Μονόλογος ενός αντιήρωα

Μια συζήτηση με τον λογοτέχνη Μάκη Τσίτα

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Το πρώτο μυθιστόρημα του Μάκη Τσίτα «Μάρτυς μου ο Θεός» εκδόθηκε το 2013 και έγινε αμέσως μια πολυσυζητημένη επιτυχία-έκπληξη. Έτσι την επόμενη χρονιά έλαβε για το βιβλίο του αυτό το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η θεατρική διασκευή παίζεται ακόμη, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, έως τις 5 Απριλίου στο θέατρο Vault στην Αθήνα.

Από χιουμοριστικά μέχρι και σαρκαστικά διηγείται την ιστορία ενός απόκληρου των ημερών μας, που δεν θέλει τίποτ΄ άλλο από το να ζήσει με αξιοπρέπεια. Αλλά κάτι κάνει λάθος ο Χρυσοβαλάντης, στη δουλειά του, με το άλλο φύλο, με τον εαυτό του. Ο εργοδότης του, οι διάφορες γυναίκες και η ίδια του η οικογένεια τον εξαπατούν, τον εκμεταλλεύονται, τον μεταχειρίζονται σαν πατσαβούρα. Ο αναγνώστης συνοδεύει τον μονολογούντα αντιήρωα μέσα από αυτό το κωμικό δράμα και παραπαίει μεταξύ γέλιου και φρίκης.

Makis Tsitas
Μάκης Τσίτας, ©Βάσω Μαραγουδάκη

Γιατί επέλεξες γι αυτό το μυθιστόρημα τον εσωτερικό μονόλογο;

Μετά από χρόνια συλλογής υλικού για τη ζωή αυτού του μοναχικού ανθρώπου ο εσωτερικός μονόλογος προέκυψε από μόνος του. Το γεγονός ότι το κείμενο διαιρείται σε μικρές ενότητες έχει σχέση με το αντικείμενο. Εκτός αυτού, εγώ προσωπικά έχω μια αδυναμία για το πρώτο πρόσωπο ενικού. Το να το χειριστείς είναι δύσκολο και εξίσου συναρπαστικό.

Ανέβηκε και στη σκηνή, έτσι δεν είναι;

Ναι, το επεξεργάστηκα εγώ ο ίδιος. Δεν άλλαξα τίποτα στο περιεχόμενο, αλλά το συντόμευσα πολύ σε σύγκριση με το μυθιστόρημα. Γι αυτό και λείπουν επί σκηνής οι επαναλήψεις, στις οποίες είχα δώσει μεγάλο βάρος στο μυθιστόρημα για να πλάσω τον χαρακτήρα αυτόν σε βάθος. Στο θεατρικό έργο το στοιχείο της πεισματικής επιμονής και η έντονα προβληματική προσωπικότητα τονίζονται διαφορετικά: με βλέμματα, χειρονομίες, κινήσεις.

Αυτός ο περίπου πενηντάχρονος δίνει την εντύπωση μισογύνη. Είναι κάποιο πρόβλημα μεταξύ των γενεών;

Όχι, και σίγουρα δεν είναι μισογύνης. Αντίθετα, έχει μια ιδιαίτερη αδυναμία για τη θηλυκότητα, τη μητέρα και τις αδελφές του και όλες εκείνες τις γυναίκες που τρέχει πίσω τους, αν και αποδεικνύεται μάλλον αδέξιος. Αν και αρκετά υπέρβαρος ο ίδιος το βλέμμα του πέφτει συνεχώς σε γυναίκες που ανταποκρίνονται στο σύγχρονο ιδεώδες ομορφιάς. Αναγκαστικά είναι κακότυχος και κάθε απόρριψη τον πληγώνει εκ νέου και του δημιουργεί προβλήματα. Είναι αυτό που λέμε «ταλαίπωρος», που εξαγοράζει τα πάντα με δώρα, ακόμη και την αγάπη και την τρυφερότητα. Ο Χρυσοβαλάντης είναι ένας απελπισμένος που έχει προβλήματα υγείας, που κακοποιήθηκε ως παιδί, που είναι άνεργος – και όχι στην Ελλάδα του σήμερα που μαστίζεται από την κρίση, αλλά τότε, το 2004, στην εποχή προ των Ολυμπιακών Αγώνων, όταν σχεδόν όλοι είχαν απασχόληση και κέρδιζαν χρήμα. Άρα είναι και κοινωνικά ένας απόκληρος. Τα ξεσπάσματα του, όταν αισθάνεται σαν σάκος του μποξ και ποτέ ως η γροθιά του πυγμάχου, δεν είναι παρά μια λεκτική επιθετικότητα. Ακόμα και η δυσφορία του κατά των αλλοδαπών είναι μια έκφραση της συσσωρευμένης οργής του.

Στο εξώφυλλο του βιβλίου απεικονίζεται το έργο του Μίχαελ Σόβα «Mann, Fisch, Tisch» (άντρας, ψάρι, τραπέζι). Πώς σου ήρθε η ιδέα αυτή;

Την είχα με τον εκδότη μου. Τυχαία πέσαμε στον Σόβα. Μια που γράφω και παιδικά βιβλία, μου άρεσε αμέσως το ότι ο Σόβα έχει εικονογραφήσει αρκετά παιδικά. Ψάξαμε τα έργα του και πέσαμε στην εικόνα αυτή. Είναι σουρεαλιστικό και ταιριάζει με την ατμόσφαιρα του βιβλίου μου. Προσωπικά, είμαι πολύ ευγνώμων που ο Σόβα μας διέθεσε την εικόνα αυτή για το εξώφυλλο.

Το 2014 ήσουν ένας από τους νικητές του Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το μυθιστόρημα «Μάρτυς μου ο Θεός». Τι σημαίνει για σένα η επιβράβευση αυτή;

Με το βραβείο αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση διακρίνει από το 2009 κάθε χρόνο νέους συγγραφείς από χώρες της ΕΕ ή από συμβεβλημένα κράτη. Οι εκδότες έχουν στην περίπτωση αυτή τη δυνατότητα να υποβάλουν αίτηση χρηματοδότησης από την ΕΕ για τη μετάφραση των βραβευμένων έργων. Η μετάφραση χρηματοδοτείται πλήρως. Πέρα από αυτό τα βραβεία σημαίνουν προσέλκυση της προσοχής στις μεγάλες ευρωπαϊκές εκθέσεις βιβλίου. Υπογράφτηκαν συμφωνίες με εκδότες από δέκα χώρες, το βιβλίο έχει δημοσιευτεί ήδη σε τέσσερις γλώσσες (σερβικά, κροατικά, αλβανικά και σλαβομακεδονικά).

YouTube

Mit dem Laden des Videos akzeptieren Sie die Datenschutzerklärung von YouTube.
Mehr erfahren

Video laden

Γιατί ονόμασες το ενημερωτικό site για το βιβλίο και τον πολιτισμό που έφτιαξες «Διάστιχο»;

Είναι όρος από την παλιά, κλασική τυπογραφική τέχνη, ο οποίος χρησιμοποιείται όμως και σήμερα στις ψηφιακές διαδικασίες. Λατρεύω οτιδήποτε έχει σχέση με αυτήν την τέχνη και την παραγωγή κειμένων και βιβλίων. Εκεί είμαι στο στοιχείο μου. Όταν ξεκίνησα πριν από πέντε χρόνια το diastixo.gr, δηλαδή μέσα στην κρίση, πολλοί με είπαν υπερβολικά αισιόδοξο. Δεν είχα ωστόσο άλλη επιλογή, κάπως πρέπει να προχωρήσεις. Με βοήθησε το ότι δεν έχω τηλεόραση. Έτσι δεν με αγγίζει άμεσα η καθημερινή φρίκη που πανικοβάλλει τους περισσότερους Έλληνες, και δεν τρομάζω τόσο εύκολα. Εξάλλου μου μένει έτσι πολύ περισσότερος χρόνος εργασίας. Έχουμε τις περισσότερες επισκέψεις από τα αντίστοιχα ενημερωτικά site για το βιβλίο. Κριτήριό μας είναι η ποιότητα, όχι ένα συγκεκριμένο είδος κειμένου. Γι αυτό το φάσμα μας απλώνεται από την ποίηση μέχρι τα βιβλία μαγειρικής και τα αστυνομικά μυθιστορήματα. Απευθυνόμαστε όχι μόνο σε επαγγελματίες του λόγου όπως μεταφραστές, επιμελητές, εκδότες ή συστηματικούς αναγνώστες, αλλά και σε εκείνους που διαβάζουν μόνο ένα ή δύο βιβλία το χρόνο. Νομίζω ότι έχουμε προσεγγίσει πια αυτό το κοινό.

Ερωτήσεις: Μιχαέλα Πρίντσιγκερ. Επιμέλεια: Αντρέα Σέλλιγκερ, Μετάφραση: Α. Τσίγκας. Φωτό: Βάσω Μαραγουδάκη.

Ο Μάκης Τσίτας, που γεννήθηκε το 1971 στα Γιαννιτσά, σπούδασε δημοσιογραφία στη Θεσσαλονίκη, όπου έκανε και τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα στη ραδιοφωνία. Από το 1994 ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Μετά από 20 χρόνια εργασίας στον κλάδο των εκδόσεων ίδρυσε το 2014 το ηλεκτρονικό περιοδικό λογοτεχνίας και πολιτισμού. www.diastixo.gr, του οποίου από τότε είναι αρχισυντάκτης. Έχει εκδώσει ένα μυθιστόρημα, μία συλλογή διηγημάτων και δεκαεφτά βιβλία για παιδιά. Λογοτεχνικά κείμενά του έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες, έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες κι έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, τα γερμανικά, τα ισπανικά, τα αγγλικά, τα ιταλικά, τα εβραϊκά, τα αλβανικά, τα σουηδικά και τα φινλανδικά. Θεατρικά του έργα του παίχτηκαν στο «Θέατρο των Καιρών» και στο θέατρο «Vault» και έχουν μελοποιηθεί στίχοι του.

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε