιοπωλεία για να με αγοράσουν. Το να έχω αποδέκτες πιστούς σε αυτό που κάνω, με προδιαθέτει και να συνεχίσω να γράφω και φυσικά να «εκδίδομαι». Παλαιότερα αυτή η σχέση με ενθουσίαζε. Σήμερα πολύ λιγότερο. Όσο για τους χαρακτηρισμούς, που φλερτάρουν ύποπτα με την «πληθωρικότητά» μου, έχω ακούσει πολύ χειρότερα από τη λέξη «παρλαπίπας». Από τη στιγμή που τα βιβλία μου πουλούσαν έγινα στόχος. Μάλλον δεν επηρεάστηκα, γι’ αυτό και συνέχισα. Πιθανόν να είμαι «ευχάριστος παρλαπίπας» αλλά σκεφθείτε να ήμουν ένας πληκτικός σοβαροφανής, όπως τόσοι και τόσοι…..

Γεννηθήκατε στην Αλεξανδρούπολη, οι γονείς σας κατάγονται από την Αδριανούπολη της Ανατολικής Θράκης, απ΄ όπου ήρθαν το 1922 με την ανταλλαγή πληθυσμών μετά την Μικρασιατική Καταστροφή. Η γλώσσα της σχολικής τους εκπαίδευσης δεν ήταν ωστόσο τα τουρκικά, αλλά τα γαλλικά. Πρόσφατα αρχίσατε μαθήματα τουρκικών και σε πολλά έργα σας ασχοληθήκατε με την προσωπική σας σχέση με την Τουρκία, μεταξύ των άλλων σε ένα βιβλίο για την Ισταμπούλ, την Κωνσταντινούπολη. Ποιος είναι ρόλος αυτής της γλώσσας και της πολιτιστικής κληρονομιάς που πρεσβεύει;

Με την τουρκική γλώσσα προσπάθησα να κατανοήσω τις ρίζες μου. Η πληροφόρηση για το παρελθόν της οικογένειάς μου ήταν ελάχιστη. Δεν έμαθα πως ακριβώς ζούσαν οι δικοί μου σαν υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ποιος ήταν ο αντίκτυπος στη ζωή τους και πως αντιμετώπιζαν μια γλώσσα, τα οθωμανικά-τουρκικά στην καθημερινότητά τους. Αργότερα κατάλαβα πως δεν ήξεραν καλά τη γλώσσα και ό,τι άκουγα σε τουρκικά ήταν παραφθορά λέξεων. Δηλαδή κάποια αστεία ελληνοποιημένα τουρκικά. Κατανοώντας την τουρκική γλώσσα ακόνισα ταυτόχρονα και τη φαντασία μου, οπότε σιγά σιγά αναπτύχθηκε ένας όψιμος έρωτας κυρίως για την Κωνσταντινούπολη. Αυτό φαίνεται και στα βιβλία που έγραψα. Έτσι άρχισα να συμπληρώνω ένα παρελθόν με πολλά κενά αλλά με την ικανοποίηση πως πήρα μια γεύση επίγνωσης της καταγωγής μου.

Gemälde eine Städteansicht
©Yiannis Xanthoulis

Δύο από τα βιβλία σας έχουν στο εξώφυλλο πορτρέτο του Γερμανού ηθοποιού Χορστ Μπούχολτς. Ποια συγγενικότητα σας ενώνει; Ο Χορστ Μπούχολτς είναι γέννημα-θρέμμα του Βερολίνου. Θα πάτε να επισκεφτείτε στα μέρη όπου έζησε ή και τον τάφο του;

Ο Χορστ Μπούχολτς στις αρχές της δεκαετίας του ΄60 που τον πρωτόδα μου ξύπνησε μια βασανιστική ζήλεια. Ζήλεια για τη ζηλευτή εφηβική του εμφάνιση και τον ερωτισμό που έστελνε από την οθόνη. Πίστευα πως εκπροσωπούσε κάτι πολύ μακρινό από αυτό που αισθανόμουν για τον εαυτόν μου εκείνα τα χρόνια. Μάλιστα στο διάστημα που είδα τις πρώτες ταινίες του «Tiger bay» και «Φανή» μόλις συνερχόμουν από μια σοβαρή ασθένεια. Η μεσογειακή έξυπνη ματιά του και ο νεανικός του ενθουσιασμός με συνεπήραν κι έτσι τον συντήρησα στη μνήμη μου. Σαν ένα γοητευτικό πρότυπο μιας νεότητας που δεν μου ανήκε. Γράφοντας το 2007 το μυθιστόρημα «Του φιδιού το γάλα» τον επανέφερα σαν παρηγορητικό φάντασμα και για μένα και για τους ήρωές μου. Ναι… θα ήθελα πολύ να αφήσω ένα λουλούδι στον τάφο του.

buchcover horst buchholz

Συχνά έργα σας εικονογραφούν τις εκδόσεις σας. Το διαμέρισμά σας είναι γεμάτο με βιβλία και εικαστικά. Μπορεί μια εικόνα να πει περισσότερα απ΄ ό,τι ένα ολόκληρο βιβλίο; Πώς αλληλοσυμπληρώνονται αυτές οι δυο μορφές έκφρασής σας;

Πάντα ζωγράφιζα, πάντα σκίτσαρα στο περιθώριο των σελίδων στα γραπτά μου αλλά τα τελευταία χρόνια βρήκα σαν αγχολυτικό μέσον τη ζωγραφική. Με συστηματικότερο τρόπο. Δεν είμαι σίγουρος αν ζωγραφίζω για θεραπευτικούς λόγους ή για να εκφράσω κάτι πιο ουσιαστικό. Όπως και νάναι έτσι μυστηριωδώς ελπίζω να φτάσω ως το τέλος. Με μελάνια και πινέλα.

ein Mann mit Bild, Yiannis Xanthoulis
Yiannis Xanthoukis, ©diablog.eu

Είπατε νωρίτερα, ίσως κάπως προκλητικά: «Είμαι καλύτερος αναγνώστης παρά συγγραφέας». Όντας πολυγραφότατος έχετε την ευκαιρία να διαβάσετε; Τι ρόλο παίζουν τα βιβλία για εσάς; Ποια βιβλία σας επηρέασαν ιδιαίτερα;

Διαβάζω πολύ και νομίζω ότι είναι ευλογία να απολαμβάνω την ανάγνωση. Όσο για το «πολυγραφότατος» χωρίς δισταγμό θυσιάζω –και άνευ τύψεων– τις ώρες του γραψίματος, που δεν είναι και τόσο πολλές, για το διάβασμα. Κατά καιρούς κολλώ σε ενδιαφέροντες συγγραφείς. Εδώ και κάποια χρόνια με γοητεύουν ο Ζέμπαλντ, ο Μοντιανό, η Πάτι Σμιθ, όμως θα επιστρέφω στον Τσβάιχ, στον Ναμπόκοφ, στον Ροτ, στον Τόμας Μαν ή στην Κάρσον Μακάλερς.

Μια σειρά έργων σας έχουν μεταφραστεί σε άλλες γλώσσες, μερικά από τα βιβλία σας έχουν γυριστεί ταινία. Πώς νιώθετε βλέποντας τον εαυτό σας να κινείται στους κόσμους μιας άγνωστης γλώσσας; Διατηρείτε τον έλεγχο πάνω στα έργα σας ή τον παραδίνετε χωρίς μεγάλο δισταγμό σε μεταφραστές και σκηνοθέτες;

Ας μη γελιόμαστε. Όταν ένα βιβλίο φτάνει στο σινεμά ή στην μετάφραση γίνεται ένα «άλλο» βιβλίο. Όχι, βέβαια, τόσο στις μεταφράσεις, όσο στον κινηματογράφο. Ό,τι και να κάνει ο συγγραφέας, ο κύριος λόγος –και δικαιολογημένα– ανήκει στον σκηνοθέτη.

Filmplakat

Έχει ο συγγραφέας φύλο; «Θα ήθελα να είμαι άφυλος σαν άγγελος», είπατε προηγουμένως. Ειδικά τον τελευταίο καιρό, συζητείται πολύ το στερεότυπο αρσενικό-θηλυκό και επικρατεί όλο και περισσότερο η άποψη ότι υπάρχουν περισσότερες από δύο ταυτότητες φύλου. Παρακολουθείτε τη συζήτηση αυτή; Ποια είναι η δική σας άποψη;

Ο συγγραφέας, όταν γράφει, επιτρέψτε την αθυροστομία μου, πρέπει να είναι κυριολεκτικά «καυλωμένος» με τους ήρωές του. Μέσα από μια αμφίφυλη έξαψη θα είναι έντιμος στα πρόσωπα που δίνει ψυχή. Μιλώ για τα μυθιστορήματα, που πρέπει να έχουν ζωές αληθινές κι όχι για φιλολογικά σημειώματα με βιωματικό καλλιγραφικό ναρκισσισμό. Τα υπόλοιπα με τις τοποθετήσεις και συζητήσεις «περί ταυτοτήτων φύλων» δεν με αφορούν. Είναι θέμα ειδικών κι εγώ δεν είμαι τίποτα περισσότερο από αυτό που είμαι.

Συνέντευξη: Μιχαέλα Πρίντσιγκερ/Γιάννης Ξανθούλης. Επιμέλεια του ελληνικού κειμένου: Α. Τσίγκας. Φωτό: diablog.eu και Γιάννης Ξανθούλης. Ο γερμανικός εκδοτικός οίκος Größenwahn Verlag έχει εκδόσει το βιβλίο του «Το Ταγκό των Χριστουγέννων» σε γερμανική μετάφραση με τον τίτλο „Weihnachtstango“.

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε