Κλασικά έργα σε προσαρμογή κόμικς: Διονύσιος Σολωμός

Ο Αυστριακός καλλιτέχνης Lenz μεταφέρει τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» σε μοντέρνα μορφή

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Όλο και περισσότερα κλασικά έργα μεταφέρονται σε κόμικς ή εικονογραφημένα αφηγήματα – τώρα και η γνωστή σάτιρα του εθνικού ποιητή Διονύσιου Σολωμού από τις αρχές του 19ου αιώνα. Η Λίλια Διαμαντοπούλου από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης και ο Αυστριακός καλλιτέχνης Lenz το αποτόλμησαν στα πλαίσια μιας επιστημονικής δράσης και της έκθεσης COLABOR και περιέγραψαν για το diablog.eu τη συνεργασία τους αυτή.

Πώς μπορεί η τέχνη να μεταδώσει ερευνητικά αποτελέσματα προερχόμενα από τον χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών;

Αυτό ήταν το θέμα της δράσης «Illustrationhub – Η Τέχνη ως γλώσσα της Επιστήμης», που διοργανώθηκε από το «Wissenstransferzentrum Ost»*, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Τεχνών Βιέννης και με το «DLE Forschungsservice und Nachwuchsförderung»**. Έλαβαν μέρος συνολικά εννέα καλλιτέχνες και εννέα επιστήμονες, οι οποίοι συναντήθηκαν για πρώτη φορά περί τα τέλη Ιανουαρίου 2018 και συνεργάστηκαν μεταξύ τους σε ομάδες των δύο ατόμων. Σκοπός της δράσης ήταν οι καλλιτέχνες κάθε ομάδας να δημιουργήσουν ως τον Απρίλιο του ίδιου έτους ένα έργο τέχνης, το οποίο θα έπρεπε να μεταδίδει το αντικείμενο της ερευνητικής εργασίας των επιστημόνων. Τα ολοκληρωμένα έργα παρουσιάστηκαν έπειτα στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής-επιστημονικής έκθεσης με τίτλο «COLABOR-ArtScience», η οποία έλαβε χώρα στο αίθριο του Πανεπιστημίου Εφαρμοσμένων Τεχνών.

Comiczeichnung

Κατά την πρώτη συνάντηση των συμμετεχόντων, ο καλλιτέχνης Lenz και η επίκουρη καθηγήτρια Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης Λίλια Διαμαντοπούλου αποφάσισαν να συνεργαστούν. Και τους δυο συνδέει, με διαφορετικό τρόπο τον καθένα, μια ιδιαίτερη και μακρά σχέση με τα κόμικς και τα εικονογραφημένα αφηγήματα (graphic novels): ο Lenz σχεδιάζει και γράφει σενάρια κόμικς, ενώ η Λίλια Διαμαντοπούλου ασχολείται με την ανάλυση λογοτεχνικών κειμένων προσαρμοσμένων σε μορφή κόμικς στο πλαίσιο της επιστημονικής δραστηριότητάς της.

Οι δυο συνεργάτες έθεσαν από κοινού τον στόχο να παρουσιάσουν διαμεσικά την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Όμως, πώς καταφέρνει κανείς σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα να εποπτεύσει το τεράστιο αυτό θεματικό πεδίο; Ο Lenz, εφοδιασμένος από τη Λίλια Διαμαντοπούλου με κείμενα, τόμους, πληροφορίες, συλλογές δεδομένων, αποφάσισε να επικεντρωθεί σε έναν νεοέλληνα συγγραφέα και, προσαρμόζοντας ένα έργο του σε κόμικς, να προσφέρει στο κοινό την πρόσβαση στο περιβάλλον και την εποχή του. Αυθόρμητα επέλεξε τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» του Διονύσιου Σολωμού, εμπνευσμένος από την έντονα φορτισμένη γλώσσα του κειμένου. Επιπλέον, αποτέλεσε πρόκληση για εκείνον η ιδέα να «μεταφράσει» σε κόμικς ένα τόσο αινιγματικό κείμενο όπως «Η Γυναίκα της Ζάκυθος».

Comiczeichnung

Ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός συνέθεσε τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» περί τα 1826, όμως, όπως και το σύνολο του έργου του, το κείμενο παρέμεινε σε αποσπασματική μορφή. Παρόλα αυτά (ή ακριβώς χάρη σε αυτή την ιδιαιτερότητα) αντιλαμβάνεται κανείς την ταραγμένη περίοδο κατά την οποία γράφτηκε αυτό το σπαραγματικής δομής μυθιστόρημα: Ο Ιερομόναχος Διονύσιος, ως alter ego του ποιητή, περιφέρεται στη Ζάκυνθο και αφηγείται το όραμά του. Απειλείται από μια αγέλη σκύλων, συναντά ανθρώπους σε φυγή εξαιτίας της μαινόμενης Επανάστασης στη Στερεά Ελλάδα και περιγράφει εντυπωσιακά τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» ως κατεξοχήν σύμβολο του Κακού. Καθόλη τη διάρκεια του δεύτερου μέρους της αφήγησής του ακούγονται απειλητικά κανονιοβολισμοί, προερχόμενοι από την τουρκοκρατούμενη πόλη του Μεσολογγίου στην αντίπερα όχθη.

Οι δυσκολίες της μεταγραφής, οι οποίες προκύπτουν από συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες του ποιητή, οδήγησαν τον Lenz να ασχοληθεί διεξοδικά με ζητήματα που αφορούν στην καλλιτεχνική μέθοδο και τη μετάφραση. Αποτελεί η προσαρμογή απλώς μεταφορά των πιο σημαντικών χωρίων ενός έργου σε ένα άλλο μέσον ή πρόκειται πολύ περισσότερο για την κατανόηση και δημιουργική μίμηση εκ μέρους του «συγκολλητή», ο οποίος συνενώνει τα ποικίλα στοιχεία;

Comiczeichnung

Στο εγχειρίδιο που προέκυψε από τη δράση «Σολωμός», ο Lenz αποφάσισε να δοκιμάσει και τις δυο μεθόδους για την προσαρμογή του λογοτεχνικού έργου σε κόμικς. Στο πρώτο μέρος επιχειρεί μια προσωπική ανάλυση της εποχής του ελληνικού απελευθερωτικού αγώνα και προσεγγίζει τις ιδέες του Ρομαντισμού, οι οποίες περιέβαλλαν και επηρέασαν τον Σολωμό. Όπως και το υπό εξέταση κείμενο, σχεδόν το σύνολο του έργου του μάς σώζεται σε αποσπασματική μορφή, συνεχίζοντας κατά τα ρομαντικά πρότυπα το ταξίδι στο άπειρο. Στο δεύτερο μέρος ο καλλιτέχνης εφαρμόζει, έπειτα, ό,τι επεξεργάστηκε θεωρητικά στο πρώτο μέρος, προσαρμόζοντας το πρώτο κεφάλαιο από τη «Γυναίκα της Ζάκυθος» σε κόμικς, πιστός κατά το δυνατό στο πρωτότυπο κείμενο.

Ο «Σολωμός» αποτελεί το εγχείρημα μετάδοσης ενός σύνθετου θέματος όχι μόνον με διδακτικά εργαλεία, αλλά μέσω του προσωπικού βιώματος. Η εμπειρία αυτή προσφέρεται στους αναγνώστες μέσω μιας ιστορίας η οποία φέρει εντός της τόσο το πνεύμα της σύγχρονης εποχής εν έτει 2018, όσο κι εκείνο της εποχής του ποιητή Διονύσιου Σολωμού. Με τον τρόπο αυτόν, ο «Σολωμός» καθιστά άμεση την πρόσβαση σε ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της πρώιμης νεοελληνικής λογοτεχνίας.

«Wissenstransferzentrum Ost»* [δομή που αναλαμβάνει μέσω ποικίλων δραστηριοτήτων τη σύνδεση της επιστήμης με την κοινωνία και την οικονομία]

«DLE Forschungsservice und Nachwuchsförderung»** [θεσμός του Πανεπιστημίου της Βιέννης που μεριμνά για ερευνητικά προγράμματα και την προώθηση νέων επιστημόνων]

Κείμενο: Λίλια Διαμαντοπούλου/Lenz. Μετάφραση: Πηνελόπη Κολοβού. Επιμέλεια: A. Τσίγκας. Εικονογράφηση: Lenz.

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

Σχολιάστε