548 ημέρες με άλλο όνομα

Παρουσίαση μιας πρόσφατα δημοσιευμένης μαρτυρίας

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

«Γενέτειρα μου η Θεσσαλονίκη. Εβραίοι ζούσαν στην πόλη από πολύ παλιά». Έτσι αρχίζει η Ροζίνα Ασσέρ-Πάρδο τη μαρτυρία της. Από τον Απρίλιο του 1943 έως τον Οκτώβριο του 1944 τα πέντε μέλη της οικογένειάς της κρύβονται στην καρδιά της πόλης στο διαμέρισμα χριστιανών συμπολιτών, της οικογένειας του γιατρού Καρακώτσου, για να μην καταλήξουν στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου. Από τις πρώτες κιόλας μέρες η δεκάχρονη Ροζίνα άρχισε να γράφει ένα ημερολόγιο, που το συντακτικό μας μέλος Θανάσης Τσίγκας το μετέφερε στα γερμανικά για το ίδρυμα Stiftung Denkmal für die ermordeten Juden Europas (Ίδρυμα του Μνημείου των Δολοφονηθέντων Εβραίων της Ευρώπης/Μνημείο του Ολοκαυτώματος).

Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης αριθμούσε περίπου 53.000 άτομα. Από αυτά επέζησαν λιγότερο από δύο χιλιάδες τις εκτοπίσεις μεταξύ Μαρτίου και Αυγούστου 1943 από τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις. Ο ιδιαίτερα ενδιαφέρων επίλογος των ιστορικών Ulrich Baumann και Uwe Neumärker αποτελεί το ιστορικό πλαίσιο. Το με οικογενειακές φωτογραφίες και σπάνια δημοσιευμένα ιστορικά ντοκουμέντα αισθητικά πολύ πετυχημένο βιβλίο θα παρουσιαστεί την Τρίτη, 20 Μαρτίου 2018 στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου (FU Berlin) παρουσία δύο παιδιών της Ροζίνας Ασσέρ-Πάρδο, και του μεταφραστή.

Περισσότερες πληροφορίες για την δωρεάν εκδήλωση θα βρείτε εδώ: https://www.facebook.com/events/249898655549299/. Οι διοργανωτές παρακαλούν να δηλώσετε συμμετοχή μέχρι τις 16 Μαρτίου 2018 στην ηλεκτρονική διεύθυνση veranstaltungen@stiftung-denkmal.de.

Η πρώτη ελληνική έκδοση κυκλοφόρησε το 1999 και έχει μεταφραστεί επίσης στα αγγλικά. Το diablog.eu παρουσιάζει εδώ το κεφάλαιο της φυγής από το γκέτο στον συνοικισμό Βαρώνου Χιρς τον Απρίλιο του 1943.

Ροζίνα Ασσέρ-Πάρδο και οικογένεια
15 Μαρτίου 1943: Δελτίο ταυτότητας για την Ευγενία, τη Ροζίνα και τη Ντενίζ Πάρδο την ημέρα της πρώτης εκτόπισης, ©Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος, Αθήνα

ΚΡΥΒΟΜΑΣΤΕ

Ο καθένας κοίταζε να σωθεί, δεν έπαιρνε άλλη αναβολή μετά τους τόσους αιφνιδιασμούς των Γερμανών.

Ανάμεσα στις προτάσεις που είχαμε για δραπέτευση ήταν και των Νεγρεπόντη. Η οικογένεια της Μαρίας πρότεινε να με πάρουν εμένα σπίτι τους. Η κρυψώνα, όμως, ήταν επισφαλής, όλη η γειτονιά με γνώριζε. Ύστερα ήρθε ο γιατρός, ο Γιώργος Καρακώτσος. Έμενε στη Διαγώνιο, Τσιμισκή 113. Στο διαμέρισμα του αποφασίστηκε να κρυφτούμε προσωρινά. Εκείνη την Κυριακή, πιθανόν η πρώτη Κυριακή του Απριλίου 1943, τη θυμάμαι λεπτό προς λεπτό. Στο ημερολόγιο μου δεν γράφω λεπτομέρειες. Αποφεύγω να δώσω περισσότερα στοιχεία για την περίπτωση που έβρισκαν το τετράδιο μου οι Γερμανοί. Η κυρία Φαίδρα μάς περίμενε στο πίσω μέρος του χώρου της Εκθέσεως, όπως ήταν τότε διαμορφωμένος. Εκεί, στο τέρμα της λεωφόρου Στρατού, στο αριστερό πεζοδρόμιο, κατηφορίζοντας προς το κέντρο.

Θεσσαλονίκη 1943: Αναγκαστική μετακόμιση Εβραίων στο γκέτο
Θεσσαλονίκη 1943: Αναγκαστική μετακόμιση Εβραίων στο γκέτο, ©Comité International de la Croix Rouge, Γενεύη

Είναι περίεργο πως μένουν καρφωμένες στο μυαλό σου κάποιες μνήμες ως πυροτεχνήματα σε μια νύχτα… το παλτό μου με τα καφέ δερμάτινα γατάκια, τη μάνα να μου ξηλώνει το κίτρινο άστρο, την Ντενίζ με το ροζ πλεκτό παλτουδάκι, την πεντάχρονη παλάμη τη δική της μες τη δική μου την παγωμένη. Και βγήκαμε έξω, έξω από το γκέτο, στον παραπέρα κόσμο που μας ήταν απαγορευμένος. Υποθέτω από μια δίοδο αφύλακτη, που μου είχαν υποδείξει. Προσπαθούσα να φαίνομαι ατάραχη, όμως φοβόμουν πολύ. Ο δρόμος ήταν μακρύς και δύσκολος για την αδερφούλα μου. Περπατήσαμε και περπατήσαμε, και τα πόδια μου πονέσανε κι έσερνα και τη μικρή, αλλά να, την είδα. Η κυρία Φαίδρα φορούσε το μπλε και άσπρο ταγιέρ που μου είχαν περιγράψει, όμως κι εκείνη με αναγνώρισε. «Εσένα θα σε λένε Ρούλα», μου είπε, «και σένα Νίτσα» ορμήνεψε την μικρή.

γκέτο Βαρώνου Χιρς, Θεσσαλονίκη
Θεσσαλονίκη: Είσοδος του λεγόμενου γκέτο Βαρώνου Χιρς, ©Comité International de la Croix Rouge, Γενεύη

Το ίδιο βράδυ ήρθε η Λιλή στην Τσιμισκή 113 και το επόμενο βράδυ οι γονείς μας μεταμφιεσμένοι.

Στο διάστημα των δύο πρώτων μηνών της φυλακής μας, ένα βράδυ ο Μίμης ή Τριαντάφυλλος, ο πατέρας δηλαδή, μαζί με την μαμά, την Ευγενία και όχι πια Εζενί, μεταμφιέστηκαν και πάλι, πήραν τις ψεύτικες ταυτότητες τους και έφυγαν… Μπήκαν στο γκέτο ως χριστιανοί. Επέστρεψαν το επόμενο βράδυ. Είχαν πάει στη Λίνα και τον Μωρίς Ρεκανάτη. Στο υπόγειο της μονοκατοικίας τους οι γονείς μου είχαν θάψει χρυσό. Μας χρειαζόταν για να ζήσουμε. Το τόλμημα τους ευτυχώς ευοδώθηκε και γύρισαν σώοι. Ύστερα από λίγο καιρό, η Λίνα με τα δύο της παιδιά, τον Λάκη και τον Μίμη, έφυγαν για την Αθήνα ως Ισπανοί (υπηκοότητα της Λίνας πριν παντρευτεί), αλλά τον Μωρίς τον έπιασαν και χάθηκε στο Άουσβιτς.

Ροζίνα Ασσέρ-Πάρδο και οικογένεια
Ο Χαΐμ και η Ευγενία Πάρδο με τις κόρες τους Λιλή (1929–2012) και Ροζίνα (*1933), ©Αρχείο Βίκτωρ Ασσέρ

Όταν γράφω αυτήν τη σελίδα, αριθμός 14 του ημερολογίου, υπολογίζω τώρα ότι έπρεπε να ήταν Ιούνιος του 1943. Περιγράφοντας την ενασχόληση μου, λέω ότι διαβάζω, γράφω προφανώς το ημερολόγιο μου και παίζω. Το παιχνίδι φαίνεται πάντα να ‘ναι μια από τις έννοιες μου και το ξαναβρήκα. Ανεβαίναμε στην ταράτσα της Τσιμισκή 113 και παίζαμε «βαπόρι». Σκαρφαλωμένοι σ’ ένα πεζούλι, το φανταζόμαστε καράβι και σαλπάραμε για μέρη μακρινά, θάλασσες και πελάγη, χώρες ελεύθερες χωρίς κατακτητές. Απασχολούσα έτσι τα δυο μικρά, τη Νίτσα και τον Φίλωνα, τον γιο των Καρακώτσου, αλλά κι εγώ πετούσα τυλιγμένη σε παιχνιδιάρικα πλοκάμια ονείρου.

Θεσσαλονίκη, Εβραίοι
Θεσσαλονίκη: Κρυφή λήψη μεταξύ Μαρτίου και Αυγούστου 1943. Εβραίοι καθ΄ οδόν προς τα τρένα εκτόπισης για το Άουσβιτς και την Τρεμπλίνκα, ©Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau

Γερμανική έκδοση: Rosina Asser Pardo: 548 Tage unter falschem Namen. Vom Untergang der jüdischen Gemeinde Saloniki, Ulrich Baumann και Uwe Neumärker (εκδ.) σε μετάφραση Θανάση Τσίγκα. Stiftung Denkmal für die ermordeten Juden Europas, 2018, 88 σελίδες, ISBN: 978-3-942240-30-7.

Κείμενο: Ροζίνα Ασσέρ-Πάρδο, με την ευγενική παραχώρηση των εκδόσεων Γαβριηλίδης http://www.gavrielidesbooks.gr/showtitle.aspx?vid=214. Φωτογραφίες με την ευγενική παραχώρηση του ιδρύματος Stiftung Denkmal für die ermordeten Juden Europas.

Αυτή η καταχώρηση είναι διαθέσιμη και στα: Deutsch (Γερμανικά)

1 σκέψη στο “548 ημέρες με άλλο όνομα”

  1. Ο γιατρός Καρακώτσος ήταν κουμπάρος της μητέρας μου.Την πάντρεψε.Δούλευε κομμώτρια στην Διαγώνιο και έτσι γνωρίστηκαν.Μου είχε πει αυτή την ιστορία .Μάλιστα ο γιος του θα με βάφτιζε αλλά δεν έγινε γιατί στον στρατό πέθανε.

    Απάντηση

Σχολιάστε