Και στο τέλος η Αλεξάνδρεια

Τρία αλεξανδρινά ποιήματα του Γιόαχιμ Σαρτόριους

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Το πού και πώς συνυφαίνεται η Ανατολή με τη Δύση, ο Γιόαχιμ Σαρτόριους το έχει επανειλημμένα ζήσει και καταγράψει, μεταξύ άλλων και στην πιο πρόσφατη ποιητική συλλογή του «Για το τίποτα και για όλα», από την οποία παρουσιάζουμε τώρα – σε απόδοση του Σπύρου Μοσκόβου – τρία επιλεγμένα ποιήματα.

Buch-Cover: Für nicht und wieder alles, Gedichte, Sartorius

Ο Γιόαχιμ Σαρτόριους γεννήθηκε το 1946 στο Fürth της Βαυαρίας, μεγάλωσε στην Τύνιδα και ζει σήμερα στο Βερολίνο. Ως μέλος του γερμανικού διπλωματικού σώματος έζησε από το 1973 ως το 1986 στη Νέα Υόρκη, την Κωνσταντινούπολη και τη Λευκωσία. Ο πλανόδιος βίος του τον έφερε έτσι επανειλημμένα σε επαφή με την καθ’ ημάς Ανατολή. Στα μέσα της δεκαετίας του ΄80 ταξίδεψε από τη Λευκωσία στην Αλεξάνδρεια αναζητώντας τα ίχνη του Κωνσταντίνου Καβάφη. Καρπός εκείνης της αναζήτησης είναι ο ποιητικός κύκλος Αλεξάνδρεια, μεταφρασμένος και στα ελληνικά: Αλεξάνδρεια και άλλα ποιήματα (απόδοση: Σπύρος Μοσκόβου).

Ο Σαρτόριους έχει εκδώσει αρκετές ποιητικές συλλογές και διακρίθηκε ως μεταφραστής σύγχρονης αμερικανικής ποίησης στα γερμανικά, ενώ ο ίδιος έχει μεταφραστεί σε δεκατέσσερις γλώσσες. Είναι επιμελητής των απάντων των Malcolm Lowry και William Carlos Williams στα γερμανικά καθώς και των ανθολογιών Άτλαντας της σύγχρονης ποίησης (1995), Minima Poetica (1999), Alexandria Fata Morgana (2001) και Ποτέ μια ανάσα. Εγχειρίδιο της πολιτικής ποίησης του 20ου αιώνα (2014). Είναι μέλος της Λέσχης P.E.N. International και της Γερμανικής Ακαδημίας για Γλώσσα και Ποίηση.

Το δικό του ποιητικό έργο διέπεται αναμφίβολα από μια καβαφική ανάσα. Οι στίχοι του ανασκαλεύουν τα αποκαΐδια της φθοράς για να αναδείξουν τα ψήγματα που απομένουν. Η ανάσα αυτή διαπνέει και τα τρία αλεξανδρινά ποιήματα που παρουσιάζουμε εδώ. Δημοσιεύθηκαν στην τελευταία του ποιητική συλλογή με τίτλο Για το τίποτα και για όλα. Στο ποίημα Ο κατάλογος της Αλεξανδρείας οι φράσεις σε πλάγια γραφή είναι ερανίσματα από το Nouveau Dictionnaire des Passagers François-Allemand. Το λεξικό αυτό κυκλοφόρησε στη Λειψία το 1775 και ένα αντίτυπό του ανήκε για σύντομο διάστημα στον Ούγγρο συγγραφέα Πέτερ Νάντας.

Ο ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ
                                στον Πέτερ Νάντας

Κύλινδροι υπάρχουν εδώ εν αφθονία
κι όλο πληθαίνουν με τη βουβή αντιγραφή
ο κάθε ηγεμών ζητά και χτίζουν μια προσθήκη

Αριστοτεχνικός ο κατάλογος των συλλογών
υποδειγματικό το σύστημα παραπομπών
τάξη στον κυκεώνα της κειμενικής παράδοσης

Σε μια από τις αίθουσες
τα έργα των χαρτογράφων
σύντομα θα έχουν σβηστεί κι οι τελευταίοι των λεόντων

Στην άκρη της Μεγάλης Κιονοστοιχίας άμμος
επιλεγμένη άμμος για τη δικτατορία του χρόνου
Σ’ αυτό τον χώρο οι συζητήσεις είναι σύντομες

Δίπλα η Αίθουσα των Νεκρολογιών
Όποιος δεν έχει στόμα δεν μπορεί και να σωπάσει
αναμνήσεις αλάτι στον δρόμο των επιγόνων

Από το τύλιξε-ξετύλιξε ίχνη δαχτύλων
στους πάπυρους για τυράννους κι εκστρατείες
δίπλα σε έργα περί ερωτικής τέχνης

και διηγήσεις μεγάλων ταξιδιωτών
Οι πόρπες των κυλίνδρων έχουν ξεχαρβαλωθεί
μετά από τόσους και τόσους που τους συμβουλεύθηκαν

Όμως τη μεγαλύτερη απήχηση έχει ένας άδειος χώρος
λιγοστά μόνο ντιβάνια και λυχνάρια
και γύρω-γύρω σκότος κοσμικό

Εδώ φυλάσσονται οι σκιές σε όλο τους το φάσμα
στενές μακριές πυκνές
επίσης μισερές σκιές επίσης κενές ανταύγειες

επίσης σκιερές ψυχές των κεκοιμημένων
μετεικάσματα επίσης του ίσκιου
του αχώριστου οχήματος του ονείρου

Στον κατάλογο δεν αναφέρεται αυτή η ζώνη
Ο επιμελητής είναι εδώ ένας καλλιτέχνης, ειδικός
για τη φωτεινή μεμβράνη γύρω από τη σκοτεινή καρδιά

Ελέγχει τις συσπάσεις του προσώπου του
Ο λόγος του ακριβής και λεπτεπίλεπτος
Ανάγει τα μεγάλα γεγονότα στο σκοτάδι

Απ’ αυτό το μαύρο μίας χαραμάδας
γλιστράει μέσα το φως
σαν την ιδέα της σωτηρίας

Τόσοι και τόσοι έρχονται σ’ αυτό τον χώρο
για να εξασκήσουν την όρασή τους
για να μπορούν να εντοπίζουν στις γραφές

τις παγίδες και τις εξόδιες θύρες
και στο τέλος καταλαβαίνουν
το κενό σημείο του τέλειου καταλόγου

ΚΑΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

Πότε ολοκληρώνεται το παρελθόν;
Όταν σταματά το εμπόριο
με παλιές φωτογραφίες; Όταν τα ποιήματα παύουν
να δίνουν χρώμα με το πείσμα τους στην ιστορία;
Όταν δεν μπορεί να αποδειχθεί πια τίποτε;

Μέσα στη βουή του παζαριού, στη χλαλωή του κυνηγιού
οι νέοι κάτοικοι της πόλης ξέχασαν
πως υπήρξε εδώ ένας ποιητής κι ένας αξιωματικός του Ερυθρού Σταυρού
στον πηγαιμό για την Ινδία, που περιέγραψε την Αλεξάνδρεια
για όσους αγνοούν την ιστορία της.

Όπως κι ο ιδρυτής της, έτσι και η πόλη
δεν είδε ποτέ το πρόσωπό της. Μόνο την πτώση.
Ποιήματα, ακουμπισμένα σαν δροσοσταλίδες  σε μουχλιασμένα σύκα,
έσωσαν τα ίχνη αυτής της πτώσης.
Πρέπει να μασήσουμε τη σάρκα αυτών των φρούτων.

Πρέπει να ανάψουμε ένα σκούρο τσιγάρο «Κλεοπάτρα».
Δεν υπάρχουν πολλά πράγματα εδώ. Ό, τι υπήρξε το κατάπιε η θάλασσα.
Οι «βελόνες» της βασίλισσας υψώνονται στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη.
Pizza Hut και KFC πήραν τη θέση των μπαρ,
όπου σύχναζε ο ποιητής και περιδιάβαζε

χώρες ελληνικές παρηκμασμένες.
Εμείς κατεβάζουμε για παρηγοριά καταλόγους απ’ το ράφι.
Πάνω σε αστραφτερά νομίσματα από ασήμι τα πορτραίτα
όλων εκείνων που ήρθαν, κατέκτησαν και έπεσαν.
Ματαιόδοξοι, εύφλεκτοι, βάναυσοι με την πόλη.

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΟΜΩΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ. ΣΤΟΝ Κ.

Ήταν την πέμπτη εποχή του χρόνου,
τον μήνα δεκατρία.

Ο κροκόδιλος τυλιγμένος σε γάζες
στο Μουσείο της Αλεξάνδρειας.
Και το φως τόσο δυνατό,
μαύρες νιφάδες χιονιού στα πόδια του:
το χνάρι του χρόνου που σβήνει.
Αταραξία, αταραξία.

Και τόσο δυνατό το φως,
σαν να τροχίζονταν τα μάτια του
στο κιγκλίδωμα του ξύλινου βάθρου
γυρνώντας στη θάλασσα του πουθενά, στα ρηχά νερά
με τα πλακουτσωτά, καφετιά αμφίβια.

O Σπύρος Μοσκόβου, γεννημένος το 1960 στην Αθήνα, σπούδασε στη γενέτειρά του και από το 1983 στην Κολωνία, όπου ζεί έκτοτε μόνιμα. Έχει μεταφράσει πολυάριθμους συγγραφείς και ποιητές από τα Γερμανικά στα Ελληνικά, μεταξύ άλλων τους Enzensberger, Grass, Handke, Sarah Kirsch και Joachim Sartorius. Από το 1989 είναι μόνιμος συντάκτης της ελληνικής εκπομπής της Deutsche Welle και από το 2000 διευθυντής της. 

Ποιήματα: Γιόαχιμ Σαρτόριους. Μετάφραση: Σπύρος Μοσκόβου. Φωτό: Courtesy of Cavafy Archive/Onassis Foundation 2013, J. Sartorius, Στο ξενοδοχείο Λε Μετροπόλ της Αλεξάνδρειας.

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε